Όποια και να είναι η κατεύθυνση της ανασυγκρότησης του κόμματος, ο στόχος της διεύρυνσης δεν επιτυγχάνεται μόνο με οργανωτικές αλλαγές. Απαιτεί (ίσως κατά προτεραιότητα) τη διατύπωση πολιτικών θέσεων που θα εμπνεύσουν υποψήφια νέα, αλλά και παλιά μέλη.
Εκτιμώ ότι πρωτίστως αυτό που λείπει από το ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα σχέδιο περιβαλλοντικής πολιτικής. Όπως και για τα άλλα κόμματα, εν πολλοίς και στο δικό μας, το περιβάλλον είναι γαρνιτούρα στις κεντρικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές. Κατά τη διεθνή εμπειρία οι πολιτικές για το περιβάλλον πρέπει να έρθουν ως μείζον αυτοτελές ζήτημα γύρω από το οποίο θα οικοδομηθούν οι υπόλοιπες. Στις ΗΠΑ η στροφή αυτή αποτελεί το κεντρικό μήνυμα των Δημοκρατικών με το όνομα Green New Deal.
Να γίνει δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ «Πράσινο κόμμα;» Όχι ευχαριστώ. Η πράσινη διάσταση, όσο και αν είναι σημαντική, πρέπει να χτιστεί πάνω σε μια κόκκινη(1) βάση. Αντιστρόφως, η μη αναβάθμιση της πράσινης διάστασης από το επίπεδο του μαϊντανού, δεν θα επιτρέψει την ποιοτική αναβάθμιση του κόμματος ή θα την καταστήσει βραχύβια. Πρόκειται για ανάγκη και όχι πολυτέλεια.
Προτεινόμενες αρχές και άξονες εφαρμογήςΒασικές αρχές/κριτήρια για τις πολιτικές που προτείνουμε (όχι σε αξιολογική σειρά):
- Αυτάρκεια, συνδυαζόμενη κατά το δυνατό με τοπική παραγωγή και κατανάλωση
- Εξοικονόμηση
- Επενδύσεις χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα και μακράς απόσβεσης
- Μικρή κλίμακα(2)
- Ποικιλία επιλογών
- Κοινωνική οικονομία
Πέρα από τον περιβαλλοντικό τους χαρακτήρα, οι παραπάνω αρχές ευνοούν τη συμμετοχικότητα και τον εκδημοκρατισμό, και τα δύο ζητούμενα. Υποστηρίζω ότι κατ’ αρχήν θα έπρεπε να εξετάζονται σε κάθε δραστηριότητα. Παρακάτω αναφέρονται τομείς των οποίων ο μετασχηματισμός στην κατεύθυνση των παραπάνω αρχών θα έχει σημαντική θετική επίπτωση στην ποιότητα του περιβάλλοντος, στην οικονομία, και εν τέλη στην ποιότητα ζωής των πολλών:
- Ενέργεια
- Απορρίμματα
- Διαχείριση νερού
- Μεταφορές
- Πρωτογενής παραγωγή
Για καθένα από τους προτεινόμενους άξονες υπάρχει πληθώρα προτάσεων, συχνά λεπτομερώς επεξεργασμένων. Δεν είναι εδώ η θέση να αναπτυχθούν. Ας αποφασίσοyμε για την αρχιτεκτονική του νέου κόμματος και την ανάδειξη και τοποθέτηση της περιβαλλοντικής διάστασης στο κέντρο της σκηνής. Τα υπόλοιπα θα συζητηθούν εκεί που πρέπει (π.χ. συνέδριο, θεματικές ομάδες) αν και όπως προανέφερα, συχνά είναι αρκετό απλώς να ανασυρθούν οι καλά προετοιμασμένες σχετικές αναλύσεις/προτάσεις.
Αυτό είναι όλο;Τα βασικά αναφέρονται παραπάνω. Αναγκάζομαι να επιστρέψω σε ένα ακόμη θέμα, πιο βαθύ, ίσως πιο αναγκαίο, σε κάθε περίπτωση όμως θεμελιώδες. Σε μια δύσκολη εποχή για τον τόπο, αναζητήσαμε τρόπους που θα έφερναν τον κόσμο κοντά μας. Έχοντας να αντιμετωπίσομε την επικοινωνιακή επίθεση που διήρκεσε ασίγαστη, λυσσώδης και ψευδολόγα σε όλη την κυβερνητική θητεία του ΣΥΡΙΖΑ, αναζητήσαμε στοιχειώδες καταφύγιο σε θέσεις εύπεπτες από τον κοινό νου. Μια από αυτές, η δίκαιη ανάπτυξη.
Το ήσσον είναι η υιοθέτηση του επιθετικού προσδιορισμού [που ως συνήθως δεν λέει τίποτα (3)] – σκεφτείτε π.χ. τον αντίκτυπο της «πραγματικής αλλαγής» του ΚΚΕ τη δεκαετία του ’80 συγκρινόμενης μα την «αλλαγή» του τότε ΠΑΣΟΚ. Το μείζον είναι καθαυτός ο όρος ανάπτυξη: Η αιχμή του δόρατος της ιδεολογίας του αντιπάλου. Αποφασίσαμε να παίξουμε στο γήπεδό του και χάσαμε (ασφαλώς όχι μόνον από αυτό).
Σε κάποιες από τις τελευταίες προεκλογικές ομιλίες του προέδρου μας ακούστηκε ένα άλλος όρος: ο άνθρωπος. Αυτό είναι το φυσικό σύνθημα της Αριστεράς. Όμως too little, too late που λένε και στο χωριό μου.
Το θεμελιώδες είναι λοιπόν να επαναφέρομε και να ξανακάνομε κεντρικό το σύνθημα «επίκεντρό μας ο άνθρωπος». Ή κατά το μάντρα των διεθνών κινημάτων «People over profits».
Σχέδιο θέσεων στο επερχόμενο συνέδριοΟ ΣΥΡΙΖΑ αναγνωρίζει τη θεμελιώδη σημασία των περιβαλλοντικών θεμάτων στη σύγχρονη κοινωνία. Αυτά διαπερνούν κάθε έκφανση του πολιτικού και κοινωνικού πεδίου και η προσέγγισή τους δεν μπορεί να γίνεται ως συμπλήρωμα άλλων πολιτικών. Αντιθέτως, κάθε πολιτική πρέπει να κρίνεται ως προς τη συνέπειά της στην κατεύθυνση της συμφιλίωσης του ανθρώπου με τη φύση, ως ανάγκη αδήριτη. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται στη βάση προαποφασισμένων αρχών και μεροληπτικών επιλογών που περιλαμβάνουν:
- Την αρχή της αυτάρκειας, συνδυαζόμενης κατά το δυνατό με τοπική παραγωγή και κατανάλωση
- Την αρχή της εξοικονόμησης
- Την αρχή της αναζήτησης ποικιλίας επιλογών
- Τη μεροληψία υπέρ λύσεων μικρής κλίμακας
- Τη μεροληψία υπέρ επενδύσεων χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα και μακράς απόσβεσης
- Τη μεροληψία υπέρ λύσεων στην κατεύθυνση της κοινωνικής οικονομίας
- Την (αυτονόητη) αρχή της συμμετοχής και της Δημοκρατίας
Παρόλο που στην άσκηση πολιτικής είναι πολύ συχνά αναγκαίοι συμβιβασμοί και το σύνολο των παραπάνω δεν θα είναι πάντα καθολικά εφαρμόσιμο, η υιοθέτησή του ως κριτήρια ελέγχου θα δράσει καταλυτικά (τόσο πρακτικά όσο και εκπαιδευτικά δημιουργώντας θετική ανάδραση) προς τη στροφή της κοινωνίας, του ανθρώπου, στην κατεύθυνση μιας νέας σχέσης με τη φύση. Σχέση συμφιλίωσης και συνέργειας, σε αντίθεση με αιώνες πολιτισμικών παραδόσεων, συχνά αντιεπιστημονικών, που έχουν διαμορφώσει την αλαζονική εικόνα του ανθρώπου ως κυρίαρχου της φύσης. Η ανάγκη όμως είναι εκείνη που αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει την κοινωνία στην εγκατάλειψη αυτής της αλαζονείας. Η επιλογή μας σαφώς ευνοεί το «γρήγορα». Άνθρωπος, φύση, κοινωνία και οικονομία θα είναι οι κερδισμένοι.
Πέτρος Λυμπεράκης Σημειώσεις1. Αριστερή, βασισμένη δηλαδή στην ανάπτυξη της δημοκρατίας και με μεροληψία υπέρ των αδυνάτων.2. Δεν εννοεί φυσικά την καθολική απόρριψη έργων/δράσεων μεγάλης κλίμακας όπου είναι αναγκαίες. Εξάλλου μια πολιτική που ευνοεί τη μικρή κλίμακα, μπορεί να έχει αθροιστικά επιπτώσεις μεγάλης κλίμακας, π.χ. φωτοβολταϊκά στις στέγες.3. Ειδικά η ανάπτυξη έχει κατά καιρούς «λουστεί» με κοσμητικά: αειφόρος, βιώσιμη, φιλική στο περιβάλλον κ.λπ. όλες ανούσιες και κενές μπροστά στο ουσιώδες που καταλαβαίνει ο κόσμος όταν ακούει ανάπτυξη: πιο πολλά λεφτά.