Κλείσιμο συνόρων, λιμανιών και αεροδρομίων, εθνικές πολιτικές αντιμετώπισης της πανδημίας, συμφιλίωση της κοινωνίας με περιοριστικά μέτρα, καταπάτηση εργασιακών δικαιωμάτων. Οι πολιτικές που εφαρμόζονται σε όλη σχεδόν την Ευρώπη με αφορμή τον κορωνοϊό δίνουν το δικαίωμα να αναρωτηθεί κανείς για το τι θα αφήσουν πίσω τους την «επόμενη μέρα». Η εξοικείωση με ένα αυστηρό έως αυταρχικό έθνος κράτος που θα διασφαλίζει απλώς την στοιχειώδη επιβίωση δε μπορεί να δημιουργεί μεγάλη αισιοδοξία.
Του Δημήτρη ΣμυρναίουΘα μπορούσαμε να γεμίσουμε μια ολόκληρη σελίδα καταγράφοντας πόσες χώρες της Ευρώπης έκλεισαν η μια τα σύνορά της προς την άλλη, σε μια κατάσταση, που αν δεν ήταν τόσο σοβαρή για τη δημόσια υγεία θα μπορούσε άνετα να χαρακτηριστεί και σουρεαλιστική. Το να μπαίνει, για παράδειγμα, σε καραντίνα ο Πολωνός που επιστρέφει από την Γερμανία στην πατρίδα του και παράλληλα ο Γερμανός που γυρίζει στη δική του από την Πολωνία δείχνει τι ακριβώς συμβαίνει. Κάντε τώρα τους υπολογισμούς για όλα τα πιθανά ζευγάρια μεταξύ των 27 χωρών μελών, (η Βρετανία και εδώ εξαιρείται) και θα καταλάβετε ότι η ευρωπαϊκή ιδέα ήταν το πρώτο θύμα της πανδημίας. Απλώς είναι όλοι πολύ απασχολημένοι για να της κάνουν μια αξιοπρεπή κηδεία. Και υπάρχουν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και οι υφιστάμενοι της, που θα πρέπει να συνεχίσουν να πληρώνονται. Οπότε ας κρατήσουμε το θέμα μυστικό μέχρι νεωτέρας.
Η Ευρώπη των πατρίδων στα καλύτερά της. Ουρές στα σύνορα, έλεγχοι και περιορισμοί στις εξαγωγές κρίσιμων προϊόντων, που μπορεί να μας λείψουν, επιστροφή στον εθνικό τρόπο σκέψης, προτεραιότητα στους «δικούς» μας υπηκόους. Τους δικούς μας τουρίστες. Τους δικούς μας φοιτητές. Τους δικούς μας ψηφοφόρους. Οι γείτονες χρησιμοποιούνται μόνο ως παράδειγμα προς αποφυγή. Τουλάχιστον τα σαρκαστικά σχόλια για την «ανικανότητα και την ανεμελιά» των Ιταλών έχουν περιοριστεί τώρα, μπροστά στην έκταση της τραγωδίας που έχει χτυπήσει τη γειτονική μας χώρα.
Ο κορωνοϊός απέδειξε ότι δεν υπάρχει κανένα εμβόλιο για τον εθνικισμό. Αυτόν την κακιάς και επιθετικής μορφής, που ήρθε στο προσκήνιο επειδή ακριβώς ποτέ δεν ασχολήθηκε κανείς με το αν υπάρχει πράγματι μια ευρωπαϊκή κοινωνία και μια ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Το 1861 όταν προχωρούσε η ιδέα της σύστασης ενός ιταλικού έθνους ο Μάσσιμο ντ’ Ατσέλιο είχε πει το περίφημο: «Φτιάξαμε την Ιταλία, τώρα πρέπει να φτιάξουμε και τους Ιταλούς». Κανείς δεν σκέφτηκε να κάνει τους Ευρωπαίους. Να φροντίσει δηλαδή να ασχοληθεί με την «ενοποίηση» στον κοινωνικό τομέα, στην ασφάλιση, στην περίθαλψη, στην εργασία, στην ανεργία, στη σύνταξη... Τώρα κάποιοι αραδιάζουν δισ. δημιουργώντας την ψευδαίσθηση, ότι αυτά θα καταλήξουν στις τσέπες μας, ενώ στην ουσία το μόνο κίνητρο είναι να μην καταρρεύσουν τράπεζες, κερδοσκόποι, πολυεθνικές και οι μηχανισμοί που εργάζονται για λογαριασμό τους.
Ποια επόμενη μέραΟι ευρωπαϊκές κοινωνίες η κάθε μια με τον τρόπο της και το ρυθμό της κάποια στιγμή θα βγουν από την κρίση. Όμως θα έχουν συνηθίσει πάλι στη χρησιμότητα των συνόρων (για τους πολίτες, γιατί τα γερμανικά εμπορεύματα θα πρέπει να συνεχίσουν να διακινούνται χωρίς εμπόδια). Θα έχουν πειστεί ότι στα δύσκολα είναι καλύτερα ο καθένας να κλείνεται στο καβούκι του και να κοιτά να σωθεί με τις δικές του δυνάμεις. Ποιος θα τολμήσει να μιλήσει πάλι για αλληλεγγύη; Ποιος θα θέσει σαν στόχο να μειώσει τις ανισότητες μεταξύ των κρατών ή και μέσα στα ίδια τα κράτη; Ποιος θα θυμηθεί τα εκατομμύρια των κατατρεγμένων που φυτοζωούν σε κάποιο τουρκικό αντίσκηνο και ελπίζουν να βρουν μια διέξοδο στην Ευρώπη; Ποιος θα νοιαστεί για τον λασπότοπο της Μόριας; Έτσι κι αλλιώς, η καταστροφολογία της ακροδεξιάς φρόντισε να μας προϊδεάσει για τους κινδύνους και τις αρρώστιες, που μπορεί να κουβαλήσουν τώρα ή μελλοντικά οι μετανάστες, που τώρα ακόμα και κάποια εγχώρια καμάρια της πολιτικής ορθότητας άρχισαν πάλι χωρίς ενδοιασμούς να τους αποκαλούν «λάθρο»...
Ο τρόπος που η «ενωμένη» Ευρώπη αποφάσισε να αντιμετωπίσει την κρίση διέλυσε πια τις αμφιβολίες για το τι Ευρώπη θέλουν αυτοί που κρατούν το τιμόνι στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή, στην Κεντρική Τράπεζα. Μια αμήχανη και λίγο αναστατωμένη Ανγκέλα Μέρκελ προειδοποίησε τους συμπατριώτες της για τις δυσκολίες που έρχονται. Ασχολήθηκε πρωτίστως με αυτούς. Τους συμπατριώτες της. Είπε ότι δεν της αρέσει να κλείνουν τα σύνορα, γιατί θυμάται ότι κάποτε έζησε πίσω από τείχη. Και μετά έκλεισε και αυτή τα σύνορα. Ούτε Ευρώπη, ούτε ωραίες ιδέες περί ανοικτής κοινωνίας, ούτε τίποτα. Ψυχρή λογική. Λίγες ώρες νωρίτερα είχε επιβεβαιώσει με τη συμμετοχή της στην τηλεδιάσκεψη με τον Ερντογάν ότι και στο μέλλον οι σημαντικές αποφάσεις θα λαμβάνονται από λίγους, εξωθεσμικά και στην πλάτη εκείνων τους οποίους πραγματικά αφορούν. Αλλά εν μέσω 27 διαφορετικών εθνικών πανικών για την πανδημία κανείς δεν είχε χρόνο να ασχοληθεί με το προσφυγικό.
Με γαρνιτούρα τον αυταρχισμόΤο κράτος έθνος μοιάζει να παίρνει την εκδίκησή του. Λίγες μέρες μετά την επικύρωση του Ορμπανισμού ως ευρωπαϊκή απάντηση στο προσφυγικό τα χτυπήματα διαδέχονται το ένα το άλλο. Προσθέστε σε όλο το πακέτο την εξοικείωση της κοινωνίας με αυταρχικά μέτρα, περιορισμού βασικών ελευθεριών μέσα σε λίγες ώρες, με βολουνταριστικές διαδικασίες, σε ένα καθεστώς ολοκληρωτικά ελεγχόμενης ενημέρωσης και θα καταλάβετε ότι κάποιοι δεν θέλουν μόνο να μας δοκιμάσουν, αλλά και να μας δαμάσουν. Υπάρχουν βεβαίως και οι αισιόδοξοι, που πιστεύουν ότι τώρα οι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού θα τον αποκηρύξουν και θα γονατίσουν μπροστά μας μετανοούντες για το κακό που έκαναν στη δημόσια Υγεία, στη δημόσια Παιδεία, στην κοινωνία συνολικά. Αλλά προς το παρόν και αυτοί οι αισιόδοξοι άλαλοι παρακολουθούν την κοινωνία να στριμώχνεται σε ένα κορσέ για τον οποίο κανείς δεν ξέρει αν θα μας τον βγάλουν ή απλά θα μας τον ξεσφίξουν λίγο. Και ελπίζουν ότι οι στριμωγμένοι μετά θα ξυπνήσουν, θα βγουν από την καραντίνα και θα διεκδικήσουν. Δεν είναι κακό να ελπίζεις. Υπάρχουν άλλωστε και χειρότερα. Κάποιοι ακόμα δεν έχουν πειστεί ότι η γη δεν είναι επίπεδη.
•