«Δεν πιστεύω στη φιλανθρωπία, πιστεύω στην αλληλεγγύη. Η φιλανθρωπία είναι κατακόρυφη, άρα είναι ντροπιαστική. Πηγαίνει από πάνω προς τα κάτω. Η αλληλεγγύη είναι οριζόντια. Σέβεται τον άλλο και μαθαίνεις από αυτόν. Έχω πολλά να μάθω από άλλους ανθρώπους»
Εντουάρτο ΓκαλεάνοΑπό τις πρώτες μέρες φάνηκε πώς η πανδημία ξυπνά αρχέγονους φόβους, μνήμες επιδημιών παλαιών, αλλά και τον φόβο του άγνωστου. Από τις πρώτες μέρες φάνηκε πώς στον μακρύ και πρωτόγνωρο δρόμο που πορευόμαστε, δεν είναι η ατομική ευθύνη που θα μας κρατήσει μακριά από την ανθρωποφαγία, είναι η συλλογική κοινωνική ευθύνη, όρος επιβίωσης. Είναι η αγκαλιά της αλληλεγγύης, η αγκαλιά που μεγαλώνει μέρα τη μέρα, στις πόλεις, στα χωριά, με γείτονες, με γνωστούς, με τις άγνωστες και τους άγνωστους που χρειάζεται να στηρίζουμε και χρειάζεται να μας στηρίζουν με κάθε τρόπο. Αυτές τις μέρες που μαθαίνουμε να κρατάμε αποστάσεις και να μην αγγίζουμε το πρόσωπό μας, είναι η μόνη αγκαλιά που μας έμεινε μπροστά στο φόβο του θανάτου.
Μένουμε σπίτι, με αλληλεγγύηΜετά το πρώτο ξάφνιασμα, μόλις άλλαξε ο ρυθμός της ζωής μας, φάνηκε πόσο χρειάζεται να κινηθούμε προσεκτικά, με αλληλεγγύη και αυτοοργάνωση, πάντα τηρώντας τους όρους αυτοπροστασίας και προστασίας των άλλων. Όταν ακόμα και οι ανεπαρκείς δομές πρόνοιας περιόρισαν τη λειτουργία τους, πριν η τοπική αυτοδιοίκηση αρχίσει σε ορισμένες περιπτώσεις να δραστηριοποιείται, όταν η κοσμική και τηλεοπτική φιλανθρωπία δεν είχε πια χώρο να διαφημιστεί. Στις πολυκατοικίες, οι λιγότερο ευάλωτοι και οι πιο ευάλωτοι άρχισαν να επικοινωνούν με σημειώματα για τα ψώνια, το μαγείρεμα, την παρέα από το τηλέφωνο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγιναν εργαλείο αυτοοργάνωσης. Ομάδες στήνονται και συντονίζονται όλο και περισσότερες, ευρύτερα ή στις γειτονιές των μεγάλων πόλεων και στα χωριά, εκεί που μπορούμε να βοηθάμε άμεσα, χωρίς να χρειάζονται μεγάλες μετακινήσεις. Ιδιώτες, διαδικτυακές κοινότητες, σωματεία προσφέρουν δωρεάν ακίνητα στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό για τη στέγασή του. Καλλιτέχνες προσφέρουν τα έργα τους, ταινίες και βιβλία γίνονται κοινό κτήμα, δημιουργική απασχόληση και ευκαιρίες εκπαίδευσης διατίθενται χωρίς κόστος. Η αλληλεγγύη εκφράζεται αυθόρμητα, οργανώνεται γρήγορα, από κοντά και από μακριά, στα μεγάλα και τα μικρά. Η ενημέρωση για το κίνημα που συνεχώς δυναμώνει, γίνεται από στόμα σε στόμα, ακόμα και τώρα που κρατάμε δυο μέτρα απόσταση μεταξύ μας. Μπορούμε και μένουμε σπίτι με αλληλεγγύη, όχι καταναλώνοντας. «Σαν έτοιμοι από καιρό».
Μπαίνει φωςΣτην ανθρωπιστική κρίση την προηγούμενη δεκαετία, συναντηθήκαμε με διαφορετικούς όρους αλληλεγγύης, τα πράγματα ήταν πιο οικεία, κι ας ξεπέρασαν οι αποκλεισμοί και η φτώχεια οποιαδήποτε όρια είχαν τεθεί μεταπολεμικά από το κοινωνικό κράτος στην Ευρώπη. Αργότερα, όταν οι πρόσφυγες άρχισαν να έρχονται με τα κύματα της θάλασσας, τους δώσαμε τα χέρια. Έχουν δύναμη οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Έρχονται από μακριά και έχουν δύναμη να μας δώσουν. Έχουν δύναμη οι ευάλωτοι.
Τώρα, στη νεοφιλελεύθερη, κλειστή και σκοτεινή Ευρώπη, όταν ο ρατσισμός και ο φασισμός σηκώνουν κεφάλι, με λίγες μόνο χαραμάδες φωτός, είμαστε όλες και όλοι ευάλωτες και ευάλωτοι. Περισσότερο ή λιγότερο. Η γυναίκα που κακοποιείται και χρειάζεται βοήθεια. Οι νοσηλεύτριες και οι νοσηλευτές, οι γιατροί που αγωνίζονται στα νοσοκομεία και δεν βλέπουν τα παιδιά τους. Τα παιδιά που αγωνιούν για τις εξετάσεις, οι χρόνια πάσχοντες, όσες και όσοι εργάζονται περιστασιακά, χωρίς ασφάλιση. Εκείνοι που έχουν σταθερή δουλειά και αμείβονται ικανοποιητικά, ή υποαμείβονται. Οι νέοι και οι νέες στις ταχυμεταφορές. Οι πρόσφυγες που ράβουν μάσκες περιορισμένοι σε σκληρές συνθήκες, οι αλληλέγγυοι που στηρίζουν δομές φιλοξενίας. Οι ανάπηρες που στέκονται όρθιες και απαιτούν φροντίδα. Οι φυλακισμένοι. Οι μεγαλύτεροι και οι μικρότεροι. Εκείνοι που μπορούν να βγουν για ψώνια, εκείνες που δεν επιτρέπεται να βγουν, όσες δεν έχουν καθόλου χρήματα για να βγουν και όσοι δεν βγαίνουν γιατί είναι ήδη έξω, χωρίς στέγη. Τις χαραμάδες όμως τις ανοίγουμε και μπαίνει φως.
Η πανδημία δεν είναι πόλεμος, εχθροί δεν είναι άλλοι άνθρωποι. Είναι η στιγμή που δεν προλαβαίνουμε να αναλογιστούμε την έκταση της επιβολής έκτακτης ανάγκης, η στιγμή που δεν έχουμε την πολυτέλεια της μελαγχολίας. Τα σύνορα κλείνουν, οι κυρίαρχες ηγετικές ελίτ απευθύνουν συνήθως πολεμικά ανακοινωθέντα, δεν ξέρουν ή δεν μπορούν να μιλήσουν διαφορετικά. Νεοφιλελεύθεροι εμφανίζονται να στηρίζουν το κοινωνικό κράτος που γκρέμιζαν. Κάθε ώρα οι συνθήκες μεταβάλλονται και απαιτούν νέα μέτρα. Εικόνες με φορτηγά, γεμάτα πτώματα σε ιταλική πόλη, περνούν βιαστικά από μπροστά μας. Ό,τι συμβαίνει σήμερα θα είναι διαφορετικό την επόμενη μέρα. Τώρα που κάθε στιγμή αλλάζει και η άνοιξη γίνεται απρόσιτη, είναι η ώρα που «ο άλλος» είμαστε εμείς.
Μαρία Σπηλιωτοπούλου