Εν όψει του προγραμματικού διαλόγου στο χώρο της Αριστεράς, εγκαινιάζουμε μια σειρά στην οποία παρουσιάζονται βασικά έργα, σχετικά πρόσφατης κυκλοφορίας στα ελληνικά -ελλήνων και ξένων συγγραφέων- αλλά και κάποια αμετάφραστα ακόμη, σε τέσσερις βασικές θεματολογίες: 1. Ανισότητες, 2. Κλιματική αλλαγή, 3. Προσφυγικό, 4. Νέες τεχνολογίες.
Επιδιώκουμε να συγκροτήσουμε μια βασική βιβλιογραφία επί των προγραμματικών ζητημάτων, βιβλιογραφία που θα ενημερώνει για τη διεθνή συζήτηση και θα βοηθήσει τον κόσμο της Αριστεράς να συμμετάσχει ουσιαστικά στο διάλογο. Η διευρυμένη νέα θεματολογία είναι, ωστόσο, απαίτηση πολλών πολιτών γενικότερα που επιθυμούν να κατανοήσουν τους αλματώδεις ρυθμούς αλλαγής του κόσμου. Η σειρά αυτή προτείνει για ανάγνωση βιβλία που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, τα δε άρθρα θα δημοσιεύονται στην Αυγή της Κυριακής, στην Εποχή και στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς. Κάθε μία από τις σύντομες παρουσιάσεις αποσκοπεί να αναδείξει ιδέες και θέσεις που εξάγονται από το παρουσιαζόμενο βιβλίο ή ομάδα άρθρων, αξιοποιήσιμες, έμμεσα ή άμεσα, στην προγραμματική ιδεολογική ανανέωση της Αριστεράς. Είτε είναι άμεσα ενσωματώσιμες στο Πρόγραμμα, είτε το διαπνέουν παντού ως πρόταγμα, τέτοιες ιδέες-θέσεις οφείλουν να έχουν μια χρηστικότητα, παρόλο που οι συγγραφείς μας τις διατυπώνουν με διακριτικότητα αποφεύγοντας το διδακτισμό και το απόλυτο ύφος. Χρηστικότητα, αμοιβαία γνωσιακή και πολιτική, για αναγνώστες - δρώντες πολίτες δεν σημαίνει αναγκαστικά απλή εφαρμογή μιας θεωρίας στην πολιτική πράξη ή στη διακυβέρνηση σύμφωνα με έναν αγοραίο θετικισμό. Χρηστικότητα, επίσης, σημαίνει ότι παρόλο που δεν εγκαταλείπουμε τα έργα κριτικής, εντούτοις, δίνουμε βάρος σε όσα διαθέτουν μια ιστορική και πολιτική σύνθεση, πετραδάκια ανασυγκρότησης ενός νέου χειραφετητικού ιδεώδους. Η ανάγνωση, λοιπόν, ως προϋπόθεση μιας ανοικτής, διαδραστικής διαδικασίας αυτομόρφωσης, συμμετοχής και πολιτικής δράσης στο παρόν.
Υπεύθυνος σειράς: Μιχάλης Μπαρτσίδης, επιστ. διευθυντής ΙΝΠ
Ian Angus, «Facing the Anthropocene:
Fossil Capitalism and the Crisis of the Earth System», Monthly Review Press, 2016, New YorkΤου Πέτρου Λινάρδου - Ρυλμόν*Ο όρος Ανθρωπόκαινος εποχή χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2000, από τον Πολ Κρούτσεν, τον επιστήμονα που είχε αποδείξει ότι υπήρχε η τρύπα του όζοντος, και είχε βραβευθεί γι’ αυτό με το βραβείο Νόμπελ Χημείας. Από τότε η αναφορά σε αυτό τον όρο έχει ξεφύγει από τους επιστημονικούς κύκλους και χρησιμοποιείται καθημερινά στη δημοσιογραφία και στις συζητήσεις των πολιτών σχετικά με την κλιματική κρίση.
Ο Ian Angus είναι μέλος της διεθνούς ομάδας των οικοσοσιαλιστών, των αγωνιστών που θεωρούν ότι δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική οικολογική επανάσταση χωρίς να είναι συγχρόνως σοσιαλιστική, και ότι καμία σοσιαλιστική επανάσταση δεν είναι δυνατή χωρίς να είναι συγχρόνως οικολογική. Το βιβλίο του αυτό περιλαμβάνει τα εξής μέρη:
Το πρώτο μέρος αναφέρεται σε μια πρωτοφανή κατάσταση. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, πολλοί επιστήμονες πραγματοποίησαν καθοριστικές ανακαλύψεις σε ό,τι αφορά την ιστορία της Γης και τη σημερινή της κατάσταση. Οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι ο πλανήτης μας έχει εισέλθει σε μια νέα φάση χωρίς προηγούμενο, μια νέα γεωλογική εποχή την οποία ονόμασαν Ανθρωπόκαινο εποχή.
Το δεύτερο μέρος αφορά τον καπιταλισμό των εξορύξεων. Αφού έχει παρουσιαστεί η Ανθρωπόκαινος εποχή ως βιοφυσικό φαινόμενο, πρέπει να αντιμετωπιστεί ως κοινωνικο-οικολογικό φαινόμενο, σαν προϊόν της ανάπτυξης του καπιταλισμού και της μεγάλης εξάρτησής του από τα ορυκτά καύσιμα.
Το τρίτο μέρος αφορά το νέο δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε. Μια νέα Ανθρωπόκαινος εποχή είναι δυνατή, αν η πλειοψηφία των ανθρώπων κινητοποιηθεί. Ποιοί όμως πρέπει να είναι οι στόχοι τους; Ποιά μορφή κινητοποίησης μπορεί να υλοποιήσει αυτούς τους στόχους;
Το βιβλίο αυτό δεν αμφισβητεί τα συμπεράσματα στα οποία έχουν οδηγηθεί οι κλιματολόγοι. Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, που προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη χρήση ορυκτών καυσίμων και τη συρρίκνωση των δασών, αύξησαν αισθητά τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία και συνεχίζουν να την επηρεάζουν ανοδικά. Οι μόνες αβεβαιότητες που υπάρχουν αφορούν τους ρυθμούς με τους οποίους θα αυξάνονται οι θερμοκρασίες, αν δεν γίνει κάτι για να επιβραδυνθούν οι εκπομπές ή να μηδενιστούν.
Παρουσιάζει όμως κριτικές τοποθετήσεις σχετικά με αποφάσεις κρατών, όπως η απόφαση της συνάντησης στο Παρίσι το 2015, όπου συμφωνήθηκε ότι μια μέση αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη (σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή) κατά 2% είναι αποδεκτή, αλλά θα ήταν καλύτερα να μην ξεπεραστεί ο 1,5 βαθμός. Οι δεσμεύσεις των κυβερνήσεων και επομένως των κρατών στο Παρίσι, χαρακτηρίστηκαν όμως από τον διάσημο κλιματολόγο James Hansen «μια κωμωδία, ένα άδειο πουκάμισο».
Σύμφωνα με έγκυρη γνωμοδότηση, αν τηρηθούν αυτές οι δεσμεύσεις, η πιθανότητα να ξεπεράσει η άνοδος της θερμοκρασίας τους 2 βαθμούς είναι 90%. Κι αν δεν γίνει τίποτα και δεν τηρηθούν ούτε αυτές οι δεσμεύσεις, η άνοδος το 2080 θα ξεπεράσει τους 4 βαθμούς. Η Ανθρωπόκαινος εποχή θα χαρακτηρίζεται σε αυτή την περίπτωση από ένα κλίμα πολύ διαφορετικό από το κλίμα στον πλανήτη των 11.700 ετών της προηγούμενης Ολοκαίνου εποχής.
Ο συγγραφέας καταλήγει σε ένα σύνολο πολιτικών τις οποίες πρέπει να υλοποιήσουν οι κυβερνήσεις:
- Ταχεία κατάργηση των ορυκτών καυσίμων προς όφελος καθαρών πηγών ενέργειας,
- Δυναμική υποστήριξη των γεωργών για το πέρασμα σε μια βιολογική γεωργία και την υποστήριξη των τοπικών παραγωγών,
- Δημιουργία ενός δικτύου συλλογικών μεταφορικών μέσων και υιοθέτηση μιας οργάνωσης του αστικού χώρου που περιορίζει τη χρήση αυτοκινήτων και φορτηγών,
- Αναδιάρθρωση των συστημάτων εξόρυξης, παραγωγής και διανομής ώστε να καταπολεμηθεί η σπατάλη, η προγραμματισμένη απαξίωση, η μόλυνση και η χειραγώγηση μέσω διαφημίσεων και να εξασφαλιστεί η αναδιοργάνωση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων, όλων των εργαζομένων που πλήττονται από αυτές τις αλλαγές,
- Εξασφάλιση της ενεργειακής απόδοσης των υπαρκτών κτιρίων και υιοθέτηση αυστηρών κανόνων για τα νέα κτίρια,
- Σταμάτημα των στρατιωτικών επιχειρήσεων και μετατροπή των ένοπλων δυνάμεων σε ομάδες αποκατάστασης των οικοσυστημάτων και βοήθειας στα θύματα οικολογικών καταστροφών,
- Προσφορά ικανοποιητικών υπηρεσιών υγείας για όλους, συμπεριλαμβανομένων της αντισύλληψης και των αμβλώσεων,
- Υλοποίηση μεγάλων προγραμμάτων αναδασώσεων και προστασίας της βιοποικιλότητας.
Το βιβλίο αυτό τελειώνει με μια φράση του Γκράμσι: «Είναι αναγκαίο να αναλάβουμε με θάρρος και τόλμη, με μια συνείδηση άκαμπτη, τη σωτηρία του πολιτισμού, να εμποδίσουμε την αποσύνθεση που ροκανίζει και σαπίζει τις ρίζες της ανθρώπινης κοινωνίας: το δέντρο που χάνει τα φύλλα του και ξεραίνεται μπορεί να ξαναπρασινίσει. Είμαστε όμως προετοιμασμένοι;».
* Ο Π. Λινάρδος - Ρυλμόν είναι οικονομολόγος