Όταν μετά το τέλος της γιορτής του ζήτησαν οι μαθητές να τους μιλήσει, τους μιλούσε όρθιος και -όχι μόνο δεν δέχτηκε την καρέκλα που του πήγα αλλά όταν μετά από μια ώρα τον ρώτησα αν την ήθελε με επέπληξε! Αυτό αξίζει να πούμε σήμερα παραφράζοντας τον γνωστό στίχο του Άγγελου Σικελιανού από το ποίημά του «Ηχήστε οι σάλπιγγες » -που απάγγειλε πάνω από το φέρετρο του Κωστή Παλαμά εκείνο τον μαύρο Φλεβάρη του 1943- για τον πρώτο παρτιζάνο της Ευρώπης, όπως τον ονόμασε ο Ντε Γκωλ, τον ήρωα που μαζί με τον σύντροφό του Λάκη Σάντα εξευτέλισε τους βάρβαρους κατακτητές της χώρας μας, κατεβάζοντας στις 30 Μαΐου του 1941 από τον ιερό βράχο τη Ακρόπολης την σβάστικα και αναπτερώνοντας το ηθικό των Ελλήνων, αλλά και των άλλων ευρωπαϊκών λαών που στέναζαν κάτω από την μπότα των Ναζί .
Σε φυλακές και εξορίεςΔεν ήταν όμως μόνο αυτή η προσφορά του. Από τα μαθητικά του χρόνια αγωνίστηκε εναντίον των ιταλών κατακτητών της Δωδεκανήσου, εντάχτηκε στην ΕΠΟΝ, συνελήφθη από τους Γερμανούς τρείς φορές και δραπέτευσε, συμμετείχε σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής ενεργά στην Εθνική Αντίσταση και γενικά από την πρώτη γραμμή σ’ όλους τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες που ακολούθησαν μέχρι και το τέλος του 2019, όντας ακμαίος και ακατάβλητος παρά την μεγάλη του ηλικία.
Αυτόν το ήρωα πατριώτη λοιπόν το μετεμφυλιακό κράτος των συνεργατών των Γερμανών, που αποφυλάκισε τον Μαξ Μέρτεν, τον σφαγέα της Θεσσαλονίκης, όπως και τον υπεύθυνο της σφαγής του Διστόμου, τον Χανς Ζάμπελ και άλλους πολλούς, που ονόμασε τα παλικάρια προδότες και τα έστειλε στα εκτελεστικά αποσπάσματα, στις φυλακές και στα ξερονήσια ονομάζοντας παράλληλα τους προδότες εθνικόφρονες, τον καταδίκασε ως «εχθρό της Πατρίδας» τρεις φορές σε θάνατο, χωρίς ευτυχώς να εκτελεστεί η ποινή του χάρις στην κινητοποίηση προσωπικοτήτων απ’ όλο την κόσμο. Ωστόσο, πέρασε 16 χρόνια από τη ζωή του σε φυλακές και εξορίες μένοντας όμως παρ’ όλα αυτά ακατάβλητος μέχρι πριν λίγους μήνες παρά τα σοβαρά προβλήματα υγείας που είχε και που επιδεινώθηκαν, από τις διώξεις και τους κατατρεγμούς.
Και τους τρεις μαζίΣτις 19 Φλεβάρη 2012, σε μια συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ συνήθως μιλούσε από τους τελευταίους ζήτησε να μιλήσει πρώτος. Μας αποκάλεσε παιδιά του και εγγόνια του και μας αποκάλυψε ότι ως πρωτοετής φοιτητής, βγαίνοντας από το ίδιο αμφιθέατρο έκανε την πρώτη του αιμόπτυση λόγω της φυματίωσης που τότε θέριζε. Όταν πήγε στο σπίτι του έκανε την δεύτερη και ο γιατρός που τον είδε είπε στη μητέρα του ψιθυριστά να τον κάνει να χαρεί μερικές μέρες, γιατί θα πεθάνει. Ο Μανώλης που τον άκουσε της είπε πως δεν πρόκειται να πεθάνει…και κράτησε τον λόγο του για 80 χρόνια, παρά τις κακουχίες από τις διώξεις που υπέστη!
Την ίδια ιστορία είπε και στον Γιάννη Μπανιά, για να τον εμψυχώσει, όταν ήλθε στον Ευαγγελισμό λίγο πριν πεθάνει. Τι σύμπτωση! Τη μέρα του θανάτου του Μανώλη, έγινε η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη το 1952 από το δοσιλογικό κράτος αλλά και η κηδεία του Μπανιά, του αρχιτέκτονα και πρωτεργάτη του ΣΥΡΙΖΑ το 2012, στην οποία ο Γλέζος απάγγειλε ένα ποίημα που είχε γράψει για κείνον. Έτσι θα τους θυμόμαστε και τους τρεις μαζί.
Στις επάλξεις μέχρι το τέλοςΘυμάμαι πόσο ακατάβλητος ήταν μέχρι σχετικά πρόσφατα που είχε έλθει στη Βυτίνα για να τιμήσει τον Μαθιό Πόταγα και όταν μετά το τέλος της γιορτής του ζήτησαν οι μαθητές να τους μιλήσει, τους μιλούσε όρθιος και -όχι μόνο δεν δέχτηκε την καρέκλα που του πήγα αλλά όταν μετά από μια ώρα τον ρώτησα αν την ήθελε με επέπληξε!
Παρά την ηλικία και την κατάσταση της υγείας του έμεινε στις επάλξεις μέχρι το τέλος. Όχι μόνο ήταν πολιτικά ενεργός, γυρίζοντας - εκτός των άλλων δραστηριοτήτων του- ως ευρωβουλευτής τις πόλεις της Γερμανίας και μιλώντας για τις οφειλές της προς τη χώρα μας αλλά και γράφοντας βιβλία και παρεμβαίνοντας στα πολιτικά δρώμενα
Αξίζει νομίζω ν’ αναφέρω και το εξής. Όταν ήλθε στην Τρίπολη πριν λίγα χρόνια για την παρουσίαση του βιβλίου του « Η Ιστορία της Αντίστασης » στον Φιλοτεχνικό, που όπως μας είπε του πήρε οκτώ χρόνια για να την γράψει, παρά την προχωρημένη ηλικία του υποσχέθηκε μιλώντας σοβαρά ότι θα γράψει και την Ιστορία του Εμφυλίου!
Δεν θέλω να πω περισσότερα γι’ αυτόν τον ήρωα που η δόξα του θα μείνει αιώνια. Υπάρχουν πιο αρμόδιοι από μένα να το κάνουν. Εγώ θέλω να πω πόσο τυχερός ήμουν που τον γνώρισα, πόση περηφάνια νιώθω που με τιμούσε αποκαλώντας με σύντροφο, που συζητούσε με την απλότητα που τον διέκρινε μαζί μου αλλά και με όλους τους συντρόφους, που μας άκουγε με προσοχή και που μας περιέβαλε όλους εμάς τους νεότερους με πολλή αγάπη.
Θα μείνει λοιπόν πάντα ζωντανός στη μνήμη και στην καρδιά μας. Θα εμπνέει τις επόμενες γενιές. Και όπως λέει ο Καβάφης στο γνωστό ποίημά του «Υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας πολεμήσαντες»: «Όταν θα θέλουν οι Έλληνες να καυχηθούν, τέτοιους βγάζει το Έθνος μας θα λένε».
Διονύσης Φραγκούλης