Τιμώ τον Περικλή Κοροβέση διότι η συμβολή του στη διεθνή απομόνωση της Ελλάδας τα πρώτα – τα πολύ δύσκολα – χρόνια της χούντας υπήρξε καθοριστική. Το 1992 ξεκίνησα ως ασκούμενος στο Συμβούλιο της Ευρώπης κι ένας ιταλός ηλικιωμένος υψηλόβαθμος υπάλληλος μου έλεγε διαρκώς πόση σημασία είχε η μαρτυρία του Περικλή στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση, η οποία τελικώς έδειξε την πόρτα της εξόδου στην Ελλάδα. Μοναδική περίπτωση στα χρονικά του Συμβουλίου η κόκκινη κάρτα σε κράτος μέλος του.
Τιμώ τον Περικλή Κοροβέση διότι με την πράξη του αυτή έδωσε μάθημα σε δύο κατηγορίες ανθρώπων: στους “πατριώτες” που δεν θέλουν οι έξω να λένε άσχημα πράγματα για την πατρίδα τους –ό,τι πατρίδα και να είναι αυτή– αλλά και στις ισχυρές συμμαχίες των νοσηρών πατρίδων στο εξωτερικό. Ο Κοροβέσης έδειξε ότι πάντα κάποιοι θα στιγματίζουν την πατρίδα τους –και την πατρίδα τους– όταν αυτή στιγματίζει τη δημοκρατία. Να υπερασπίζεσαι την πατρίδα δεν είναι ανυπέρθετο όταν αυτή βιάζει τη δημοκρατία και την αξιοπρέπεια των ανθρώπων. Την πατρίδα την υπερασπίζεσαι όταν είναι δικιά σου. Αυτό είναι μεγάλη υπόθεση που ο αγώνας του Κοροβέση αλλά και τόσων άλλων αφήνει παρακαταθήκη.
Τιμώ τον Περικλή Κοροβέση διότι, όταν το 2016, ανέλαβα τη Προεδρία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δυο παλαίμαχοι γάλλοι αγωνιστές, πρώην Πρόεδροι της Ομοσπονδίας που είχαν μετάσχει σε αποστολές κατά τη διάρκεια της εφταετίας στην Ελλάδα, είχαν τρία ονόματα από την Ελλάδα στο στόμα τους: της Μελίνας Μερκούρη, του Φαίδωνος Βεγλερή και του Περικλή Κοροβέση. Αυτό είναι υπηρεσία στη χώρα σου. Όχι να επιδοκιμάζεις ό,τι σαχλή κι επικίνδυνη δοξασία εκφέρεται υπέρ της, αλλά να εκθέτεις τις αρρώστιες της μήπως της θεραπεύσει. Αυτή ήταν η στάση του Περικλή.
Τιμώ τον Περικλή Κοροβέση διότι με τους “Ανθρωποφύλακες” προσέφερε στην παγκόσμια λογοτεχνία ένα αφήγημα το οποίο φανερώνει με τον πιο ωμό κι εύληπτο τρόπο την κοινοτοπία του κακού, για την οποία πρώτη μίλησε η Χάννα Άρεντ, έχοντας παρακολουθήσει ως απεσταλμένη του New Yorker τη δίκη του Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ. Τα εγκλήματα δεν τα κάνουν τα διεστραμμένα μυαλά που διαμορφώνονται από την πίστη στο κακό, όπως οι άνθρωποι στερεοτυπικά τις περισσότερες φορές φρονούν. Το κακό γεννιέται και ανατρέφεται στην αδράνεια και την υποταγή των ανθρώπων· στην αδυναμία τους να αμφισβητήσουν το σύστημα το οποίο τους μετατρέπει σε πειθήνιους υποτελείς που εναρμονίζονται πειθαρχώντας σε διαταγές της εξουσίας. Όποιες και να είναι αυτές οι διαταγές. Όποια και να είναι αυτή η εξουσία.
Τιμώ τον Περικλή Κοροβέση όχι μόνο για το θάρρος του να γράψει για τους δεσμώτες του, αλλά για τον τρόπο που έγραψε για αυτούς. Για να υπάρχουν βασανιστήρια δεν χρειάζονται τέρατα. Σύμφωνα με τις απόψεις των αυθεντιών της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής, οι βασανιστές δεν είναι κατ’ ανάγκην σαδιστές. Το αντίθετο: είναι υπερβολικά, τρομερά, τρομακτικά νορμάλ στην ανήθικη πειθάρχησή τους. Η κοινοτοπία του κακού. Μεγάλα εγκλήματα από μικρούς ανθρώπους. Από ασυναίσθητους ανθρώπους, τιποτένιους. Φυσικά υπάρχουν και τα αμετανόητα κτήνη, αλλά οι μεγάλες δουλειές γίνονται από μικρούς. Από αυτούς, που όταν αλλάζουν οι καιροί δικαιώνονται καθώς, όπως λέει ο ασφαλίτης στον κρατούμενο Κοροβέση: «ο έξυπνος άνθρωπος στη Μόσχα είναι GPU. O έξυπνος άνθρωπος στην Ουάσιγκτον CIA. » Αυτοί οι άνθρωποι. Αυτοί βασάνιζαν τότε. Αυτοί βασανίζουν παντού και πάντα. Όπου γίνονται βασανιστήρια...
Καταλήγω: ενώ οι βασανιστές έχουν ποινική ευθύνη για το έγκλημά τους, είμαστε ανήμποροι μπροστά στην συγκλονιστική κοινοτοπία τους. Την κοινοτοπία δεν μπορείς να τιμωρήσεις στην ολότητά της, διότι μετά θα κάνεις μια κοινωνία που θα τιμωρεί το μισό εαυτό της οπότε θα είναι σε διαρκή πόλεμο. Άρα, τι κάνουμε; Δεν βλέπω τίποτε καλύτερο και τίποτε περισσότερο συνάμα από το να θυμόμαστε και να εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας ότι υπάρχει κάτι που είναι υψηλότερο αγαθό από την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Διότι, in extremis, στον πόλεμο π.χ., η ζωή αφαιρείται κι αυτή. Η αξιοπρέπεια όχι. Αυτή είναι εγγενώς αναπαλλοτρίωτη. Αυτό είναι η κληρονομιά της πολιτικής νεωτερικότητας, τα αυτονόητα της οποίας καλούμαστε σήμερα να διαφυλάξουμε. Αυτό λένε οι «Ανθρωποφύλακες» και για το λόγο αυτό είναι αναπόδραστα επίκαιροι. Πάντα.
Γι’ αυτά θα θυμόμαστε τον Περικλή Κοροβέση. Τιμή στον άνθρωπο. Στον ανιδιοτελή αγωνιστή. Στον ανελέητο μαχητή εναντίον της κοινοτοπίας του κακού.
Να γιατί τον τιμώ.
Δημήτρης Χριστόπουλος