Φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς Τέχνη. Είναι υποθετικό το σενάριο, έναν κόσμο χωρίς μουσική και θέατρο και ποίηση (που από την οίηση ένα γραμματάκι τη χωρίζει μόνο). Χωρίς ζωγραφική κι αυτούς τους σινεμάδες που στριμώχνονται τα ζευγάρια για να ερωτευτούν. Φανταστείτε έναν κόσμο γκρίζο.
ΣάρκαΤην Άνοιξη μυρίζουν οι πασχαλιές και φυτρώνουν οι παπαρούνες, λιβάδια ολόκληρα κι έπειτα το καλοκαίρι η θάλασσα λάμπει πιο πολύ και το φθινόπωρο τα φύλλα κιτρινίζουν κι είναι σαν μαγικές αυτές οι εικόνες. Ίσως αυτές τροφοδότησαν την Τέχνη κι είναι, πιθανότατα, το πιο λογικό, αλλά δεν το πιστεύω. Πιστεύω πως κάποτε άστραψε μια αστραπή κι ο φόβος της κλαπαταγής ανάγκασε τις ψυχές των ανθρώπων να δημιουργήσουν όμορφα πράγματα. Με τα χρόνια ήρθαν κι άλλα κι άλλα, ήρθε ο πόλεμος (ποιος απ’ όλους; Όλοι). Κι οι άνθρωποι αναγκάζονταν να δημιουργήσουν όμορφα πράγματα. Κι έπειτα, κάπως περάσαμε την Τέχνη κάτω από το δέρμα μας. Όχι επειδή την δημιουργούμε, όχι απαραιτήτως, δηλαδή, αλλά επειδή καθοριζόμαστε από αυτήν.
Ίσως τα φύλλα του φθινοπώρου κι οι αμυγδαλιές του Φλεβάρη να μην ήταν τόσο συναρπαστικές, αν δε μαθαίναμε πώς να ψηλώνουμε την ψυχή μας από τις όμορφες εικόνες. Ίσως ο έρωτας να ήταν πιο ρηχός κι ο χωρισμός να ήταν πιο υποφερτός, χωρίς τη σπαρακτική μουσική που τους καθορίζει. Ίσως να μη γνωρίζαμε τους ανθρώπους, άμα δε βλέπαμε τις ζωές τούς σε ταινίες. Αν δεν είχε τρέξει ο Φόρεστ Γκαμπ ποια λύτρωση θα έβρισκαν κάποιες από τις ψυχές; Τόσο κλάμα, τόση γλύκα χαμένα. Τόσος πόνος μέσα από τους στίχους των ποιητών, τόση λαχτάρα για παιδικά παραμύθια.
Ακόμα και στα σκυλάδικα που γκρεμίζονται στο φινάλε της ταινίας, ακόμα κι εκεί ανήκουμε. Σάρκα από τη σάρκα των αληθινών ανθρώπων είναι η Τέχνη κι ίσως γι’ αυτό, επειδή είναι σάρκα, να είχε πάντοτε απέναντί της θηρία. Κανένας δε μίσησε το δέρμα και τις φλέβες και το αίμα, όσο οι εχθροί της ελευθερίας. Γιατί η Τέχνη μας ψηλώνει και μας μεγαλώνει την αναπνοή.
ΑπαξίωσηΟι παστρικές, οι πουτάνες θεατρίνες, τα ρεμάλια, οι ξοφλημένοι κι οι τρελοί, έτσι δεν τους λένε τους καλλιτέχνες; Ζούνε σαν αερικά, δεν κοιμούνται, δεν πεινούν, δε χέζουν, δε μεγαλώνουν παιδιά κι ούτε ξεχρεώνουν δάνεια. Γιατί τους ανθρώπους που κάνουν την ψυχή μας να χοροπηδάει σαν δύο καρικατούρες τους έχουμε στο μυαλό μας: Τους πολύ πλούσιους των περιοδικών και τα αερικά, που ζουν ανάμεσα στον κόσμο τούτο και την στρατόσφαιρα.
Κι είμαστε πάντοτε βέβαιοι ότι δεν τους χρειαζόμαστε ή, ακόμα πιο όμορφα, ότι πάντοτε θα τους έχουμε. Ακόμα και χωρίς μπουκιά ψωμί. Εξοντώνουν το πιο ζωογόνο κομμάτι της ανθρωπότητας, αυτούς τους ανθρώπους που ευθύνονται για το πλάτος των συναισθημάτων. Τις μοναχικές νύχτες, που η μουσική του Ξαρχάκου από το Ρεμπέτικο μας γαργαλάει τη λαϊκή μας ρίζα και την καταγωγή, την γιαγιά, τον παππού, τις αναμνήσεις. Τα τραγούδια της μαμάς.
Είπαν να τους αφήσουν χωρίς καν τα ελάχιστα χρήματα που προτίθενται να προσφέρουν. Κι αυτή η γκριμάτσα της υπουργού του Πολιτισμού, αυτή η απαξίωση συμπυκνώνει όλη την αποστροφή τους για τις ψυχές μας και τον τρόπο που, όταν ψηλώνουν, γκρεμίζουν παλάτια. Μεταφορικά, αν θέλετε, αλλά η αποδόμηση των γκρίζων πραγμάτων συνοδεύεται πάντοτε από νότες μουσικές και χορό και βλέμματα που καίνε.
ΕξουσίαΔεν πιστεύω ότι επίτηδες άφησαν στην απ’ έξω τους καλλιτέχνες. Πιστεύω ότι, για όλους τους παραπάνω λόγους, τους ξέχασαν. Τους ξέχασαν, παιδί μου, λες και δεν τους έχουμε ανάγκη. Υπάρχουν ή όχι, είναι αυτή η ύπαρξη μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, έτσι τους φαντάζεται ο καθένας. Και τους ξέχασαν. Κι αυτό είναι το χειρότερο από όλα.
Ξεχνούν εύκολα οι άνθρωποι όταν παίρνουν στα χέρια τους μια τοσοδούλα δύναμη και λίγη εξουσία, ξεχνούν όλα τα συναρπαστικά πράγματα που ενώνουν τους ανθρώπους. Αυτά δεν είναι άλλα από το κοινό βίωμα κι οι καλλιτέχνες αυτό το βίωμα εκφράζουν. Ακόμα κι αν οι λέξεις είναι άγνωστες ή ανοίκειες οι μουσικές, αν η ζωγραφιά είναι μπερδεμένη κι αν ο χορός φαίνεται σαν πέταγμα πουλιού κι όχι σαν σώμα ανθρώπου, τον ίδιο κεραυνό έχουμε στο στομάχι μας κάθε που συναντάμε τα αερικά. Αερικά που πεινάνε, πληρώνουν το ρεύμα τους, μεγαλώνουν τα παιδιά τους, χέζουν και κοιμούνται.
Και που τις μεγάλες μας στιγμές, από την αγκαλιά του έρωτα ως τα πεισματάρικα πόδια στους δρόμους (χιλιάδες, δεκάδες, εκατοντάδες χιλιάδες) αυτό που μας ενώνει είναι τα αερικά.
Όλγα Στέφου