** Παρόλη την κατάρρευση της οικονομίας, ο πληθυσμός της χώρας ακόμα και σήμερα δεν είναι πραγματικά οργισμένος με τον Ταγίπ Ερντογάν** Είναι πιθανή μια κοινωνική εξέγερση τύπου Χιλής, χωρίς την ύπαρξη μιας πολιτικής δύναμης που να την εκφράσει σε επίπεδο ηγεσίαςΤης Ιωάννας Κλεφτόγιαννη«Δυο ιούς έχουμε. Τον κορωνοϊό και τους Κεμαλιστές (CHP)», διακηρύσσει, σε όλους τους τόνους, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θυμίζοντας τον παλιό γνώριμο εριστικό εαυτό του, στις καθημερινές πλέον δημόσιες εμφανίσεις του, τις τελευταίες ημέρες, μετά από μια περίοδο σιωπής, πιεζόμενος από δυο σοβαρά εσωτερικά “μέτωπα”: την πανδημία και την καταρρέουσα οικονομία. Η τουρκική λίρα κατρακύλησε για πέμπτη συνεχόμενη ημέρα, την Τετάρτη, σε ιστορικό χαμηλό ρεκόρ, χάνοντας 1,5% έναντι του δολαρίου και υποχωρώντας 7,19 ανά δολάριο, παρόλο που, όπως φαίνεται, επιβραδύνεται η εξάπλωση του κορωνοϊού, κι ο τούρκος υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Άλμπαϊρακ διαβεβαίωνε ξανά τους επενδυτές ότι τα τραπεζικά αποθεματικά παραμένουν περισσότερο από επαρκή και οι κρατικές ρυθμιστικές αρχές δεν θα επιβάλλουν ελέγχους κεφαλαίου.
Προτάχθηκε η οικονομία έναντι της υγείαςΕίναι προφανές ότι οι συνέπειες της πανδημίας προκαλούν νευρικότητα στον τούρκο πρόεδρο, που ωστόσο κατόρθωσε να συγκρατήσει τις απώλειες στη δημοτικότητά του. “Ο τουρισμός, στον οποίο ανέμεναν κατακόρυφη άνοδο, θα έχει κατακόρυφη πτώση, τα εμβάσματα των τούρκων μεταναστών από τη Δυτική Ευρώπη μειώνονται δραστικά και, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν υπάρχουν κεφάλαια για ξένες άμεσες επενδύσεις στην Τουρκία, ενώ και οι εξαγωγές θα συρρικνωθούν”, επισημαίνει ο Σωτήρης Ρούσσος, αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, υπεύθυνος Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ).
Η ανεργία αποτελούσε ανέκαθεν πληγή στη γείτονο, όπου, την ώρα που ο πληθωρισμός έχει αγγίξει το 29% στα βασικά προϊόντα, 1 στους 4 εργάτες -μόνο στην Κων/πολη- έχει χάσει τη δουλειά του. Σύμφωνα μάλιστα με τον έγκριτο τούρκο οικονομολόγο Μουσταφά Σονμέζ, οι άνεργοι στην Τουρκία πρόκειται να εκτοξευτούν στα 10 εκατομμύρια. “Ο αριθμός δεν είναι υπερβολικός, αποτυπώνει ακριβώς αυτό που έρχεται”, σχολιάζει στην «Εποχή» ο Μερίκ Σεϊνγιούζ, αρχισυντάκτης σε έγκυρα αντιπολιτευτικά Μέσα, με έδρα την Κωνσταντινούπολη. “Είχαμε ήδη 5 εκ. ανέργους, το νούμερο σύντομα θα έχει διπλασιαστεί”, μάς λέει.
“Είναι ο λόγος που η κυβέρνηση του ΑΚΡ προέταξε την οικονομία έναντι της υγείας των πολιτών, με το lockdown να περιορίζεται μόνο στα Σαββατοκύριακα”, προσθέτει η τουρκάλα δημοσιογράφος και ακτιβίστρια Μεράλ Καντάν.
Τα εργοστάσια δεν έκλεισαν ποτέ στη χώρα, ενώ στις 11 του μήνα ανοίγουν τα καταστήματα (λιανική και Mall) και τα κομμωτήρια. Αν η πανδημία πράγματι έχει τεθεί υπό έλεγχο, όπως ανέφερε, την Τετάρτη, ο τούρκος υπουργός Υγείας Φαχρετίν Κόκα (“Οι αριθμοί που δίνει η τουρκική κυβέρνηση είναι αμφισβητούμενοι. Αλλά αυτό δεν ισχύει και για τις ΗΠΑ ή το Ηνωμένο Βασίλειο; Πρέπει να τους πολλαπλασιάσουμε επί 3”, υποστηρίζει ο Μ. Σεϊνγιούζ), τα σχολεία θα επανεκκινήσουν την 1η Ιουνίου. Η Turkish Airlines ανακοίνωσε, επίσης την Τετάρτη, ότι σχεδιάζει την έναρξη περιορισμένων πτήσεων, τον Ιούνιο. Η χώρα, δεν το κρύβει, βιάζεται να ανακτήσει τους κανονικούς ρυθμούς της.
Το άνοιγμα των καταστημάτων παρότι ο Μ. Σεϊνγιούζ το χαρακτηρίζει λάθος κίνηση, αφήνει να εννοηθεί στη συζήτησή μας ότι αποτελεί μονόδρομο. “Για τον απλό κόσμο το να κολλήσει κορωνοϊό είναι λιγότερο τρομακτικό απ’ το να μην έχει φαΐ για τα παιδιά του”, μου εξηγεί.
Κλεφτοπόλεμος με τους δημάρχους που διένειμαν δωρεάν μάσκεςΟ αριθμός των νέων κρουσμάτων COVID-19 και οι καταγεγραμμένοι θάνατοι έχουν μειωθεί τις τελευταίες εβδομάδες, παρόλο το πρωτοφανές αλαλούμ με τις μάσκες και τις ελλείψεις υγειονομικού υλικού στα νοσοκομεία, που καταγγέλλεται από τη μεγαλύτερη ένωση γιατρών της χώρας Türk Tabipleri Birliği (Turkish Medical Association) .
Η τουρκική κυβέρνηση είχε αρχικώς ανακοινώσει ότι θα αποστέλλονται στους ηλικιωμένους, άνω των 65 ετών, δωρεάν, μάσκες και αντισηπτικό, απαγορεύοντας την πώλησή τους, “κάτι στο οποίο απέτυχε”, όπως μας επισημαίνει η Μεράλ Καντάν. Kατόπιν, ανακοινώθηκε η δωρεάν διανομή τους από τα φαρμακεία, με αποστολή sms. “Κι αυτό δεν έγινε σωστά”. Τελικά (στις 5/5), η κυβέρνηση “αναγκάστηκε να επιτρέψει την πώληση μασκών ”, προσθέτει η Μ.Candan, η οποία, βλέποντας ότι πολύς κόσμος πηγαίνει για δουλειά χωρίς μάσκα, φτιάχνει η ίδια, στον ελεύθερο χρόνο της, χειροποίητες μάσκες, τις οποίες προσφέρει, μέσα από ένα δίκτυο αλληλεγγύης, που έχει αναπτυχθεί εν μέσω πανδημίας στην Πόλη, στους οικονομικά ασθενέστερους.
Δεν είναι τυχαίο το ότι σ’ αυτή τη φάση ο τούρκος πρόεδρος κατονομάζει ως “δεύτερο ιό” το ρεπουμπλικανικό λαϊκό κόμμα CHP. Η κυβέρνηση επιδόθηκε σε κανονικό κλεφτοπόλεμο με τους κεμαλιστές δημάρχους που προτίθεντο να διανείμουν δωρεάν μάσκες στους δημότες τους, απαγορεύοντας την παράκαμψή της, ακόμη κι όταν αδυνατούσε να παράσχει, ειδικά στην ευάλωτη εργατική τάξη της Κωνσταντινούπολης (το 60% των κρουσμάτων της τουρκικής επικράτειας), όσα έταξε.
Πρόσφατα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τις 49 πιο επικίνδυνες περιοχές. “ Όλες βρίσκονται στις φτωχότερες συνοικίες της Κωνσταντινούπολης και –τι ειρωνεία!- εκεί συγκεντρώνει το κυβερνητικό AKP τις περισσότερες ψήφους”, προσθέτει ο Μ. Σεϊνγιούζ.
Δημοσκοπική στήριξη ΕρντογάνTo παράδοξο είναι ότι, παρ’ όλους τους πανηγυρισμούς των διεθνών αναλυτών, ο τούρκος πρόεδρος, βάσει δημοσκοπήσεων που διενεργήθηκαν εν μέσω πανδημίας, δεν έχει τις απώλειες που ανέμεναν όλοι, προεξοφλώντας ακόμη και την αρχή της ανατροπής του: το κυβερνητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης AKP συγκρατεί ένα 34-35% (απώλειες έως και 4% απορροφούν ο Νταβούτογλου και Μπαμπατζάμ - 2% έκαστος), ενώ το CHP δεν μπορεί να σπάσει το νήμα του 25%.
Ο δρόμος είναι μακρύς ακόμη ως τις εκλογές του 2023. Το δε σενάριο των πρόωρων εκλογών, σύμφωνα με τον Νίκο Χριστοφή (αναπληρωτή καθηγητή Τουρκικής Ιστορίας και Πολιτικής στο Κέντρο Τουρκικών Σπουδών και στη Σχολή Ιστορίας και Πολιτισμών του Πανεπιστημίου Σιανζί (Shaanxi) Νόρμαλ της πόλης Σιάν στην Κίνα), είναι απλά «απίθανο». Ακόμη όμως και στην περίπτωση που γίνουν, θα είναι πολύ δύσκολο, προσθέτει, να ανατραπεί ο Ερντογάν, αφενός γιατί ακόμα και σήμερα τα ποσοστά των δημοσκοπήσεων τον βρίσκουν πρώτο, και αφετέρου, γιατί “δεν θεωρώ πως υπάρχει σήμερα εναλλακτική πολιτική πρόταση εξουσίας απέναντι στον Ερντογάν”.
“Οι Νταβούτογλου, Μπαμπατζάν, Γκιουλ κ.ο.κ. είναι πολιτικά αμελητέες ποσότητες, ενώ οι κεμαλικοί είναι κατακερματισμένοι. Αυτό που είναι πιθανό”, υποστηρίζει ο Σ.Ρούσσος. “είναι μια ακόμη κοινωνική εξέγερση τύπου Χιλής, και όχι Γκεζί (μετά την άγρια καταστολή των οργανώσεων που το στήριξαν), χωρίς την ύπαρξη μιας πολιτικής δύναμης που να την εκφράσει σε επίπεδο ηγεσίας”.
“Νομίζω ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς για να σκεφτούμε «την εποχή μετά τον Ερντογάν»”, συμφωνεί κι ο Μ. Σεϊνγιούζ. “Η κυριαρχία του ούτε με τον Covid 19 φαίνεται να έχει τελειώσει”.
Προς αναζήτηση πόρωνΠαρόλη την κατάρρευση της οικονομίας, ο πληθυσμός της χώρας “ακόμα και σήμερα, δεν είναι πραγματικά οργισμένος με τον Ταγίπ Ερντογάν», συνεχίζει ο Μ. Σεϊνγιούζ. “Το τουρκικό σύστημα Υγείας άντεξε”.
Η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας βρίσκεται, πάντως επί του παρόντος σε συζητήσεις με ξένες τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED), κάτι που εξηγεί και την αποστολή υγειονομικής βοήθειας από την Τουρκία στις ΗΠΑ.
“Με δεδομένο ότι η Ρωσία και το Κατάρ δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος της τουρκικής οικονομίας, μετά μάλιστα και από την κρίση στην πετρελαϊκή αγορά, και ότι η Κίνα δεν μπαίνει σε γεωπολιτικά καυτές περιοχές, η Άγκυρα είναι αναγκασμένη να στραφεί στη Δύση και να βελτιώσει τις σχέσεις της με την Ουάσινγκτον”, εκτιμά ο Σ. Ρούσσος.
Από την άλλη, η “συγκεκριμένη κυβέρνηση δεν θέλει επουδενί να καταφύγει στο ΔΝΤ, γιατί οι περισσότεροι από τους ψηφοφόρους είναι αλλεργικοί και στο όνομά του!”, επισημαίνει ο Σενιούζ, που ως εναλλακτική βλέπει το δανεισμό, αφενός από το Κατάρ, που «παραμένει ο μοναδικός αληθινός σύμμαχος της Τουρκίας», και στη Λιβύη και στη Συρία και στην Αν. Μεσογειο, αφετέρου από την Κίνα. Με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, προσθέτει “η Τουρκία δεν μπορεί να είναι ούτε εχθρός ούτε αληθινός φίλος. Η κυβέρνηση του ΑΚΡ παίζει πάντα στις ρωγμές των σχέσεων των δυο μεγάλων δυνάμεων”.
“Η αποστολή ιατρικής βοήθειας πάντως στις ΗΠΑ δείχνει το βαθμό πολιτικοποίησης του ζητήματος”, συνοψίζει ο Ν. Χριστοφής. “Το αν είναι μια απόπειρα εκμαίευσης οικονομικής ή υλικής βοήθειας, ακριβώς για να διαχειριστεί η Τουρκία καταστάσεις όπως αυτή στη Λιβύη, ή όχι, θα φανεί στο άμεσο μέλλον”.