Συνέντευξη με τον καθηγητή Ιστοριας και Διευθυντή του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, Άνταμ ΤουζΕίναι αμφίβολο εάν μπορεί κανείς να μιλήσει πραγματικά για μια εθνική οικονομία στις ΗΠΑ. Η οικονομία και η κοινωνία που βασίστηκε σε αυτήν είναι βαθιά διχασμένες και άνισες. Ο COVID-19 έχει καταστρέψει τα πιο επισφαλή τμήματα της αγοράς εργασίας στις ΗΠΑ. Θα χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν και οι ζημιές στις φτωχότερες και πιο ευάλωτες οικογένειες θα βαθύνουν. Τη συνέντευξη πήρε ο
Δημήτρης ΓκιβίσηςΠοιες θεωρείς ότι θα είναι οι επιπτώσεις της τρέχουσας κρίσης για τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, όπως τον έχουμε γνωρίσει τις τελευταίες δεκαετίες;Ήδη πριν από την κρίση είχαν εμφανιστεί οι βαθιές εντάσεις. Προηγήθηκε με ταχύ ρυθμό η ενσωμάτωση των μεγάλων αναδυόμενων αγορών στη διαδικασία της παγκόσμιας ανάπτυξης και δημιουργήθηκαν πολύπλοκες αλυσίδες εφοδιασμού από εξελιγμένους κατασκευαστές στην αυτοκινητοβιομηχανία, στα έξυπνα τηλέφωνα, στα φαρμακευτικά προϊόντα, κλπ. Ταυτόχρονα, οι εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας άφησαν μια βαθιά σκιά, και απείλησαν να μετατρέψουν τον οικονομικό ανταγωνισμό σε γεωπολιτική αντιπαράθεση. Η κρίση του κορονοϊού συνδυάζει αυτές τις εντάσεις. Η ίδια η ασθένεια έχει πολιτικοποιηθεί, κυρίως από την αμερικανική πλευρά, και τώρα οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει σαφές ότι σκοπεύουν να συνεχίσουν τη στρατηγική πίεση στην Huawei (σημ: κινεζική εταιρεία που είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού στον κόσμο). Τόσο ο Τζο Μπάιντεν, όσο και η εκστρατεία του Ντόναλντ Τραμπ, παρουσιάζουν τους αντιπάλους τους ως μαριονέτες της Κίνας. Εν τω μεταξύ, η πίεση σε εκείνους που είναι πιο ευάλωτοι στις παγκόσμιες αγορές εργασίας έχει εντατικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό.
Μπορεί η σημερινή κρίση να θέσει την παγκοσμιοποίηση, ως διαδικασία, σε αμφιβολία;Η παγκοσμιοποίηση είναι πολύ βαθιά, πολύ περίπλοκη και πολύπλευρη, για να τεθεί υπό αμφισβήτηση από αυτήν την κρίση. Η κινεζική οικονομία ανακάμπτει. Το ίδιο θα γίνει και με τις εμπορικές της σχέσεις με τους άμεσους περιφερειακούς γείτονές της, με τους προμηθευτές πρώτων υλών και με την Ευρώπη. Αλλά το σοκ στο παγκόσμιο εμπόριο βαθαίνει. Πέρα από τις προστατευτικές πολιτικές, πρέπει τώρα να υπολογίσουμε τη διακοπή των αλυσίδων εφοδιασμού, τις τεράστιες μεταβολές στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, και την κατάρρευση της ζήτησης. Επιπλέον, υπάρχουν συνεχείς διαρθρωτικές και τεχνολογικές αλλαγές. Οι εργαζόμενοι σε διεθνοποιημένους τομείς, όπως στη αυτοκινητοβιομηχανία, θα δεχτούν τεράστιες πιέσεις για προσαρμογή. Οι δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι που εργάζονται σε κατασκευαστικούς τομείς χαμηλού κόστους, για παράδειγμα στη βιομηχανία ενδυμάτων σε χώρες όπως το Βιετνάμ και το Μπαγκλαντές, αντιμετωπίζουν απειλές από τον αυτοματισμό. Ολόκληρη η βιομηχανία του τουρισμού, της αναψυχής, της φιλοξενίας και των ταξιδιών, που είναι ένας τεράστιος παγκόσμιος εργοδότης, τίθεται τώρα επίσης υπό αμφισβήτηση. Θα υπάρξει ανάκαμψη, αλλά θα είναι αργή. Και είναι πιθανό να ακολουθήσει ένα πρότυπο περιφερειοποίησης. Δεν αναμένω, ωστόσο, ότι η δομή του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού θα σπάσει από αυτήν την κρίση. Μπορεί κάποιος να φανταστεί έναν κόσμο στον οποίο οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε καραντίνα, τα εργοστασιακά συστήματα παραγωγής λειτουργούν σε σύνθετα περιφερειακά δίκτυα, το εμπόριο βασικών εμπορευμάτων υπόκειται σε πολύπλοκα διεθνή παζάρια, όπως η πρόσφατη αμερικανική συμφωνία με την Κίνα για την σόγια, και οι γίγαντες διαχειριστές κεφαλαίων, όπως η BlackRock (σημ: αμερικανική εταιρεία που έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη σκιώδης τράπεζα στον κόσμο), θα είναι οι μόνοι που θα απολαμβάνουν κάτι που προσεγγίζει την απόλυτη παγκόσμια ελευθερία.
Κυριαρχία και όχι ηγεμονία των ΗΠΑΠώς εκτιμάς ότι θα επηρεάσει η τρέχουσα κρίση την ηγεμονία των ΗΠΑ σε παγκόσμιο επίπεδο;Η πανδημία αναδεικνύει αυτό που ήδη γνωρίζαμε. Η δύναμη των ΗΠΑ είναι τεράστια, αλλά είναι όλο και πιο ασυνάρτητη και βασίζεται σε μια πολύ εύθραυστη εγχώρια βάση. Οι ΗΠΑ παραμένουν κυρίαρχες ως στρατιωτική δύναμη και η διοίκηση του Τραμπ έχει ενισχυθεί από αυτό. Η Fed (Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ) έχει επιβεβαιωθεί από την κρίση του COVID-19, για άλλη μια φορά, ως ο βασικός προμηθευτής της ρευστότητας του δολαρίου για την παγκόσμια οικονομία. Οι αμερικανικές αγορές είναι ζωτικής σημασίας για τους παραγωγούς σε όλο τον κόσμο. Οι ΗΠΑ έχουν ένα τεράστιο εμπορικό έλλειμμα, το οποίο τροφοδοτείται από τα πλεονάσματα εξαγωγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κίνας. Σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι κρατικοί θεσμοί των ΗΠΑ λειτουργούν σε μια κρίση ως μια ενιαία, περισσότερο ή λιγότερο, συνεκτική μονάδα. Η Fed, το υπουργείο Οικονομικών και το Κογκρέσο λειτουργούν ως μια ενιαία μονάδα οικονομικής πολιτικής, και έτσι μπορούν να κινητοποιήσουν τους πόρους που απαιτούνται για την σταθεροποίηση της αμερικανικής οικονομίας. Αλλά αυτή η οικονομία είναι σοκαριστικά άνιση. Παράλληλα, η δημοκρατία των ΗΠΑ είναι δυσλειτουργική. Μεγάλο μέρος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, και ο πρόεδρος που έχουν εκλέξει, είναι γελοίοι. Ενθαρρύνονται από ένα τμήμα των μέσων ενημέρωσης που οδηγούνται από την αγορά και αρνούνται την επιστήμη, και από μια παράλογη, συνωμοτική προσέγγιση, για την κατανόηση τόσο της αμερικανικής κοινωνίας όσο και του ευρύτερου κόσμου. Σε πολιτείες, όπως το Μίσιγκαν και το Τέξας, αυτό οδήγησε σε συγκρούσεις μεταξύ ένοπλων διαδηλωτών και των δυνάμεων επιβολής του νόμου ή άλλων ομάδων διαδηλωτών. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ έχουν μόνο μερικά στοιχεία ενός σύγχρονου κράτους πρόνοιας. Η έλλειψη ρύθμισης της αγοράς εργασίας έχει ως αποτέλεσμα δεκάδες εκατομμύρια άνεργους από την κρίση του COVID-19. Συγχρόνως, η διαχείριση της δημόσιας υγείας σε αυτήν την κρίση, ιδιαίτερα στην πολιτεία της Νέας Υόρκης και στη Νέα Υόρκη, ήταν μια καταστροφή, μια μεγάλη Λομβαρδία. Δεν ξέρω πόσο καιρό θα πάρει στους ανθρώπους που ζουν στη Νέα Υόρκη, όπως εγώ, να είναι ελεύθεροι να ταξιδεύουν χωρίς να βρίσκονται σε μια παρατεταμένη καραντίνα. Το να μιλάμε σήμερα για ηγεμονία των ΗΠΑ, όπως μπορούσε να κάνει κάποιος στην εποχή του Σχεδίου Μάρσαλ, θα ήταν υπερβολικό. Μπορούμε να μιλήσουμε για κυριαρχία, για λειτουργική κεντρικότητα. Αλλά όχι για ηγεμονία.
Ποιες θεωρείς ότι είναι οι προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας των ΗΠΑ μετά την πανδημία;Το ΑΕΠ θα ανακάμψει και τα κέρδη θα ανακάμψουν. Το χρηματιστήριο έχει ήδη σχεδόν ανακάμψει. Αλλά σε αυτό το σημείο, να τονίσω ότι είναι αμφίβολο εάν μπορεί κανείς να μιλήσει πραγματικά για μια εθνική οικονομία στις ΗΠΑ. Η οικονομία και η κοινωνία που βασίστηκε σε αυτήν είναι βαθιά διχασμένες και άνισες. Ο COVID-19 έχει καταστρέψει τα πιο επισφαλή τμήματα της αγοράς εργασίας στις ΗΠΑ. Θα χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν και οι ζημιές στις φτωχότερες και πιο ευάλωτες οικογένειες θα βαθύνουν.
Οι Ρεπουμπλικάνοι μπλοκάρουν πακέτο στήριξηςΠάντως φαίνεται ότι το μεγάλο δημόσιο χρέος των ΗΠΑ δεν θα επηρεάσει σημαντικά την προσπάθεια για την ανάκαμψη, η οποία θα εξαρτηθεί κυρίως από τις πολιτικές αποφάσεις που θα παρθούν.Στην πρώτη φάση της κρίσης φαινόταν σαν κανείς να μην ενδιαφερόταν για το δημόσιο χρέος. Ο πρόεδρος και οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο συμφωνούσαν με τα αιτήματα που έμπαιναν από την πλευρά των Δημοκρατικών για να ξοδευτεί ότι είναι απαραίτητο. Ήταν η σωστή απάντηση σε μια κρίση, η οποία είναι η πιο σοβαρή που έχουμε δει μετά το 1945. Επειδή οι ΗΠΑ είναι ο εκδότης του παγκόσμιου νομίσματος ασφαλούς καταφυγίου, τα επιτόκια στην πραγματικότητα έχουν μειωθεί καθώς ο δανεισμός έχει αυξηθεί. Η Fed έχει αγοράσει δημόσιο χρέος σε τόσο μεγάλη κλίμακα που πρέπει να υπάρχει σχετικά μικρή προσφορά χρηματοδότησης από ιδιώτες επενδυτές. Κάποτε οι ΗΠΑ στηρίζονταν στην ξένη χρηματοδότηση, αλλά αυτό δεν ισχύει πια. Από το 2013 το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ έχει αγοραστεί από εγχώριους δανειστές. Όπως έχει δείξει η Ιαπωνία, δεν υπάρχει ένα πρακτικό όριο στο οποίο μια κεντρική τράπεζα σε μια προηγμένη οικονομία μπορεί να συμμετάσχει σε αυτού του είδους τη χρηματοδότηση. Το όριο είναι πολιτικό και τις τελευταίες εβδομάδες έχει καταστεί σαφές ότι οι Ρεπουμπλικάνοι αλλάζουν την στάση τους. Τώρα προσπαθούν να μπλοκάρουν ένα γενναιόδωρο τέταρτο πακέτο στήριξης. Αντιστέκονται στην υποστήριξη για τις πολιτείες που ελέγχουν οι Δημοκρατικοί. Εάν επικρατήσουν, η ανάκαμψη θα καταποντιστεί λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και η κοινωνική και οικονομική ζημιά θα βαθύνει.