Συνέντευξη με τον τραγουδοποιό Πάνο Μπούσαλη, με αφορμή την ίδρυση της διαδικτυακής σκηνής e-boite
Ο Πάνος Μπούσαλης τιμά τις ιδιότητες του ερμηνευτή και του τραγουδοποιού. Είχε την τύχη να δουλέψει κοντά σε μεγάλους συνθέτες που τον διηύθυναν σε συναυλίες σαν τον πιο άρτιο ερμηνευτή των τραγουδιών τους. Το ίδιο και μεγάλοι τραγουδιστές, όμως, που αναγνώρισαν στη φωνή του έναν άξιο συνεχιστή και συνοδοιπόρο τους. Όλα αυτά τα όμορφα και θετικά για κάθε νέο καλλιτέχνη φαίνεται να βρήκαν την αντανάκλαση τους στην προσωπική του δισκογραφία: Στις συνθέσεις του ίδιου που με εφαλτήριο την παράδοση, έκλεισαν και κλείνουν με νόημα το μάτι στο τραγούδι διαμαρτυρίας, το κοινωνικό, αλλά και το ερωτικό τραγούδι. Διότι ο Μπούσαλης, όπως όλα φανερώνουν, ανήκει ήδη στη μεγάλη οικογένεια των Ελλήνων τραγουδοποιών. Μίλησε στην «Εποχή» για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η μεγάλη οικογένεια των μουσικών και ο ίδιος προσωπικά, τις ανησυχίες, τις κινητοποιήσεις αλλά και για μια ιδέα του, που γεννήθηκε ως αντίσταση στον καιρό της πανδημίας, την e-boite.Τη συνέντευξη πήρε η
Λιάνα ΜαλανδρενιώτηΩς ενεργός μουσικός, πώς περιγράφεις τα προβλήματα που προέκυψαν στον καλλιτεχνικό κλάδο;Η πανδημία, η καραντίνα με όλα τα συμπαρομαρτούντα κατάφεραν ένα μεγάλο πλήγμα στον πολιτισμό και στην καλλιτεχνική δραστηριότητα. Συν το γεγονός ότι υπήρξε μια εντελώς επιδερμική προσέγγιση του ζητήματος που δεν μερίμνησε για το 70% , ίσως και περισσότερο, του καλλιτεχνικού κλάδου. Η φύση της εργασίας μας, ας μιλήσω για τους μουσικούς, παρέχει όρους εξαιρετικά επισφαλείς. Προσλήψεις ημερήσιες, διαφορετικοί εργοδότες, αστάθμητοι παράγοντες που μαζί με την κρίση περιόρισαν τα μεροκάματα και αύξησαν την αβεβαιότητα.
Εγώ, ας πούμε, δεν εργάστηκα σχεδόν καθόλου τους τρεις μήνες πριν την πανδημία, γιατί είχα τον πατέρα μου νοσηλευόμενο στον τόπο καταγωγής μου, τη Λακωνία, με πολύ βαρύ εγκεφαλικό το οποίο τελικά τον πήρε από κοντά μας. Με προσωπικό αγώνα κατάφερα να σηκώσω κεφάλι και να προγραμματίσω αρκετές συναυλίες και ηχογραφήσεις τον Μάρτιο, τον Απρίλη και τον Μάιο. Αυτές οι δουλειές όμως δεν πραγματοποιήθηκαν. Καμία αποζημίωση γι’ αυτές τις απώλειες δεν υπήρξε, καμία πρόνοια για τους καλλιτέχνες που δεν μπόρεσαν να συμπληρώσουν 50 ένσημα είτε για προσωπικούς λόγους, είτε λόγω της οικονομικής κρίσης και την περιορισμένη λειτουργία των μουσικών σκηνών και των συναυλιακών χώρων. Τι σημαίνει; Πώς δεν είναι καλλιτέχνες; Αφού από αυτό βιοπορίζονται και δεν έχουν άλλο επάγγελμά. Γιατί να τιμωρείται και να εξαιρείται του επιδόματος όποιος δεν είχε πολλά μεροκάματα και άρα έχει και τη μεγαλύτερη ανάγκη πρόνοιας του κράτους; Γιατί να εξαιρείται ο κατ εξοχήν δικαιούχος; Οι καλλιτέχνες δεν είμαστε επαίτες. Ζητούμε τα αυτονόητα ώστε να μπορούμε να συνεχίζουμε να στεκόμαστε δυνατοί και αλληλέγγυοι στην κοινωνία.
Φανήκατε όμως αρκετά δυνατοί και αντιδράσατε με σοβαρές κινητοποιήσεις.Έχετε δίκιο. Το θετικό σε όλο αυτό είναι πως υπήρξε μια εντυπωσιακή συσπείρωση στα σωματεία μας, γεγονός που έφερε μικρές αλλά σημαντικές νίκες, που δείχνουν το δρόμο για τη συνέχεια του κινήματος. Το γεγονός όμως πως, παρότι εκφράσαμε πολύ εμπεριστατωμένα την κατάσταση στο υπουργείο μέσω των σωματείων μας, δεν έγινε κάτι που να αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη και την υπόστασή μας, ως ισότιμων πολιτών και εργαζομένων, εύλογα γεννά πολλά ερωτήματα ως προς τις προθέσεις την πολιτείας απέναντι στην τέχνη και τους ανθρώπους της.
Να ένα μάθημα που πήραμε. Οι συλλογικότητες χρειάζεται να είναι σε εγρήγορση και επί ποδός. Αυτή η λογική της συνεργασίας, της οργάνωσης και της διάδρασης πρέπει να απλωθεί στις γειτονιές. Να συναχτούν επιτροπές γειτονιάς. Να γίνονται συνελεύσεις, κάποιοι εκπρόσωποι να μεταφέρουν αιτήματα στην τοπική αυτοδιοίκηση και την κεντρική εξουσία. Κι όπου μπορούν να δρουν αυτόνομα ως μικρές κυψέλες ζωής. Το πρόσφατο παράδειγμα των Σταγιατών είναι πολύ ενδεικτικό και εμψυχωτικό για τέτοιες δράσεις. Οι αγώνες φέρνουν αποτελέσματα. Απλά το έχουμε μάλλον ξεχάσει.
Ακόμα δεν έχει λυθεί και το θέμα των πνευματικών σας δικαιωμάτων.Οι δημιουργοί βιώνουμε μια τεράστια αδικία, μια απαξίωση άνευ προηγουμένου. Σε εμένα προσωπικά, τα τελευταία δύο έτη που ήμουν μέλος της Αυτοδιαχείρισης, παρότι είχα ένα σεβαστό αριθμό αναπαραγωγών των τραγουδιών μου στα ραδιόφωνα και ο οργανισμός εισέπραξε για λογαριασμό μου, δεν μου απέδωσε ούτε ένα λεπτό του ευρώ. Πρέπει η διαχείριση του πνευματικού δικαιώματος να είναι δομικά δίκαιη, διαφανής και δημοκρατική. Και με το κράτος αρωγό. Εύχομαι η ΕΔΕΜ, την οποία τώρα στηρίζουμε και οικοδομούμε, να είναι μια κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση. Η κουβέντα πάντως για τα πνευματικά δικαιώματα δεν μπορεί να είναι ξεκομμένη από μια γενικότερη πολιτική αντίληψη για τον πολιτισμό. Είναι σημείο μιας πανοραμικής θέασης της κοινωνίας που θέλουμε.
Έχετε αποδείξει την κοινωνική σας αλληλεγγύη αλλά και την ευαισθησία στο περιβάλλον. Ποιά είναι η άποψή σας τώρα και με την κρίση της πανδημίας.Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα , έτσι όπως λειτουργεί, πνέει τα λοίσθια. Κι αυτό γιατί στην εξίσωσή του λείπει μια πολύ σημαντική παράμετρος: ο άνθρωπος και το περιβάλλον του. Ποιο το νόημα να συνεχίσουμε ένα δρόμο που έχει φέρει στα όριά του το περιβάλλον, τη φύση ετοιμοθάνατη; Που οδηγεί δισεκατομμύρια ανθρώπους στην ανέχεια. Έχουμε τέτοιο δικαίωμα απέναντι στο μέλλον; Αγάπη είναι να αλλάζεις και να μην περιχαρακώνεσαι μέσα σε στοιχεία χαρακτήρα και εκμαθημένες συμπεριφορές που σου δεσμεύουν όλη τη ζωτική δύναμη. Μπορούμε να αλλάξουμε. Ακόμα και ένα ανεπαίσθητο γεγονός μπορεί να δράσει καταλυτικά σε εν υπνώσει διεργασίες μετασχηματισμού. Το μόνο όφελος που κεφαλαιοποιείται είναι το κοινό όφελος.
Ας μιλήσουμε τώρα για την ιδέα της e-boite και πώς αυτή γεννήθηκε.Είναι μια ιδέα που ήρθε ως αντίσταση στο τείχος που ύψωσε ο καιρός στα όνειρά μας, στις δραστηριότητές μας, στη ζωή όπως την ξέραμε. Όταν όλο αυτό το βάρος έπεσε πάνω μας στην αρχή της πανδημίας ένιωσα την ανάγκη να δω ορίζοντα. Κι αν δεν τον έβλεπα να τον κατασκευάσω. Έτσι μου γεννήθηκε η ιδέα για την e-boite την οποία, εκεί στις 13 του Μάρτη, την μοιράστηκα με τους διαδικτυακούς μου φίλους και μου εξέφρασαν τον ενθουσιασμό τους για το περιεχόμενό της. Βλέποντας πως αυτή η δυστοπία θα κρατήσει και πως οι καλλιτέχνες δεν θα μπορούσαν να εκφραστούν αλλά και να βιοποριστούν (κι εγώ ανάμεσά τους), θέλησα να φτιάξω ένα βήμα. Ένα ηλεκτρονικό χώρο που θα απέπνεε ζεστασιά, σεβόμενος την τέχνη και όσους την κοινωνούν. Ένα εργαλείο στα χέρια των καλλιτεχνών. Μια ηλεκτρονική μπουάτ, οπού οι καλλιτέχνες (μουσικοί, ηθοποιοί και όσοι μπορούν και θέλουν να φιλοξενηθούν σε μια ζωντανή διαδικτυακή παράσταση) θα μπορούν να εργαστούν με αξιοπρέπεια και να αμειφθούν δίκαια και υπεύθυνα για το έργο και την καλλιτεχνική τους οντότητα. Μια διαδικτυακή σκηνή όπου ο φιλότεχνος επισκέπτης θα μπορεί να παρακολουθήσει τον αγαπημένο του καλλιτέχνη και να τον στηρίξει αγοράζοντας το εισιτήριό του, με τιμή που θα ορίζει ο καλλιτέχνης, ένα λογικό αντίτιμο που θα ανταποκρίνεται στην εποχή και τις δυσκολίες και των καλλιτεχνών αλλά και του κοινού.
Αναζητώντας συμπαραστάτες στο εγχείρημα αυτό, καθώς ωρίμασε μέσα μου, στράφηκα στον φίλο Παναγιώτη Λεϊμονίτη, και την υπέροχη Utopia, τον κοινωνικό συνεταιρισμό που έχει ιδρύσει στην κοινή μας ιδιαίτερη πατρίδα, τη Λακωνία. Τι πιο ιδανικό από μια ομάδα που έχει την τεχνογνωσία, το επιτυχημένο έργο, κοινωνικό και καλλιτεχνικό, και την αγάπη για την τέχνη και τους εργάτες της. Εκεί βρήκα αμεσότατη ανταπόκριση και ξεκινήσαμε παρέα να φτιάχνουμε αυτό που φαντάστηκα. Στην εποχή του «εμείς» που πρέπει να ξημερώσει, ξεκινούμε κι εμείς μια φιλόδοξη και δύσκολη προσπάθεια, με τη δίψα να κάνουμε κάτι μεγάλο και ουσιαστικό. Έτσι, η e-boite.gr στη συνέχεια απέκτησε και άλλο αδερφάκι, το e-stage.gr Δύο αλληλοσυμπληρωνόμενοι χώροι, ανάλογα με την φιλοσοφία και τη φυσιογνωμία της κάθε παράστασης που θα φιλοξενούμε. Αυτά τα δύο μαζί με το livearts.gr φτιάχνουν μια ομπρέλα που καλύπτει όλες τις τέχνες, όλους τους εκπροσώπους της. Με μεγάλο αίσθημα ευθύνης θέλουμε τώρα να την παραδώσουμε σε καλλιτέχνες και στο κοινό, με την υπόσχεση να εργαζόμαστε ακατάπαυστα για να παρουσιάσουμε κάτι άρτιο, καλαίσθητο, λειτουργικότατο, μακρόπνοο και εξελισσόμενο. Σας θέλουμε δίπλα μας και ευχόμαστε σύντομα η ζωή να πάρει το πιο όμορφο χρώμα. Να βρούμε όσα απωλέσαμε και ίσως ακόμα περισσότερα με αλληλεγγύη και συμπόρευση.