Το ντέρμπυ του Ζάγκρεμπ που άρχισε τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας
Ηταν 13 Μαΐου του 1990. Στο γήπεδο Μαξιμίρ του Ζάγκρεμπ θα διεξαγόταν το «ματς της δεκαετίας» ανάμεσα στη Ντιναμό Ζάγκρεμπ και τον Ερυθρού Αστέρα Βελιγραδίου. Οι δυο ομάδες διεκδικούσαν τον τίτλο στο γιουγκοσλαβικό πρωτάθλημα μέσα σε ένα «εκρηκτικό» πολιτικό κλίμα, καθώς είχε αρχίσει η διάλυση της χώρας, έχοντας προηγηθεί οι κροατικές εκλογές, στις οποίες είχε κερδίσει η Κροατική Δημοκρατική Ένωση του Φράνιο Τούτσμαν, που ήταν υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας, ενώ το ίδιο είχε συμβεί και στη Σλοβενία. Το δηλητήριο του εθνικισμού είχε μολύνει το σώμα της πολυεθνικής Γιουγκοσλαβίας. Για το ματς του Ζάγκρεμπ είχαν ταξιδέψει περίπου 3 χιλιάδες οπαδοί του Ερυθρού Αστέρα, υπό την καθοδήγηση του διαβόητου παραστρατιωτικού Αρκάν. Ήταν ο επικεφαλής των «Ηρώων», όπως ονομάζονταν οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί της ομάδας. Οι χουλιγκάνοι τους Ερυθρού Αστέρα πήγαιναν στο Μαξιμίρ με σκοπό να προκαλέσουν τους Κροάτες. Τα συνθήματα τους ήταν ενδεικτικά. «Απόψε θα γίνουν ταραχές, απόψε θα γίνει της τρελής. Να! Φτάνουν οι χούλιγκαν στους δρόμους του Ζάγκρεμπ. Θ΄ αντιλαλούνε τα τσεκούρια, θα αντηχήσουν οι αλυσίδες, να! Έρχονται οι τσιγγάνοι, οι τελείως τρελαμένοι» ήταν το ένα, ενώ με σαφή εθνικιστικό τόνο φώναζαν: «Εμείς είμαστε οι Ντέλιγε της άγριας Σερβίας. Βγείτε στα μπαλκόνια, χαιρετίστε τη σέρβικη φυλή. Από το Κόσσοβο μέχρι το Κνιν, ένας Σέρβος δίπλα στον άλλον. Σέρβε Σλόμπο (Μιλόσεβιτς), η Σερβία είναι στο πλευρό σου. Ποιος τολμάει να το πει, ψεύδεται όποιος λέει ότι η Σερβία είναι μικρή. Δεν είναι μικρή, δεν είναι μικρή, έδωσε το Σλόμπονταν! Μαναστίρσκα, Μαναστίρσκα, σέρβικο ρακί. Μ΄ αυτό ανάβει ω Σλόμπονταν η Σέρβικη Στρατιά».
Επεισόδια εντός και εκτός γηπέδουΠολλές ώρες πριν την έναρξη του ντέρμπυ στο Ζάγκρεμπ είχαν αρχίσει επεισόδια ανάμεσα στους χουλιγκανς των δυο ομάδων, τα οποία μεταφέρθηκαν και στο γήπεδο. Η αστυνομία παρέμεινε απαθής σ’ όλη τη διάρκεια των επεισοδίων. Καρέκλες, μαχαίρια και καδρόνια ήταν στα χέρια των οπαδών οι οποίοι μετέτρεψαν τις εξέδρες σε πραγματικό πεδίο μάχης. Οι ποδοσφαιριστές των δύο ομάδων από τον αγωνιστικό χώρο κοιτούσαν έκπληκτοι τις συγκρούσεις. Η αστυνομία κράτησε προκλητικά απαθή στάση παρά τις διαμαρτυρίες των ποδοσφαιριστών της Ντιναμό, που φώναζαν στα όργανα της τάξης «τι κάνετε; Υπάρχει αστυνομία;». Λίγη ώρα μετά, η ένταση μεταφέρθηκε στον αγωνιστικό χώρο, όπου βρίσκονταν πλέον μόνο μερικοί ποδοσφαιριστές της Ντιναμό και οι οπαδοί της ομάδας, που συγκρούονταν με τις δυνάμεις καταστολής.
Η «καρατιά» του Μπόμπαν!Σε κάποια στιγμή, ένας αστυνομικός ξυλοκοπούσε με το γκλομπ του οπαδό της κροατικής ομάδας. Ο αρχηγός της Ντιναμό, ο Ζβόνιμιρ Μπόμπαν, που δεν είχε πάει ακόμη στα αποδυτήρια, έτρεξε και με μια κίνηση καράτε κλώτσησε τον αστυνομικό, για να καταφέρει να απελευθερώσει τον συλληφθέντα. Από εκείνη τη στιγμή, ο Μπόμπαν ήταν πλέον ο εθνικός ήρωας της Κροατίας, παρά το γεγονός ότι του στοίχισε τον εξάμηνο αποκλεισμό από κάθε επίσημη διοργάνωση, μεταξύ των οποίων και τη συμμετοχή στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ιταλίας, λίγες μέρες αργότερα. «Ρίσκαρα τη ζωή μου, την καριέρα μου και κάθε τι καλό που θα μπορούσα να βρω με αυτή μου την κίνηση για μια ιδέα», θα πει μερικά χρόνια μετά ο Μπόμπαν, μιλώντας για την περιβόητη κλωτσιά στον αστυνομικό.
Με εξήντα οπαδούς σοβαρά τραυματισμένους ολοκληρώθηκαν τα επεισόδια. Ο αγώνας δεν άρχισε ποτέ… Ήταν όμως το… λάκτισμα για την επίσημη έναρξη των εχθροπραξιών και του εμφυλίου πολέμου που οδήγησε στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Σήμερα, έξω από το Μαξιμίρ, υπάρχει επιγραφή που αναφέρει: «Για τους οπαδούς του συλλόγου, οι οποίοι ξεκίνησαν τον πόλεμο με τη Σερβία, σε αυτό το μέρος, στις 13 Μαΐου του 1990»....
Η διάλυση των «Πλάβι»Δυστυχώς οι ποδοσφαιρικές αρχές της Γιουγκοσλαβίας δεν έλαβαν υπόψη τους την κατάσταση και όρισαν στο ίδιο γήπεδο, στις 3 Ιουνίου, ένα φιλικό παιχνίδι μεταξύ της Γιουγκοσλαβίας και της Ολλανδίας. Επεισόδια δεν σημειώθηκαν. Η Ολλανδία νίκησε 2-0 με τους Κροάτες στις εξέδρες να αποθεώνουν τους παίκτης της «πορτοκαλί» ομάδας. Λίγους μήνες αργότερα, οι φίλαθλοι της Χάιντουκ προκάλεσαν την αναβολή αγώνα προγραμματισμένου για τις 26 Σεπτεμβρίου, γιατί έσκισαν και κατέβασαν τη σημαία της Γιουγκοσλαβίας που βρισκόταν στο γήπεδό τους.
Το οριστικό «τέλος» στο γιουγκοσλαβικό ποδόσφαιρο δόθηκε τον Οκτώβριο του 1990. Ο κροάτης επιχειρηματίας Γιούρε Κλάριτς έπεισε την εθνική ΗΠΑ, που πραγματοποιούσε περιοδεία στην Ευρώπη, να κάνει μία παράκαμψη στο Ζάγκρεμπ για φιλικό αγώνα. Μία άτυπη εθνική Κροατίας συγκεντρώθηκε στον αγωνιστικό χώρο του «Μάξιμιρ», την ώρα που 30.000 φίλαθλοι βρίσκονταν στις εξέδρες για την αποθέωση. Οι Κροάτες νίκησαν με 2-1, πανηγυρίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη «γέννηση» της δικής τους εθνικής ομάδας.
Την ίδια εποχή η ενιαία εθνική Γιουγκοσλαβίας αντιμετώπιζε την εθνική Σοβιετικής Ένωσης (ένα ματς που έμεινε στην ιστορία για ευνόητους λόγους…) στο διπλό τελικό του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος κ-21, έχοντας στις τάξεις της και σπουδαίους κροάτες παίκτες, όπως ο Σούκερ, ο Μπόμπαν, ο Άλεν Μπόκσιτς, ο Ρόμπερτ Προσινέτσκι κι ο Ρόμπερτ Γιάρνι. Οι κροάτες φίλαθλοι δεν υποστήριξαν την ομάδα και το τρόπαιο κατέκτησε με δυο νίκες η Σοβιετική Ένωση.
Μ. Διόγος