Ένας αγωνιστής οργανικός διανοούμενος
Ο Τάσος Τρίκκας σε εκδήλωση της ΕΜΙΑΝ, Απρίλιος 2010 (φωτογραφικό αρχείο ΕΜΙΑΝ).
Ο Τάσος υπήρξε ένας από τους τελευταίους οργανικούς διανοούμενους της Αριστεράς, ένας διανοούμενος της πράξης. Οργανωμένος από μαθητής, μικρό επονιτόπουλο αμέσως μετά την κατοχή, πέρασε όλους τους αναβαθμούς των διώξεων, των ελπίδων και των απογοητεύσεων και ξανά των ελπίδων που σφράγισαν την ελληνική Αριστερά τον 20ό αιώνα.
Δεν ήταν απλά ένας ακτιβιστής, ήταν ένας αγωνιστής - οργανικός διανοούμενος. Που αναζητούσε μέσα από τη συμμετοχή του στον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση το μήνυμα που νοηματοδοτεί κάθε στιγμή της ζωής μας. Ένα πρότυπο πολιτικού στελέχους της Αριστεράς, που ενδιαφέρεται για αυτό που δεν φαίνεται και πρέπει να αναδειχθεί, μέσα στην αδιάκοπη πορεία για τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας και την υπέρβαση του καπιταλισμού. Είναι αλήθεια ότι σπανίζει πλέον αυτή η κατηγορία των οργανικών διανοουμένων της Αριστεράς, καθώς η κρίση της πολιτικής αλλά και της Αριστεράς καθώς και η ανάπτυξη διαφόρων κρατικών θεσμών που επαγγελματοποιούν τους διανοούμενους, έχουν περιορίσει τα περιθώρια. […]
Ο Τάσος με το συγγραφικό του έργο, προσπάθησε έμπρακτα να μας δείξει τη σημασία που έχει η ιστορία για να διαμορφώνουμε και να ασκούμε μια αριστερή πολιτική. Μας θύμιζε ότι ως αριστεροί σήμερα δεν είμαστε προϊόντα παρθενογένεσης. Δεν εξιδανίκευε την ιστορία μας, προσπαθούσε να την αντιληφθεί. Δεν υπάρχει ταυτότητα της Αριστεράς, όσο πολυδιάστατη, κατακερματισμένη και αντιφατική να είναι σήμερα, που να μην αναμετράται διαρκώς με την ιστορία και το παρελθόν της. Όχι δογματικά, αλλά δημιουργικά. […] Για την Αριστερά, η αναμέτρηση με την ιστορία της, που σημαίνει αναμέτρηση με τις αλλαγές που συμβαίνουν στην κοινωνία, είναι θέμα ταυτότητας.
Αυτή ήταν και η βάση της συστηματικής ενασχόλησης του Τάσου με την ιστορία της Αριστεράς. Που καρπός της ήταν το πρωτότυπο δίτομο έργο για την ιστορία της ΕΔΑ. Με σεβασμό και εντιμότητα απέναντι στα γεγονότα, προσπαθώντας να απενεργοποιήσει, κατά το δυνατό, τη συναισθηματική εμπλοκή του. […]
Στο βιβλίο του «Από το όραμα στην πράξη» ο Τάσος προσπαθεί να μιλήσει για τις επιπτώσεις της Οκτωβριανής Επανάστασης στη διαμόρφωση της ελληνικής ανανεωτικής Αριστεράς, με οδηγό τη γνωστή άποψη του μεγάλου ιστορικού Έρικ Χομπσμπάουμ, πώς κάθε κομμουνιστικό κόμμα υπήρξε το αποτέλεσμα ενός αταίριαστου γάμου ανάμεσα στην Οκτωβριανή Επανάσταση και τις συνθήκες ζωής κάθε λαού. […]
Σε ολόκληρη τη ζωή του ενημερωνόταν και ενημέρωνε για την παγκοσμιότητα της Αριστεράς. Για το μεγάλο ορίζοντα στον οποίο εντάσσονταν οι προσπάθειες σε κάθε μια χώρα. Υπήρξε στέλεχος των διεθνών σχέσεων της ΕΔΑ και του ΚΚΕ εσ., ταυτόχρονα δημοσιογράφος - αναλυτής των διεθνών εξελίξεων. Μέχρι τα βαθιά γηρατειά του, μας παρακινούσε να μελετούμε τις διεθνείς εξελίξεις ως μια από τις κινητήριες δυνάμεις της αναγκαίας ανανέωσης της δικής μας Αριστεράς. […]
Υπήρξε πολυγραφότατος, τακτικός αρθρογράφος στην «Αυγή», αλλά και στην «Εποχή» και την «Εφημερίδα των Συντακτών». Επέλεγε να παρεμβαίνει στη δημόσια συζήτηση με θέσεις, όχι αφορισμούς, αλλά με επιχειρήματα και αναλυτική ικανότητα, μιλώντας πάντοτε για την Αριστερά του μέλλοντος, αξιοποιώντας ταυτόχρονα τις ωδίνες του παρελθόντος και την εμπειρία του παρόντος.
Στο άρθρο του στην «Αυγή», πέρσι το Σεπτέμβριο, έγραφε χαρακτηριστικά: «Ο δρόμος τραβά την ανηφόρα και η ιστορία πορεύεται με συνέχειες και ασυνέχειες. Είναι ιδεολογικό γνώρισμα του ανθρώπου να αγωνίζεται για τη ζωή και τη βελτίωσή της, όχι πάντοτε με τους ίδιους ρυθμούς. Το ζήτημα είναι να είσαι έτοιμος ιδεολογικά, πολιτικά, ηθικά, να αδράξεις την ευκαιρία, χωρίς να περιμένεις ειδική προειδοποίηση με ηλεκτρονική ή άλλη μορφή. Οι πλατείες θα ξαναγεμίσουν, όπως και οι δρόμοι. Χρειάζεται όμως πολύς κόπος για να αναβαθμιστεί το επίπεδο της αδιαφορίας, της δυσφορίας και της απελπισίας στο επίπεδο της αγωνιστικής δράσης και της ανατροπής. Εκεί στις πλατείες της δουλειάς και της μάθησης, και της σύγκρουσης αν χρειαστεί, εκεί θα αναδυθεί ο νέος ΣΥΡΙΖΑ».
Κρατώ από το κείμενο αυτό την ικανότητα ενός παλαίμαχου αγωνιστή να αναφέρεται ελπιδοφόρα στις πλατείες και με κάποια αναγκαία περίσκεψη ως προς την απολυτότητα για τα περί «ηλεκτρονικού μηνύματος». Δηλαδή υπενθύμιση ότι η πολιτική, ακόμα και σήμερα, μέσα στον ψηφιακό καπιταλισμό, θα έλεγα ίσως και εξαιτίας του ψηφιακού καπιταλισμού, είναι αναγκαίο να ασκείται με σωματική παρουσία. Δηλαδή συμμετοχικά. Virtual Reality στην αριστερή πολιτική, όπως και στην κανονική ζωή γύρω μας, δεν υπάρχει. Όπως έλεγε άλλωστε και ο Γκράμσι: δεν υπάρχουν ουδέτερα οργανωτικά σχήματα. […]
Καλό ταξίδι Τάσο, στο επέκεινα, με ό,τι σημαίνει αυτό. Κυρίως όμως, είμαστε σίγουροι ότι θα είναι καλό το ταξίδι σου στη δική μας συλλογική θύμηση.
Νίκος Φίλης
* Απόσπασμα από τον αποχαιρετισμό που εκφώνησε ο Ν. Φίλης στην κηδεία του Τάσου Τρίκκα.
Με έγνοια για το ρόλο της νεολαίας της Αριστεράς
Ο Τάσος Τρίκκας για 75 και πλέον χρόνια ταυτίσθηκε με τους αγώνες του ελληνικού εργατικού κινήματος για τη δημοκρατία και το σοσιαλισμό. Ζυμώθηκε από νωρίς με τα βάσανα και τους αγώνες του λαού στα σκληρά χρόνια της δεκαετίας του ’40.
Ανήκοντας στη γενιά της θρυλικής ΕΠΟΝ, ανδρώθηκε στους αγώνες της νεολαίας της ΕΔΑ και των Λαμπράκηδων. Μέσα από τις γραμμές τους συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της ελληνικής αριστερής νεολαίας και στιγμάτισε ιδιαίτερα την ιστορία της ΕΔΑ και της Ανανεωτικής Αριστεράς.
Η διαδρομή του Τάσου Τρίκκα δεν μπορεί να νοηθεί έξω από την ύπαρξη της οργανωμένης πολιτικής έκφρασης του εργατικού κινήματος. Αλλά αυτή η απόλυτη ταύτιση δεν του στέρησε την αυτονομία της πολιτικής σκέψης για συνεχή ανανέωση των αριστερών ιδεών. Για τον Τάσο δεν μπορούσε να υπάρξει σοσιαλισμός χωρίς δημοκρατία, ανθρώπινο πρόσωπο και ταξικό πρόσημο. Μεγάλο πολιτικό του σχολείο αποτέλεσε η θητεία του στην ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος μέσα από την ανάδειξη της ΕΔΑ ως νέου κόμματος της Αριστεράς, ενώ μετά τη διάσπαση του ’68 προσχώρησε στο ΚΚΕ Εσωτερικού και ήταν από τους πρωτεργάτες του που συνέβαλαν στην επεξεργασία νέων πολιτικών ιδεών και αποφάσεων.
Δύο ιδιαίτερα ζητήματα ήταν στο κέντρο της σκέψης του: το πρόβλημα της νεολαίας και η ιστορία του εργατικού κινήματος. Και είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως κι άλλοι πολλοί από την πρωτοπόρα γενιά της ΕΠΟΝ, πέρα από ηλικιακούς περιορισμούς, δεν έπαψε να συμβάλει παντοιοτρόπως στην ανάδειξη του ρόλου της νεολαίας της Αριστεράς. Εξάλλου ο ίδιος μέσω της οικογένειάς του συνδεόταν άμεσα με τις παραδόσεις των πρώτων νεολαίων κομμουνιστών που πήραν μέρος στη δημιουργία του ΣΕΚΕ. […]
Η έκδοση του πρόσφατου βιβλίου του «Καλειδοσκόπιο, Εργατικό κίνημα και Μεσοπόλεμος» (Αθήνα, Μάρτιος 2020), ήταν η τελευταία πνευματική προσφορά του, που διήρκεσε μια ολόκληρη ζωή, και μία από τις πολύτιμες παρακαταθήκες του στους κοινωνικούς αγώνες που έρχονται.
Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΜΙΑΝ
Δυο λόγια για τον Τάσο
Τα νέα τα έμαθα πριν από λίγο. Τώρα κυριαρχεί μέσα μου η μεγάλη λύπη. Και η ενοχή, όπως συμβαίνει πολλές φορές σε ανάλογες περιπτώσεις, αλλά που πάντα ξεχνιέται με τον καιρό. Λύπη, για το θάνατο του φίλου και συντρόφου μου. Ενοχή, γιατί εδώ και καιρό ανέβαλα κάθε μέρα αυτό που υποσχόμουν στον εαυτό μου την προηγούμενη: να του τηλεφωνήσω για να δω τι κάνει και για συναντηθούμε να συζητήσουμε για τα πάντα, τα παλιά και τα σύγχρονα, τα θεωρητικά και τα ιστορικά, τα οραματικά και τα προγραμματικά. Και για τα προσωπικά μας.
Αυτή τη στιγμή, δεν είμαι σε διάθεση να μιλήσω για τις αρετές, τη δράση και το συγγραφικό έργο του. Θα το κάνουν όταν πρέπει άλλοι, πιο αρμόδιοι, πιο παλιοί γνωστοί του. Θέλω μόνο να αναφερθώ σε ένα χαρακτηριστικό του, κοινό στους κομμουνιστές της γενιάς του, ειδικά στα δύσκολα μετεμφυλιακά χρόνια, αλλά και στα χρόνια της χούντας: τη δύσκολη προσπάθειά του να συμβιβάσει την προσωπική, οικογενειακή του ζωή με τις ανάγκες του αγώνα. Γιατί, πέρα από την κοινή υπόθεση στην οποία ήταν αφιερωμένος, ο Τάσος αγαπούσε πολύ τη Νίκη (ο θάνατός της τον βύθισε σε βαθιά θλίψη) και τον Μιχάλη, και στενοχωριόταν που δεν τους είχε προσφέρει κάποτε τον χρόνο που θα ήθελε και ήξερε ότι είχαν ανάγκη.
Αντίο, σύντροφέ μου. Τελικά δεν είχα τη χαρά να σε βοηθήσω στη συγγραφή της ιστορίας του ΚΚΕ εσωτερικού, σύμφωνα με την τιμητική πρόταση που μου είχες κάνει εκείνο το μεσημέρι στον Ωρωπό, δίπλα στη θάλασσα. Εσύ, πάντως, και έργο άφησες, και τίμησες με το παραπάνω τον ιδεολογικό και πολιτικό μας χώρο.
Χάρης Γολέμης