Το «Σχέδιο Κόστα Ρίκα» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τα πνευματικά δικαιώματα και την πρόσβαση σε προληπτικά, διαγνωστικά και θεραπευτικά μέσα για το νέο κορονοϊό



Των Ανδρέα Ξανθού
και Δημήτρη Παπαδημούλη

Η εξέλιξη της πανδημίας του κορονοϊού αποκαλύπτει τις υγειονομικές και κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν όχι μόνο στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της, αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Την ίδια στιγμή, μας φέρνει αντιμέτωπους με την ανάγκη του επαναπροσδιορισμού των αναγκών και των προτεραιοτήτων μας. Υπογραμμίζει την ανάγκη διαμόρφωσης και υλοποίησης πολιτικών σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίες θα έχουν στον πυρήνα τους τις έννοιες της διεθνούς αλληλεγγύης και της διακρατικής συνεργασίας.
Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι το παραδοσιακό και κυρίαρχο μοντέλο της ασύδοτης αγοράς, όχι μόνο δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε ικανοποιητικό βαθμό στην κάλυψη των παγκόσμιων αναγκών για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού, αλλά αποτελεί εν δυνάμει σοβαρή πηγή δημιουργίας νέων ανισοτήτων σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πνευματική ιδιοκτησία και τα δικαιώματα αποκλειστικής χρήσης ευρεσιτεχνιών (πατεντών) που ισχύουν διεθνώς και απειλούν ευθέως την πρόσβαση πολλών χωρών και ιδιαίτερα των πιο φτωχών σε προϊόντα και τεχνολογίες, όπως φάρμακα, εμβόλια και διαγνωστικά τεστ. Σε περίπτωση ανακάλυψης ενός σωτήριου εμβολίου ή ενός αποτελεσματικού φαρμάκου για τον κορονοϊό, οι ισχύοντες κανόνες περί πνευματικής ιδιοκτησίας και αποκλειστικής χρήσης ευρεσιτεχνιών μπορούν να στερήσουν από ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού τη δυνατότητα πρόσβασης εξαιτίας της υψηλής τιμής ή της εμπορικής στρατηγικής των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών.

Η πρόταση ψηφίσματος

Φυσικά οι στρεβλώσεις που δημιουργεί διεθνώς το καθεστώς της πνευματικής ιδιοκτησίας στην αγορά φαρμάκου και των τεχνολογιών υγείας δεν είναι κάτι καινούριο. Οι υψηλές τιμές, η αδιαφάνεια στα κόστη έρευνας και ανάπτυξης και οι καθυστερήσεις στην πρόσβαση αρκετών χωρών στην καινοτομία έχουν εντοπιστεί εδώ και καιρό από την Ευρωπαϊκή Ένωση (βλ. συμπεράσματα Συμβουλίου Υπουργών Υγείας στη διάρκεια της Ολλανδικής Προεδρίας), χωρίς να έχει γίνει τίποτα ουσιαστικό μέχρι στιγμής.
Μπροστά στο απευκταίο -αλλά πολύ πιθανό- σενάριο της δημιουργίας νέων υγειονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, πολλές χώρες της ΕΕ - και όχι μόνο, κατέθεσαν και κατάφεραν να περάσουν στην πρόσφατη Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) ψήφισμα αναφορικά με τα πνευματικά δικαιώματα σε φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα για την πανδημία από τον ιό του κορονοϊού, γνωστό και ως «Σχέδιο Κόστα Ρίκα». Μεταξύ των βασικών σημείων της πρότασης ψηφίσματος ήταν η δημιουργία ενός παγκόσμιου φορέα με επικεφαλής τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος με χρηματοδότηση από τις πλούσιες χώρες και άλλους φορείς, θα εξαγόραζε τις πατέντες και θα τις διέθετε δωρεάν προς κάθε ενδιαφερόμενο: Σε κράτη, ινστιτούτα και εταιρίες. Κεντρικός σκοπός, να παραχθούν έγκαιρα, σε προσιτές τιμές και επαρκείς ποσότητες, τα κατάλληλα φαρμακευτικά και ιατροτεχνολογικά προϊόντα για την αντιμετώπιση του κορονοϊού.

Κατώτερο των προσδοκιών το τελικό σχέδιο

Από την πρώτη στιγμή, ένθερμοι υποστηρικτές αυτής της ριζοσπαστικής πρότασης και της κεντρικής θέσης -ότι η πνευματική ιδιοκτησία για καινοτομίες που αφορούν τον κορονοϊό και τα δικαιώματα αποκλειστικής χρήσης ευρεσιτεχνιών θα πρέπει να είναι δημόσια και με ελεύθερη πρόσβαση για όλους- ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ και η ευρωομάδα της Αριστεράς. Δέσμια ευθύς εξαρχής των πιέσεων από τις μεγάλες πολυεθνικές του φαρμάκου και προστάτιδα των κερδών της φαρμακοβιομηχανίας, η κυβέρνηση των ΗΠΑ προέταξε πεισματικά τη σημασία της πνευματικής ιδιοκτησίας ως κίνητρο για την καινοτομία.
Δυστυχώς το τελικό σχέδιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, όπως παρουσιάστηκε στις 29 Μαΐου, είναι λιγότερο ριζοσπαστικό και κατώτερο των υψηλών προσδοκιών που η πρόταση ψηφίσματος είχε δημιουργήσει. Η συμμετοχή των χωρών και των εταιριών στο «εργαλείο πρόσβασης» θα είναι εθελοντική, ενώ τα προϊόντα/πατέντες που θα συγκεντρωθούν πρόκειται να αδειοδοτηθούν ελεύθερα, χωρίς δηλαδή πνευματικά δικαιώματα, μόνο για τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Στάση υπαναχώρησης

Με την ανάληψη συντονισμένων δράσεων σε συνεργασία με την Κοινωνία των Πολιτών και κοινών πρωτοβουλιών με πολιτικές δυνάμεις του ευρύτερου αριστερού και προοδευτικού χώρου, πρέπει να ασκήσουμε πίεση για τη διεύρυνση της συμφωνίας προς όφελος όλων των χωρών και όχι μόνο των φτωχότερων. Όπως και για την συμμετοχή της ΕΕ και των κρατών μελών της. Η υγεία είναι απαράβατο και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Στον αγώνα καταπολέμησης της πανδημίας του κορονοϊού και ανάκτησης των ζωών μας, κανείς δεν πρέπει να μείνει εκτός. Αλγεινή εντύπωση και ερωτηματικά προκαλεί, επίσης, η στάση υπαναχώρησης που επέδειξαν αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας: Αν και είχαν υποστηρίξει αρχικά την εξαιρετικά φιλόδοξη πρόταση ψηφίσματος, εντέλει δεν στήριξαν το σαφώς υποδεέστερο τελικό σχέδιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Μέχρι στιγμής μόνο τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες -το Βέλγιο, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και η Πορτογαλία- έχουν δηλώσει τη στήριξή τους.
Για την ανάπτυξη της έρευνας-καινοτομίας στην υγεία και στο φάρμακο χωρίς αποκλεισμούς, χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ ένα νέο μοντέλο που θα βασίζεται στη δημόσια χρηματοδότηση, στη διεθνή αλληλεγγύη και συνεργασία , στη διαφάνεια και στα ανοικτά δεδομένα, στην προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στο κοινωνικό αίτημα για καθολική πρόσβαση όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης, μόρφωσης, εθνικότητας ή καταγωγής , στα νέα προληπτικά, διαγνωστικά και θεραπευτικά μέσα για τον SARS-CoV-2.

*Ο Ανδρέας Ξανθός είναι πρώην υπ. Υγείας και τομεάρχης Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι αντιπρόεδρος του ΕΚ και επικεφαλής της Ευρωομάδας ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία.
ΓΙΑ ΤΗΝ 
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ, 
ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ
ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ

Copyright © 2024 - All rights reserved

 | 

Developed by © Jetnet