Μπορεί η συμφωνία που υπέγραψαν την Τετάρτη στην Αθήνα ο Νίκος Δένδιας και ο ιταλός ομόλογός του Λουίτζι Ντι Μάιο να μην είναι —όπως γράφτηκε «εν θερμώ» τις πρώτες ώρες από την αδρομερή γνωστοποίηση του περιεχομένου της— μια «ιστορική συμφωνία» επειδή η Ελλάδα προχωρεί για πρώτη φορά στην οριοθέτηση αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) με γειτονική της χώρα, είναι όμως, αναμφισβήτητα, μια θετική εξέλιξη, μια διπλωματική ευστοχία που μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως παραγωγική στην συγκυρία.
Παραγωγική για τουλάχιστον δύο σημαντικούς λόγους: Αφενός προσδίδει νέα δυναμική στον στόχο για ανάλογες οριοθετήσεις με την Αλβανία και την Αίγυπτο. Επιβεβαιώνοντας τη μέση γραμμή της συμφωνίας του 1977 για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας ως οριογραμμή της ΑΟΖ των δύο χωρών, ουσιαστικά κατοχυρώνει ότι η μέση αυτή γραμμή θα ισχύει εφεξής και για τα υπερκείμενα της υφαλοκρηπίδας ύδατα—από τον βυθό προς την επιφάνεια — αίροντας έτσι τις επιφυλάξεις της αλβανικής πλευράς για την οριογραμμή της ΑΟΖ Ελλάδας-Αλβανίας. Αφετέρου υπενθυμίζει στην Τουρκία ότι το δικαίωμα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης, δοθέντος ότι η συμφωνία εδράζεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) περί οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών βάσει διμερών συμφωνιών διαχείρισης των θαλάσσιων πόρων. Είναι, όπως παρατηρήθηκε εύστοχα, μια συμφωνία για το Ιόνιο, που όμως κοιτάει προς το Αιγαίο…
Ένας σημαντικός λόγος, ίσως ο σημαντικότερος, που χρειάστηκαν 43 χρόνια από το 1977 για να αρθεί μια διπλωματική και γεωπολιτική εκκρεμότητα ήταν ο δισταγμός των Ιταλών να συνυπογράψουν ένα κείμενο που θα περιορίζει τη δραστηριότητα των αλιευτικών στόλων της χώρας τους στο Ιόνιο — αλλά και ο φόβος των ελληνικών κυβερνήσεων για το πολιτικό κόστος από την εκχώρηση διευρυμένων δικαιωμάτων στους ιταλούς αλιείς.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής γνωστά, οι δύο υπουργοί υπέγραψαν κοινή δήλωση με την οποία τα δύο μέρη δεσμεύονται για την ισόρροπη και βιώσιμη διαχείριση των αλιευτικών πόρων. Προς επίρρωση συνυπέγραψαν ένα κείμενο προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το οποίο ζητούν να τροποποιηθεί μελλοντικά ο κανονισμός περί «κοινής αλιευτικής πολιτικής» ώστε όταν η Ελλάδα αποφασίσει, όπως προφανώς (και ευλόγως) σχεδιάζει, να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της στα 12 ναυτικά μίλια, να εξακολουθήσει η υπάρχουσα αλιευτική δραστηριότητα των Ιταλών αλιέων στην περιοχή ανάμεσα στα 6 και τα 12 ναυτικά μίλια, η οποία σήμερα αποτελεί διεθνή ύδατα.
Η ελληνική πλευρά κινήθηκε συμβιβαστικά, προκειμένου να υπηρετηθεί ο υπέρτερος στόχος, η κατοχύρωση του δικαιώματος επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. και, κατ’ επέκταση, η αναγνώριση ΑΟΖ — ως διεθνώς τεκμηριωμένο αντεπιχείρημα στα όσα απεργάζεται η Άγκυρα βασιζόμενη στο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Έχοντας παράλληλα εξασφαλίσει η ελληνική πλευρά, σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πηγές, ότι: στη συμφωνία «τα υπάρχοντα δικαιώματα των ιταλών αλιέων περιγράφονται με σαφήνεια, αλλά πλέον περιοριστικά, τόσο ως προς τον αριθμό των σκαφών όσο και ως προς τα είδη που δύνανται να αλιεύσουν και εξαιρούνται τα είδη που αλιεύουν οι έλληνες αλιείς».
Προσφέρει η συμφωνία τις προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση στο εγχώριο πολιτικό πεδίο μιας εθνικής στρατηγικής ως ανάχωμα στις προσπάθειες της Άγκυρας να αμφισβητήσει κυριαρχικά δικαιώματα της Αθήνας στο διεθνές πεδίο;
Η απάντηση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και προσωπικά του προέδρου της είναι ανεπιφύλακτα καταφατική. Σε συνέντευξή του, την ίδια μέρα, στο Οικονομικό Forum των Δελφών ο Αλέξης Τσίπρας χαιρέτισε την συμφωνία με την Ιταλία, επεσήμανε ότι αντίστοιχη συμφωνία μπορεί να υπάρξει και με την Αλβανία και υπογράμμισε την ανάγκη «να προχωρήσουμε σε συμφωνία με την Αίγυπτο ακόμη και με μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ» και «στην επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 μίλια στο Ιόνιο» – προς υπηρέτηση «μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής» η οποία, προεκτεινόμενη στα ελληνοτουρκικά, «θα πρέπει να οδηγεί όχι σε σύγκρουση αλλά να σε πάει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, όχι όμως με τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις της άλλης πλευράς».
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι, προς υπογράμμιση –δικαιούμαστε να υποθέσουμε— της ειλικρινούς διαθεσιμότητας της αξιωματικής αντιπολίτευσης μπροστά στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, ο Αλέξης Τσίπρας έκρινε επιβεβλημένο να θέσει αυτοβούλως, στην εν λόγω συνέντευξη, το ερώτημα, τι έπραξε ως κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ για την υπόθεση της ΑΟΖ με την Ιταλία. Και να απαντήσει: «Είναι μια εξέλιξη την οποία θα μπορούσαμε να έχουμε από το 2016. Σήμερα τη χαιρετίζουμε, παρότι εμείς δεν επιλέξαμε να την έχουμε το 2016… Είχαμε συμφωνήσει με τον Τζεντιλόνι ακριβώς τους όρους αυτούς… Είχε ζητήσει να ψαρεύουν οι Ιταλοί ψαράδες στα 6 έως 12 μίλια και να πάρουμε ως βάση την οριογραμμή της υφαλοκρηπίδας της συμφωνίας του 1977 η οποία δίνει επήρεια στους Οθωνούς 70% και σε ένα νησάκι νοτίως της Ζακύνθου 32%. Τότε, ο Υπουργός Εξωτερικών, ο Νίκος Κοτζιάς, μου είπε ότι θα δεχτούμε τεράστια κριτική και επίθεση από την αντιπολίτευση, διότι παραχωρούμε κυριαρχικά δικαιώματα στους ψαράδες και δίνουμε μικρότερη επήρεια στα νησιά. Aυτός ήταν ο λόγος που δεν προχωρήσαμε τότε… Αλλά, προσέξτε, για κάτι που εμείς δεν προχωρήσαμε τότε σήμερα δίνουμε την έγκρισή μας, και δεν ασκούμε κριτική, όπως θα ασκούσε τότε σε εμάς η ΝΔ… Θα σας μιλήσω με ειλικρίνεια. Όχι γιατί είμαστε καλύτεροι άνθρωποι —και γι’ αυτό, ίσως— αλλά γιατί υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά… Τότε δεν είχαμε το τουρκολιβυκό σύμφωνο. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά… Tώρα υπάρχει επιτακτική ανάγκη η χώρα να κινηθεί στις ράγες μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής»...
Έχασε τότε ο ΣΥΡΙΖΑ την ευκαιρία να πιστωθεί μια εθνική επιτυχία, ανάλογη εκείνης του Μακεδονικού; Ακόμη και επί πολιτική ζημία, όπως, μην κοροϊδευόμαστε, συνέβη με τις Πρέσπες; Έχασε η χώρα μια ιστορική ευκαιρία, με υπαιτιότητα της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης;
Στην πολιτική, οι παρελθοντικές επιλογές κρίνονται με όρους παροντικούς. Τους ίδιους όρους υπό τους οποίους η σημερινή αντιπολίτευση δικαιούται να προσδοκά από την ευθυκρισία κάθε καλοπροαίρετου αναγνώριση της ειλικρινούς αυτοκριτικής κατάθεσής της.
Κωστής Γιούργος