Του Θωμά ΤσαλαπάτηΤο γεγονός πως οι σημαντικότεροι μουσικοί της jazz προέρχονταν από την κοινότητα των αφροαμερικανών δεν αποτελεί και καμία σημαντική διαπίστωση. Το γεγονός όμως πως η jazz παραμένει σε μεγάλο βαθμό μια μαύρη μουσική ξεπερνά τη διαπίστωση αυτή. Δεν είναι θέμα εκπροσώπων ή καταγωγής, είναι θέμα ουσίας, πυρήνα, νοηματικού κέντρου μιας άρρητης διαδικασίας.
Η jazz είναι μνήμη και προοπτικήΔεν είμαι σίγουρος για το τι μπορώ να καταλάβω από τις εκδηλώσεις, τις πορείες και τις εξεγέρσεις στις αμερικανικές πόλεις (το έγραφα και στο προηγούμενο άρθρο). Είμαι όμως σίγουρος πως μπορώ να καταλάβω τα γεγονότα καλύτερα, αφού πρώτα ακούσω ένα κομμάτι του John Coltrane. Δεν είμαι καθόλου σίγουρος για το τι ακριβώς σημαίνει η αμερικανική εκδοχή του ρατσισμού, ποιο είναι το βάθος της, ποια η καθημερινότητά της αλλά ξέρω πως μπορώ να πονέσω και να οργιστώ ταυτιζόμενος με τον μαύρο άνθρωπο της Αμερικής μέσα από ένα κομμάτι του Charles Mingus. Δεν είμαι καθόλου σίγουρος για το αν θα μπορούσα να διατυπώσω μια πρόταση, για το τι πρόσωπο μπορεί να έχει μια λύση και από πού αυτή θα έρθει. Μπορώ όμως να ελπίσω με ειλικρίνεια ακούγοντας ένα κομμάτι του Miles Davis.
Γιατί η Jazz δεν είναι μουσικό είδος. Είναι μνήμη μαζί και προοπτική, είναι προσευχή μαζί και κατάρα, είναι ο χρόνος και η αποδέσμευσή μας από αυτόν. Το χρώμα της jazz είναι το χρώμα του καταπιεσμένου. Το χρώμα του ανθρώπου που αποθέτει στην μουσική την επιβίωσή του έξω από κοινωνικά και εργασιακά δεσμά. Την έκφραση του πόνου, την υπέρβασή της, τον δεσμό ταυτόχρονα με την μοναξιά. Το χρώμα της jazz είναι το μαύρο γιατί αυτό είναι το χρώμα της καταπίεσης στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Την jazz οφείλεις να την βλέπεις ζωντανάΤα ιστορικά δεδομένα το ιστορούν. Η Jazz ξεκίνησε στην Νέα Ορλεάνη. Τα πρώτα όργανα που χρησιμοποιούσαν οι μαύροι μουσικοί, ήταν παλιά όργανα από στρατιωτικές μπάντες στην περίοδο του εμφυλίου. Οι μπάντες αυτές των Νοτίων τραγούδησαν υπέρ της σκλαβιάς του μαύρου ανθρώπου. Κουρασμένα και διαλυμένα τα όργανα αποσύρθηκαν. Και τώρα προσπαθούν να εξιλεώσουν το τραγούδι τους στα χείλη των μαύρων μουσικών. Και όμως τα όργανα αυτά ήταν στραπατσαρισμένα. Συχνά τους έλειπαν μέρη, συχνά η φθορά τους αντικαθιστούσε τη δυνατότητά τους. Η jazz προέκυψε ως λύση σε αυτά τα προβλήματα. Ως αυτοσχέδια υπέρβαση του λάθους. Η δημιουργία που υπερβαίνει την όποια αντιξοότητα και την εντάσσει ως οργανικό μέρος του σκοπού της. Η δυσκολία ανεστραμμένη και τραγουδισμένη ως διέξοδος.
Ταυτόχρονα συμφιλίωση. Η jazz δανείζεται έναν ρυθμό αφρικανικό και μια ευρωπαϊκή μελωδία, ώστε να δημιουργήσει ένα συμφιλιωτικό τραγούδι. Που δεν ξεχνά και δεν σταματά να διεκδικεί, αλλά έχει χώρο ακόμα και για τους λευκούς, εφόσον επιθυμούν να ακουμπήσουν τα χείλη τους στο στόμιό της ή να την κοιτάξουν. Γιατί σε αντίθεση με όσα πιστεύουμε η jazz είναι μια μουσική πρωτίστως κοιτάς. Οι δίσκοι διέσωσαν την συλλογική ιδιοφυία τόσων πολλών μουσικών αλλά ταυτόχρονα εγκλώβισαν την εντύπωσή μας. Την jazz οφείλεις να την βλέπεις ζωντανά. Μαζί με τους μουσικούς της. Να βλέπεις αυτό που είναι και αυτό που κάνουν ως κάτι αδιαχώριστο. Ενταγμένο σε μια ζωντανή στιγμή μπροστά στα μάτια σου. Κάθε βράδυ νέο, τελείως διαφορετικό από το προηγούμενο. Ένα κομμάτι ως ταυτόχρονη δημιουργία της στιγμής και της γνώσης, ένα διαφορετικό αριστούργημα κάθε μεσάνυχτα. Μια ιδιοκτησία του άπιαστου που ο μουσικός της jazz δεν αποθηκεύει, αντίθετα μοιράζει στο κοινό του κάθε βράδυ. Έστω για λίγο. Όσο διαρκεί ένα αστέρι που πέφτει.
Η jazz δεν πέθανε. Δεν κλείστηκε σε μουσεία ή μαθήματα ωδείων αν και ακόμα και κει μπορείς να βρεις κάποια που της μοιάζει. Η jazz είναι η μουσική των πορειών που αλλάζουν το πρόσωπο των Ηνωμένων Πολιτειών. Η jazz είναι η μουσική της φωτιάς και της αδελφικότητας σε κάθε αμερικανικό δρόμο. Η jazz είναι η μουσική αυτή που έρχεται από ένα μέλλον που ακόμα δεν ξέρουμε πόσο έχει πλησιάσει.
http://tsalapatis.blogspot.com/