Συνέντευξη με τον καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Φλουμινένσε του Ρίο ντε Τζανέιρο, Ντανιέλ Άαρο Ρις*** Είναι μια σαφής απειλή για τη δημοκρατία που θα ηττηθεί μόνο με την ευρεία κινητοποίηση των δημοκρατικών δυνάμεων που υπάρχουν στη χώρα
Τη συνέντευξη πήρε ο
Δημήτρης ΓκιβίσηςΤι είναι αυτό που κινδυνεύει σήμερα περισσότερο στην Βραζιλία από τον αυταρχικό νεοφιλελευθερισμό του Μπολσονάρο;Στην Βραζιλία υπάρχει κίνδυνος για τη δημοκρατία και είναι απαραίτητο οι δημοκράτες σε αυτήν τη χώρα -και σε όλο τον κόσμο- να αντιληφθούν αυτόν τον κίνδυνο και να αναλάβουν δράσεις για να τον αντιμετωπίσουν, περιορίζοντας και εξουδετερώνοντας τις απειλές της ακροδεξιάς που γίνεται όλο και πιο βίαιη, όλο και περισσότερο επιθετική. Ο Μπολσονάρο εκμεταλλεύεται το αξίωμά του για να αποδυναμώσει τους δημοκρατικούς θεσμούς, για να ενθαρρύνει τις ακροδεξιές εξτρεμιστικές ομάδες, και για να συνδέσει τις ένοπλες δυνάμεις με τους αυταρχικούς σκοπούς του. Ο τρόπος που ο ίδιος και οι πιο «μαχητικοί» υπουργοί του έχουν αντιμετωπίσει την πανδημία του κορονοϊού επιβεβαιώνει πως πρόκειται για μια αυταρχική, επιθετική και παρανοϊκή ομάδα, που ενώ καταδιώκουν τους πολιτικούς αντιπάλους τους, οι ίδιοι αισθάνονται διωκόμενοι. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι έχουν τη δύναμη να κάνουν ένα πραξικόπημα με την παραδοσιακή πρακτική/μορφή που ξέρουμε στην Βραζιλία και την Λατινική Αμερική (διαδηλώσεις στους δρόμους κλπ), αλλά έχουν τη δυνατότητα να προβούν, και ήδη το κάνουν, σε μια κλιμάκωση των δράσεων και των επιθέσεων που μπορούν να αδειάσουν «από μέσα» τα θεσμικά όργανα, επιβάλλοντας ένα αυταρχικό καθεστώς και διατηρώντας παράλληλα το δημοκρατικό προσωπείο. Η υπερ-νεοφιλελεύθερη και αυταρχική πρόταση αυτού του καθεστώτος, την οποία ενσαρκώνει ο υπουργός Οικονομίας Πάολο Γκουέντες, είναι ζωντανή και πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Είναι μια σαφής απειλή για τη δημοκρατία, και θα ηττηθεί μόνο με την ευρεία κινητοποίηση των δημοκρατικών δυνάμεων που υπάρχουν στη χώρα.
Τι θεωρείς ότι επιδιώκει ο Μπολσονάρο και πόσο εύκολο είναι να υλοποιηθεί το σχέδιό του;Η στρατηγική του Μπολσονάρο είναι να διαλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς «από μέσα», με διαδοχικές άμεσες ή έμμεσες επιθέσεις μέσω των κοινωνικών μέσων και των συνεργατών του στη δημοκρατία. Σταδιακά μεταβαίνουμε προς την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος, παρόμοιο με αυτό που έχει δημιουργήσει ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία. Ακόμη και μεταξύ πολλών από αυτούς που τον ψήφισαν υπάρχει μια αυξανόμενη αποστροφή για τους τρόπους δράσης του, για τον μη σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και για την πλήρη έλλειψη ανθρωπιάς και συμπόνιας, όπως αποδεικνύεται τώρα την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού. Σήμερα, με τη στάση του και τις θέσεις του είναι απομονωμένος, και φαίνεται ότι χάνει την υποστήριξη που είχε, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα, γεγονός που μπορεί να τον οδηγήσει σε ανόητες και απελπισμένες ενέργειες. Αυτό που καθιστά δύσκολη την υλοποίηση των σχεδίων του είναι ότι η πλειοψηφία που τον ψήφισε δεν υπάρχει πλέον, και δεν υποστηρίζει τα αυταρχικά του σχέδια. Ωστόσο, η ενεργή συμμετοχή των δημοκρατικών δυνάμεων είναι απαραίτητη προκειμένου να αποτραπεί η επίτευξη των δικτατορικών στόχων του.
Πώς βλέπεις αυτήν την τεράστια κοινωνική πόλωση που υπάρχει στην Βραζιλία και η οποία είναι ιδιαίτερα εμφανής το τελευταίο διάστημα λόγω της πανδημίας;Η πολιτική και κοινωνική πόλωση στην Βραζιλία προηγείται της εκλογής του Μπολσονάρο, ξεκίνησε μερικά χρόνια πριν. Το πλαίσιο της οικονομικής κρίσης από το 2008 και μετά, η επακόλουθη ανεργία, οι αυξανόμενες ανισότητες, η υποβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών, η ανασφάλεια στις πόλεις, η εκτεταμένη διαφθορά, ο ελιτισμός του πολιτικού συστήματος, όλοι αυτοί οι παράγοντες σε συνδυασμό, δημιουργούν ένα κλίμα έντασης που επιδεινώνεται από την απογοήτευση και την απελπισία. Μετά την εκλογή του Μπολσονάρο, η ατμόσφαιρα έχει χειροτερέψει. Το θέμα είναι ότι αυτή η χώρα, που είναι παγκόσμια πρωταθλήτρια στις ανισότητες, χρειάζεται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα, αλλά τα προνομιούχα κοινωνικά στρώματα, που είναι συνηθισμένα σε πλεονεκτήματα κάθε είδους, αρνούνται να αναγνωρίσουν την ανάγκη για αυτές τις μεταρρυθμίσεις.
Πώς μπορεί να ξεπεραστεί αυτή η κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα η Βραζιλία;Σε άμεσο επίπεδο, απαιτείται η ευρύτερη ένωση των δημοκρατικών δυνάμεων για να σταματήσει ο αυταρχισμός. Δεύτερον, χρειάζεται οι δημοκρατικές δυνάμεις να αναπτύξουν ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για να «εκδημοκρατίσουν» τη δημοκρατία, και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών για να την υπερασπιστούν και να αγωνιστούν για αυτήν. Αλλά αυτό θα συμβεί μόνο εάν οι πλειοψηφίες είναι πεπεισμένες ότι η δημοκρατία αξίζει τον κόπο και εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους.
Υπάρχουν πράγματα που σε κάνουν να αισιοδοξείς για την επόμενη μέρα;Οι πρόσφατες διαμαρτυρίες που έγιναν σε πολλές πόλεις ενάντια στον χειρισμό της πανδημίας από τον Μπολσονάρο, εξελίχτηκαν σε μια πλατιά συσπείρωση απέναντι στον ρατσισμό και το φασισμό. Η μεγάλη αποδοχή του μανιφέστου των διαδηλωτών, που με τα συνθήματα «αρκετά!», «είμαστε περισσότεροι από 50%», «όσο υπάρχει ρατσισμός δεν θα υπάρχει δημοκρατία» απέδειξαν την σημασία που έχει η ευρεία ενότητα των δημοκρατικών δυνάμεων και οι διαδηλώσεις στο δρόμο για την υπεράσπιση της δημοκρατίας, έχουν δώσει μια ανάσα και έχουν δημιουργήσει ελπίδες για καλύτερες μέρες. Περιμένω πολλά από την λεγόμενη κοινωνική αριστερά, και ελπίζω ότι αυτές οι κινητοποιήσεις θα πολλαπλασιαστούν όλο και περισσότερο, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην εξουδετέρωση των αυταρχικών σκοπών και σχεδίων του Μπολσονάρο και των συνεργατών του.
* O Ντάνιελ Άαρο Ρις έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία σχετικά με την ιστορία της αριστεράς στη Βραζιλία, και την ιστορία της σοσιαλιστικής εμπειρίας τον 20ο αιώνα. Συμμετείχε στον ένοπλο αγώνα ενάντια στην στρατιωτική δικτατορία, και ήταν επικεφαλής της ομάδας των αγωνιστών που το 1969 απήγαγαν τον πρεσβευτή των Ηνωμένων Πολιτειών στη Βραζιλία, Τσαρλς Μπάρκε Έλμπικ, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση 15 πολιτικών κρατουμένων.