Ολες οι ενδείξεις των τελευταίων ημερών πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Παρασκευής οδηγούσαν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η σύνοδος θα κατέληγε σε αυτό που επί της ουσίας συνέβη: στην αποτυχία να βρεθεί η «χρυσή τομή» του συγκερασμού των διαφορών σε επίπεδο ηγετών, τις οποίες ανώνυμος ανώτερος αξιωματούχος της Ε.Ε. περιέγραψε —επιγραμματικά μεν αλλά με ισχυρή δόση απαισιοδοξίας— ως διαφορές σχετικά με το μέγεθος του Ταμείου Ανάκαμψης, την αναλογία μεταξύ επιδοτήσεων και δανείων, τη διοίκηση του ταμείου και τους όρους υπό τους οποίους θα παρέχεται η στήριξη.
Την ίδια μέρα, Τρίτη 14 Ιουλίου, τη δική του απαισιοδοξία για την επίτευξη συμφωνίας κατέθετε, επωνύμως αυτός, ο ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, επιβεβαιώνοντας ότι στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης είχε τεθεί ζήτημα αιρεσιμότητας και εποπτείας για τις χώρες που θα πάρουν από τα κονδύλια επιχορηγήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης. Το βασικό, είπε, εμπόδιο για την επίτευξη συμφωνίας είναι ότι «πρέπει να διασφαλιστεί ο τρόπος που οι χώρες που θα προσφύγουν στο ταμείο θα προχωρήσουν στις μεταρρυθμίσεις για τις οποίες θα έχουν δεσμευτεί». Ουσιαστικά, με τη δήλωσή του αυτή ο άτυπος επικεφαλής των τεσσάρων «φειδωλών» του ευρωπαϊκού Βορρά (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία), έδωσε το περίγραμμα ενός συμβιβασμού στη λογική της μνημονιακής εποπτείας ακόμη και για τα κεφάλαια από το πακέτο των 500 δισ. ευρώ (από τα συνολικά 750 δισ. ) που, σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν, θα δίδονται ως επιχορηγήσεις.
Η θέση αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία ιδωμένη υπό το πρίσμα των σχεδόν πανομοιότυπων δηλώσεων της γερμανίδας καγκελαρίου και του ολλανδού πρωθυπουργού κατά τις μεταξύ τους συνομιλίες τέσσερις ημέρες νωρίτερα, ότι, δηλαδή, οι επιχορηγήσεις από το ταμείο θα πρέπει να συνδέονται με μεταρρυθμίσεις. «Οικονομική βοήθεια χωρίς μεταρρυθμίσεις και στόχευση στο μέλλον δεν βοηθά», τόνισε η κ. Μέρκελ , ενώ ο κ. Ρούτε επεσήμανε ότι στόχος των μεταρρυθμίσεων είναι η ενίσχυση των κρατών-μελών, ώστε σε περίπτωση μιας νέας κρίσης «να μην παραστεί ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου ταμείου». Κατά πληροφορίες της Frankfurter Allgemeine Zeitung που δεν διαψεύστηκαν, στις προθέσεις της γερμανικής προεδρίας περιλαμβάνεται μια «συμβιβαστική» πρόταση σύμφωνα με την οποία οι χώρες που ζητούν επιχορήγηση θα καταθέτουν στην Κομισιόν τα μεταρρυθμιστικά τους σχέδια. Από τη στιγμή που αρχίζουν να εφαρμόζουν αυτά τα σχέδια, η Κομισιόν θα ζητά την έγκριση εκταμίευσης των κονδυλίων από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο θα πρέπει να συμφωνήσει με ειδική πλειοψηφία – όρος που, πάντως, προσκρούει στην εμμονή της Ολλανδίας για ομόφωνες αποφάσεις…
Το γεγονός ότι, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, την άποψη αυτή ασπάζονται όχι μόνον οι «τέσσερις» του Βορρά αλλά η πλειοψηφία των κρατών-μελών (που πιέζουν να προστεθεί στον εποπτικό μηχανισμό και ο ESM), παρήγαγε εξ αρχής συνθήκες αποτυχίας, δεδομένου ότι, αντιθέτως, κράτη-μέλη του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά και η Γαλλία, απορρίπτουν εκ προοιμίου ελέγχους που παραπέμπουν στη δυστοπία που βίωσε η Ελλάδα με την τρόικα.
Εύλογα μπορεί να υποτεθεί ότι η δήλωση της κ. Μέρκελ, μετά τη συνάντηση που είχε τη Δευτέρα με τον ιταλό πρωθυπουργό Τζουζέπε Κόντε, ότι: «Δεν ξέρω αν θα καταλήξουμε σε συμφωνία. Ο δρόμος είναι μακρύς», υπαγορεύτηκε από την αυξανόμενη βεβαιότητα ότι η σύνοδος οδηγούνταν σε αδιέξοδο πριν καν ξεκινήσει. Τη βεβαιότητα αυτή επέτεινε, αναμφίβολα, η τοποθέτηση του κ. Κόντε, ο οποίος ζήτησε συμφωνία στη βάση της πρότασης της Κομισιόν χωρίς χρονοτριβή, προειδοποιώντας ότι «εάν αφήσουμε απλώς την κρίση να προχωρά, σύντομα θα έχουμε καταστροφή της εσωτερικής αγοράς» και κατακερματισμό, «κάτι που δεν θα είναι προς το συμφέρον κανενός, πολύ περισσότερο της Γερμανίας»…
Στο ίδιο μήκος κύματος εξέπεμψε και ο ισπανός πρωθυπουργός, μετά την συνάντησή του την Τετάρτη με την γερμανίδα καγκελάριο. «Αν αναβάλουμε ξανά τη συμφωνία», είπε ο Πέδρο Σάντσεθ, «θα αναβάλουμε και την ανάκαμψη και τότε η κρίση θα γίνει ακόμη πιο δυσβάστακτη…».
Η απάντηση της κ. Μέρκελ –η οποία παραδέχθηκε ότι δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες θα καταφέρουν σε αυτή τη σύνοδο να γεφυρώσουν τις διαφορές τους— μπορεί να ερμηνευθεί και ως προφητική της τελικής έκβασης. «Το επιθυμητό θα ήταν να έχουμε γρήγορα αποτέλεσμα, αλλά δεν ξέρω αν θα έχουμε επιτυχία την Παρασκευή και το Σάββατο…», είπε. Και πρόσθεσε ότι εφόσον αυτό δεν καταστεί εφικτό, θα χρειαστεί δεύτερη Σύνοδος Κορυφής, υπονοώντας ότι το όριο θα μπορούσε να είναι ακόμη και ο Σεπτέμβριος...
Η προοπτική του Σεπτεμβρίου είναι ιδιαιτέρως αρνητική για την Ελλάδα και, βεβαίως, για την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Διότι, στην περίπτωση αυτή, η εκταμίευση των κονδυλίων του ταμείου πολύ δύσκολα θα ξεκινήσει ακόμη και μετά το δεύτερο εξάμηνο του 2021. Που σημαίνει ότι η ανάκαμψη της οικονομίας μετατίθεται στην άβυσσο του 2022, θέτοντας σε σοβαρή δοκιμασία τις αντοχές της κοινωνίας — και τις ανοχές της έναντι της κυβέρνησης. Ηδη, ακόμη και στην πιο αισιόδοξη προοπτική, το 2021 τα κράτη-μέλη θα απορροφήσουν το 10% από τα διαθέσιμα του ταμείου, δηλαδή 75 δισ. Αυτό σημαίνει ότι το 2021 η Ελλάδα– και πάντα υπό τον όρο ότι θα ισχύσει το αισιόδοξο σενάριο μιας συμφωνίας, εντός τους 2020, που θα είναι εγγύτερη στην πρόταση της Κομισιόν– θα πάρει μόλις 3,2 δισ. Σταγόνα στον ωκεανό της επαπειλούμενης ύφεσης, την οποία η Κομισιόν υπολογίζει ότι φέτος θα ξεπεράσει το 9%.
Απορίας άξιο ότι η ελληνική κυβέρνηση αδιαφόρησε παντελώς για την ενεργοποίηση του άξονα του Νότου. Όταν ο ισπανός πρωθυπουργός, με κεντρικό ρόλο σε αυτόν τον άξονα, είχε μέχρι την τελευταία στιγμή πυρετώδεις συναντήσεις με κορυφαίους ηγέτες της Ε.Ε., ο κ. Μητσοτάκης δεν είχε ούτε καν τηλεφωνική επαφή μαζί του, έστω ενημερωτικά. Αποστασιοποιήθηκε επιδεικτικά, αρκούμενος σε μια τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και με την γερμανίδα καγκελάριο.
Προφανώς έχει εναποθέσει τις ελπίδες του για το Ταμείο Ανάκαμψης στην κ. Μέρκελ – όπως, προφανέστατα, επέλεξε και για τα ελληνοτουρκικά. Όμως έτσι απλώς ξεκινά να γράφει το πρώτο κεφάλαιο του χρονικού μιας προαγγελθείσας αποτυχίας του ιδίου, αλλά και –δυστυχώς— της χώρας.
Κωστής Γιούργος