Ένας χρόνος χωρίς τον Αντρέα Καμιλέρι
Ένα χρόνο μετά το θάνατο του Αντρέα Καμιλέρι, όλα τα έντυπα στην Ιταλία, δημοσιεύουν μακροσκελή αφιερώματα στον σπουδαίο ιταλό συγγραφέα, «πατέρα» του επιθεωρητή Μονταλμπάνο, αν και ο ίδιος δήλωνε ότι αισθανόταν περισσότερο «παππούς» του δημιουργήματός του, ενώ συγγραφείς συνάδελφοί και συνεργάτες του αφηγούνται την προσωπική τους σχέση μαζί του και τις επιρροές από αυτόν. «Δάσκαλο ονείρων» τον χαρακτηρίζει ο Ναπολιτάνος, επίσης συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων, Μαουρίτσιο Ντε Τζοβάνι, ίσως ο πιο στενός προσωπικός και οικογενειακός φίλος του Καμιλέρι. «Μια απουσία που δημιουργεί ένα τεράστιο κενό και σε ό,τι αφορά την πολιτική συνείδηση της χώρας, της Σικελίας ιδιαίτερα», εξομολογήθηκε, μεταξύ άλλων, πρόσφατα.
Ακριβώς ένα χρόνο μετά, στις 17 Ιουλίου 2020, κυκλοφορεί και η τελευταία περιπέτεια του επιθεωρητή Μονταλμπάνο
, Riccardino: Μια δολοφονία με θύμα το νεαρό διευθυντή της τοπικής τράπεζας, με μάρτυρες της εκτέλεσης τρεις φίλους του νεκρού. Οι τέσσερις τους έχουν μοιραστεί τα πάντα. Και ενώ η λύση της δολοφονίας φαίνεται απλή, ο Μονταλμπάνο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τίποτα σε τούτη τη δολοφονία δεν είναι αυτό που φαίνεται.
Την τελευταία αστυνομική ιστορία στη Βιγκάτα, που αποτελεί και μια βαθιά σπουδή για τη σχέση ανάμεσα στον συγγραφέα και τον πιο διάσημο ήρωά του, ο Αντρέα Καμιλέρι την είχε παραδώσει στην εκδότρια του, Ελβίρα Σελέριο, το 2005, με τη συμφωνία να εκδοθεί, όταν ερχόταν η στιγμή, ως επίλογος της σειράς. Η προσωπική περιπέτεια του Καμιλέρι με το αστυνομικό μυθιστόρημα ξεκίνησε αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν αυτός προώθησε στον σπουδαίο σικελό συγγραφέα Λεονάρντο Σάσα ένα ντοσιέ που περιείχε στοιχεία για μια ξεχασμένη αιματοχυσία στη Σικελία, στο Πόρτο Εμπέντοκλε, το 1948. Ο Σάσα μελέτησε το υλικό, το βρήκε εξαιρετικά ενδιαφέρον και αντιπρότεινε στον τότε θεατρικό σκηνοθέτη και δάσκαλο στην Εθνική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης, να αφηγηθεί αυτός την ιστορία. Ξεκίνησε έτσι, μια πορεία που χάραξε και το πεπρωμένο των εκδόσεων Sellerio. Tον εκδοτικό οίκο που, με τη συνδρομή του Λεονάρντο Σάσα, είχε δημιουργήσει η Ελβίρα Σελέριο, γυναίκα βαθιά καλλιεργημένη και εξαιρετικά θαρραλέα που, κατά καιρούς, έπρεπε να αντιμετωπίσει και τις προκλήσεις της ντόπιας μαφίας, η οποία απεβίωσε το 2010. Μια συνεργασία πολύτιμη και μια φιλία ζωής.
λλά αυτό δεν είναι το τελευταίο μυθιστόρημα με τον Μονταλμπάνο, αφού τα επόμενα χρόνια μέχρι το θάνατό του δημοσίευσε άλλα δεκαοκτώ. Ο Καμιλέρι που έκανε την τελική επιμέλεια του
Riccardino το 2016, και αφορούσε μόνο τη γλώσσα και όχι την πλοκή, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί αποκαλύπτει πώς ο συγγραφέας πέρασε από τη «νοθευμένη» γλώσσα, που άκουγε όταν ήταν παιδί, στην «επινοημένη» γλώσσα της Βιγκάτα, όπου, με την πάροδο του χρόνου, όπως κάθε γλώσσα, μετατράπηκε σε μια μορφή ζωής, τη μορφή ζωής μιας επινοημένης επαρχίας. Έτσι, σε αυτήν την έκδοση, του τελευταίου Μονταλμπάνο, παρουσιάζονται και οι δύο εκδοχές του μυθιστορήματος, σύμφωνα με την επιθυμία του Καμιλέρι: «Πάντα κατέστρεφα όλα τα ίχνη που οδηγούσαν στα μυθιστορήματα που ήδη είχα ολοκληρώσει. Όμως, νομίζω, ότι τώρα θα ήταν χρήσιμο να δείξω στον αναγνώστη την εξέλιξη της γραφής μου» είχε πει, λίγο πριν το θάνατό του. Το βιβλίο, όπως και τα υπόλοιπα της σειράς, αντανακλά έντονα την περίοδο την οποία γράφτηκε και αποτελεί ζωντανή μαρτυρία της εποχής και κριτικό σχολιασμό μαζί με αναφορές στη λογοτεχνία, την επικαιρότητα, την πολιτική (και τη χρήση της γλώσσα της) αλλά αποτελεί, επίσης, πολιτικό και ηθικό δείκτη για τη Σικελία και για όλη τη χώρα. Όπως σχολίασε, μεταξύ άλλων, ο εκδότης του, Αντόνιο Σελέριο, στην παρουσίαση του βιβλίου, ο Καμιλέρι με παιγνιώδη διάθεση, περισσότερο από ποτέ, εμβαθύνει και επεξεργάζεται την πιραντελική σχέση ανάμεσα στον Συγγραφέα και το Δημιούργημα/Πρόσωπό του, προβάλλοντάς την και ανάμεσα στο μυθιστορηματικό πρόσωπο και το τηλεοπτικό, ανάμεσα στο τηλεοπτικό πρόσωπο και τον ηθοποιό. Πάντως, αν και πάντα παρών ο αγαπημένος του Πιραντέλο, είναι η απουσία περίτεχνου διανοουμενισμού, η απουσία περιττής ηθικολογίας στη ματιά του σε ένα κόσμο που γνωρίζει τόσο καλά και η ικανότητα του να μετατρέπει και τα πιο δυσδιάκριτα συναισθήματα σε συναρπαστικές αφηγήσεις, που αγαπάμε τόσο στον Καμιλέρι.
Σοφία ΞυγκάκηΠηγή: Andrea Camilleri Riccardino, Sellerio editore Palermo, 2020