Μια ασυνήθιστη υπόθεση ποινικοποίησης της πολιτικής κριτικής προέκυψε τις τελευταίες μέρες: με αγωγή που κατέθεσε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιά, ο διάσημος βιολιστής Λεωνίδας Καβάκος ζητά από το δικαστήριο να καταδικάσει τον συγγραφέα και μεταφραστή Άκη Γαβριηλίδη στην καταβολή 100.000 ευρώ ως ικανοποίηση για «ηθική βλάβη», καθώς και σε προσωπική κράτηση 12 μηνών ως μέσο αναγκαστικής εκτέλεσης. Η βλάβη αυτή φέρεται να προκλήθηκε από τη δημοσίευση ενός σημειώματος του Άκη Γαβριηλίδη στο μπλογκ Nomadic Universality, με το οποίο χαρακτήριζε «ναζιστικές» δηλώσεις του Λεωνίδα Καβάκου στην Καθημερινή1 κατά τις οποίες «στον Μπετόβεν υπάρχει ένα άρειο στοιχείο», μία δύναμη που «υπάρχει σε όλους μας, στο DNA μας». Στην ίδια συνέντευξη, ο μουσικός ανέφερε ότι έφυγε από την Ελλάδα μεταξύ άλλων λόγω του ΣΥΡΙΖΑ, διότι «του δημιουργούσε τεράστια δυστυχία αυτή η αισθητική με αρνητικό πρόσημο».
Στην αγωγή χαρακτηρίζονται ως συκοφαντικές δύο επακόλουθες αναρτήσεις στο ίδιο μπλογκ, μία με τίτλο «Ο Μπετόβεν και οι ναζί»2, η οποία απλώς συνίστατο σε μετάφραση ενός αποσπάσματος από μουσικό εγχειρίδιο, και μία άλλη που απλώς αναδημοσίευε, με ελαφρώς ειρωνικά σχόλια, την εξώδικη δήλωση που είχε αποστείλει ο Καβάκος.
Στο εξώδικο υποστηρίζεται ο όρος «άρειο» δηλώνει το σχετικό με τον θεό Άρη, άρα το πολεμικό στοιχείο, πράγμα που υποτίθεται ότι απαλλάσσει τα λεγόμενα από οποιαδήποτε σύνδεση με το ναζισμό.
Eπιπλέον, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα στο αγγλόφωνο μπλογκ slippedisc, ο Λεωνίδας Καβάκος φέρεται να ερωτήθηκε για το αίτημα της αγωγής του και να απάντησε ότι «η διατύπωση της ποινής για δυσφήμιση είναι στερεότυπη στο ελληνικό δίκαιο» (The wording of the penalty for defamation is standard in Greek law). Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει: το ελληνικό δίκαιο, όπως άλλωστε και τα περισσότερα δίκαια, καθορίζει απλώς τον τύπο επανόρθωσης που δικαιούται να ζητήσει κάποιος όταν θεωρεί ότι προσβλήθηκε η προσωπικότητά του (χρηματική ποινή και δυνατότητα προσωπικής κράτησης –αν και αυτή σπανίως επιβάλλεται από τα δικαστήρια διότι θεωρείται οριακής συνταγματικότητας). Δεν προδιαγράφει όμως, και μάλιστα με «στάνταρ διατυπώσεις», το συγκεκριμένο ύψος του χρηματικού ποσού και τη διάρκεια της κράτησης που μπορεί/ οφείλει να αξιώσει κανείς! Αυτά τα αποφασίζει κατά την κρίση του ο εκάστοτε ενάγων. Οι συγκεκριμένες λοιπόν ποινές ήταν επιλογή του Καβάκου, και ίσως δεν έχουν άδικο όσοι υποστηρίζουν ότι μοιάζουν εξοντωτικές και εκδικητικές.
Από τη μεριά του, ο Άκης Γαβριηλίδης ισχυρίζεται ότι τα σημειώματά του μπορεί να ασκούσαν μεν κριτική, ή και πολεμική, αλλά η κριτική αυτή ήταν αυστηρά πολιτική, και άρα δεν αφορούσε κατ’ ουδένα τρόπο την προσωπικότητα οποιουδήποτε, ούτε συκοφαντούσε ή δυσφήμιζε κανέναν· η ιδεολογική αντιπαράθεση, έστω και οξεία, δεν συνιστά αδίκημα.
Στο διαδίκτυο κυκλοφόρησε εδώ και μία περίπου εβδομάδα ένα κείμενο συμπαράστασης στον Γαβριηλίδη, με τον τίτλο «Όχι στην ποινικοποίηση της κριτικής». Το κείμενο έχουν μέχρι στιγμής υπογράψει 625 άτομα, από την Ελλάδα αλλά επίσης από την Κύπρο, το Ισραήλ, την Ισπανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αγγλία, τον Καναδά, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία και την Αυστραλία. Οι περισσότεροι από τις υπογράφουσες είναι πανεπιστημιακοί ή καλλιτέχνες (κυρίως εικαστικοί και μουσικοί), ενώ αρκετοί είναι μεταφραστές. Η έκκληση είναι ακόμα διαθέσιμη στο διαδίκτυο για όποιον/-α θέλει να προσθέσει την υπογραφή του.
Δανάη Ψωμοπούλου
Σημειώσεις:
1. Βλ. «Καθημερινή» (18/11/19) στο
www.kathimerini.gr/life/people/1052209/leonidas-kavakos-poioi-logoi-me-edioxan-ap-tin-ellada/2. Βλ.
https://nomadicuniversality.com/2019/12/07/%ce%bf-%ce%bc%cf%80%ce%b5%cf%84%cf%8c%ce%b2%ce%b5%ce%bd-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%bf%ce%b9-%ce%bd%ce%b1%ce%b6%ce%af/