Ενα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, που συμβάλλει βαθιά στη δημιουργία του πολύ ξεχωριστού κλίματος της ποίησης του Νίκου Καββαδία, είναι ο έντονος εικονισμός της. Ορισμένες ενότητες αποδίδουν με τόσο λεπτομερή τρόπο τα στοιχεία που συγκροτούν την εικαστική σύνθεση, δηλαδή το φως, τις γραμμές, τις κλίμακες, τα χρώματα και τους όγκους, που θυμίζουν τεχνικές σημειώσεις ζωγράφου. Για παράδειγμα, ο στίχος «πράσινο, αφρός, θαλασσινό βαθύ και βυσινί» μοιάζει σαν αναφορά των αποχρώσεων ενός πίνακα, ενώ ο ανάλογος «το βυσινί του Τισιανού και του περμαγκανάτου» συγγενεύει με απόσπασμα τεχνοκρίτη που διεισδύει αναλυτικά στη ζωγραφιά.
Κάποιες άλλες ενότητες ακολουθούν τον τρόπο αφήγησης των σκηνών του σεναρίου, που αναπτύσσονται πάντα σε τρίτο πρόσωπο και ενεστώτα χρόνο, επειδή ο στόχος τους είναι να δώσουν τις απαραίτητες οδηγίες για την αναπαράσταση, επισημαίνοντας όλα τα στοιχεία που θα της χρειαστούν, δηλαδή την ατμόσφαιρα των χώρων, τα αντικείμενα που υπάρχουν μέσα τους, τα ρούχα των προσώπων κ.λπ. Οι περιγραφές αρθρώνονται σαν κινηματογραφικά πλάνα και αποδίδουν τη φωτιστική ή την πλαστική συνθήκη, όπως γίνεται στο απόσπασμα «φώτα του Μέλμπουρν, βαρετά κυλά ο Γιάρα- Γιάρα, στο πόρτο φορτηγά πελώρια και βουβά», που παρουσιάζει τον πλήρη διάκοσμο ενός λιμανιού, ενώ κάτι ανάλογο συμβαίνει και στις φράσεις «κάτω από φώτα κόκκινα κοιμάται η Σαλονίκη» ή «βαμμένη να σε φέγγει κόκκινο φανάρι». Άλλοτε πάλι μοιάζουν με εντολές για τη σκηνογραφία ή τη δράση των προσώπων που θα υποδυθούν τους ρόλους, όπως η φράση «ο λοστρόμος κρατά μια καραβέλλα μισή μποτίλια τζιν και δυο μιγάδες», που αποτελεί μια σαφή υπόδειξη για την τοποθέτηση των ηθοποιών και των εξαρτημάτων τους μέσα στο πλαίσιο της γωνίας λήψης.
Πέρα από τούτη την αυτογενή απεικόνιση, συχνά βρίσκουμε στο έργο του τμηματικές αναφορές σε ορισμένα εικαστικά ρεύματα, όπως η Αναγέννηση ή ο Ρομαντισμός. Εδώ αξίζει να επισημανθεί η αντίστοιχη αναφορά του Σεφέρη στη ζωγραφική με το στίχο «ζευγάρια προραφαηλιτικά λιγάκι εξατμισμένα» που αποδίδει με ακρίβεια το ύφος αυτού του κινήματος, καθώς έτσι άυλα και αέρινα είναι τα πρόσωπα του Ροσσέτι, του Χιουζ και του Μπερν Τζόουνς, που αποτελούν τους κύριους εκπροσώπους του. Εκτός από τις γενικές τάσεις, όμως, στον Καββαδία μνημονεύονται και συγκεκριμένοι ζωγράφοι, με επισήμανση των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών που συγκροτούν τις συνθέσεις τους, όπως «του Σαγκάλ άλογα, τσίρκο του Σερά» πρόταση που υπενθυμίζει κάποιες πολύ γνωστές θεματικές επιλογές των δύο αυτών καλλιτεχνών. Εύστοχα επίσης χρησιμοποιεί, με το στίχο «τυφλό κορίτσι σ’ οδηγάει παιδί του Μοντιλιάνι», το κύριο γνώρισμα των πορτρέτων του αναφερόμενου, που είναι τα σβησμένα μάτια.
Στους κλασικούς της Αναγέννησης ανατρέχει όταν θέλει να τονίσει την ελκυστικότητα της γυναίκας, όπως «τα μάτια σου τα χώριζαν εφτά ισημερινοί μες στου Τζιορτζιόνε το εργαστήρι» ή «σ’ έγδυσα μπροστά στο γέρο Τισιανό», ενώ δεν είναι τυχαίο ότι επικεντρώνεται στους δύο ζωγράφους της σχολής της Βενετίας. Αυτοί ήταν που ξέφυγαν από τα θρησκευτικά θέματα και στράφηκαν προς τον αισθησιασμό, δημιουργώντας τα πρώτα γυμνά της νεότερης ιστορίας και θεσμοποιώντας το πρότυπο της «αναγεννησιακής γυναίκας» με τους μικρούς μαστούς, τους χοντρούς γοφούς και την ελαφρά προτεταμένη κοιλιά, καθώς έτσι απεικονίζει ο ένας την Αφροδίτη πάνω στο ανάκλιντρό της και ο άλλος τις ημίγυμνες λουόμενές του.
Υπάρχει, επίσης, ένα ποίημα που επιγράφεται «Φρέσκο» και αντλεί το θέμα του από τις τοιχογραφίες της συγκεκριμένης εποχής. Ο αφηγητής παρακολουθεί τη διαδικασία της κατασκευής, όπως δείχνει ο στίχος «τ’ αγγελικό σου πρόσωπο χυμένο στη σπουδή» ή τον εντυπωσιάζουν κάποιες ιδιαίτερες μορφές όπως ο «αμαρτωλός σε φρέσκο του ανωνύμου», ενώ η αναφορά ενός ανθρώπου με «τ’ αυτί κομμένο» ίσως να είναι μια ασυναίσθητη παραπομπή στο πολύ μεταγενέστερο αυτοπορτρέτο του Βαν Γκογκ. Ενδιαφέρον είναι επίσης το σχόλιο του Σεφέρη πάνω σ’ έναν πίνακα σχετικό με την ανάσταση του Λαζάρου, όπου του τραβά την προσοχή ένα πρόσωπο που φαίνεται σαν να μυρίζει το σώμα του νεκρού και με αφορμή τούτη την απομυθοποιό λεπτομέρεια σημειώνει: «αυτός ο κύριος της Αναγέννησης μ’ έκανε να μην περιμένω πολλά από τη δευτέρα παρουσία».
Η δυνατότητα της μνήμης να εκτινάσσεται σε μακρινούς χρόνους επιτρέπει την ανάπλαση των προϊστορικών ιχνογραφημάτων, που βρέθηκαν στην Αλταμίρα και το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι η προσπάθεια απόδοσης της κίνησης, καθώς τα ζώα αναπαρίστανται με περισσότερα από τέσσερα πόδια και χωρίς τα διάφορα εξαρτήματα ελέγχου που επινοήθηκαν αργότερα, κάτι που επισημαίνει ο στίχος «καβάλαγες ασέλωτο με δίχως χαλινάρι πρώτη φορά σε μια σπηλιά στην Αλταμίρα». Η άλλη πλευρά της ομορφιάς, η συναρτημένη με τη σεμνότητα, παρουσιάζεται μέσα από την υπόμνηση των έργων του Ραφαήλ, ενώ ο πίνακας του Γκόγια, που εικονίζει το γέρο με το τουρμπάνι, επιλέγεται για να τονίσει τα χαρακτηριστικά του παλαιοπώλη απ’ το Αλγέρι που πουλά στον αφηγητή το μυθολογικά φορτισμένο μαχαίρι.
Η ένδυση της ποίησης με το εικαστικό απόθεμα της ιστορίας αποτελεί μια πολύ σπάνια μεταφορική συνθήκη, αφού μέχρι την εισαγωγή της από τον Καββαδία η συνήθης μορφή αναφοράς σε παλιότερα έργα περιοριζόταν στο χώρο της λογοτεχνίας, όπως του Σεφέρη στον Όμηρο ή στον Ευριπίδη, του Καβάφη στο επίγραμμα των ελληνιστικών χρόνων κ.λπ. Ίσως προέκυψε από την ανάγκη του ναυτικού για αντίκρισμα εικόνας, όταν το μάτι του ακινητούσε για μήνες μέσα στο μονότονο γαλανό της θάλασσας και αυτή η επίκληση της ζωγραφικής στη μνήμη να ήταν ένας τρόπος έμμεσης βίωσης της πολυμορφίας των όγκων και των χρωμάτων που του είχαν κρύψει οι «θολές γραμμές των οριζόντων».

Ανδρέας Ταρνανάς Ο Ανδρέας Ταρνανάς γεννήθηκε το 1959 στο Πεντάλοφο Κοζάνης.
Σκηνοθέτης, στιχουργός, τραγουδοποιός και συγγραφέας. Σπούδασε σκηνοθεσία και οικονομικά. Δίδαξε Ιστορία Κινηματογράφου σε διάφορες κινηματογραφικές σχολές. Ταινίες μεγάλου μήκους: «Νύχτες της Ομόνοιας». Ταινίες μικρού μήκους: «Cogito», «Ευετηρία», «Με τον Καράγιαλη πρίμα», «Θητεία», «Λευκό». Τηλεοπτικά: Μύθοι (σειρά 8 ημίωρων, Seven X), Φώτα Νέων (σειρά 13 ημίωρων, ΕΤ 2) και πολλά video clips. Έγραψε βιβλία σχετικών με τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία και τη γλώσσα. Τραγούδια του έχουν ερμηνεύσει η Μαρίζα Κωχ, ο Ηλίας Λιούγκος, ο Βασίλης Γισδάκης, η Σαββίνα Γιαννάτου κ.ά.
Περισσότερα Άρθρα
ΓΙΑ ΤΗΝ 
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ, 
ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ
ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ

Copyright © 2023 - All rights reserved

 | 

Developed by © Jetnet