Φυσική καταστροφή και πολιτική ανεπάρκεια** Σημαντικές παραλείψεις και αμέλειες σε επίπεδο πρόληψης** Ανεπαρκή μέτρα αποκατάστασης των ζημιών και στήριξης των πληγέντων
Καρδίτσα: Ο κάμπος της περιοχής, περίπου 1 εκατ. καλλιεργημένα στρέμματα, έχει μετατραπεί σε λίμνη, ενώ στο κέντρο της πόλης έχει διαλυθεί το 80% των επιχειρήσεων. Τέσσερις νεκροί, χιλιάδες κτίρια σπιτιών και επιχειρήσεων κατεστραμμένα, οδικό δίκτυο και υποδομές με σοβαρότατες ζημιές σε περιοχές του Ιονίου, της Θεσσαλίας και της Στερεάς είναι ο απολογισμός του μεσογειακού κυκλώνα Ιανού της περασμένης εβδομάδας. Και παρότι το φαινόμενο ήταν πράγματι σφοδρότατο, οι καταστροφές θα μπορούσαν να ήταν πιο μειωμένες αν υπήρχαν κατάλληλες υποδομές, αλλά και καλύτερη οργάνωση της Πολιτικής Προστασίας.
Η επόμενη μέρα«Φράσεις που λέμε, όπως η κόλαση του Δάντη ή εικόνες αποκάλυψης, δυστυχώς βρίσκουν απόλυτη εφαρμογή στην περίπτωση της Καρδίτσας. Μιλάμε για την απόλυτη καταστροφή», περιγράφει στην «Εποχή» ο Σπύρος Λάππας, βουλευτής Καρδίτσας του ΣΥΡΙΖΑ, την κατάσταση μετά το πέρασμα του κυκλώνα. Ο κάμπος της περιοχής, περίπου 1 εκατ. καλλιεργημένα στρέμματα, έχει μετατραπεί σε λίμνη κατά κύριο λόγο, σύμφωνα με τον ίδιο, ενώ στο κέντρο της πόλης έχει διαλυθεί το 80% των επιχειρήσεων, με μέσο όρο ζημιών ανά επιχείρηση άνω των 50-70.000 ευρώ, καθώς έχουν καταστραφεί και οι χώροι τους και τα εμπορεύματα. Πολλοί άνθρωποι, επίσης, έχουν μείνει άστεγοι, αντιμετωπίζοντας ακόμα και προβλήματα σίτισης. Ζημιές υπέστησαν, ακόμα, το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης και το νοσοκομείο της, ενώ το κέντρο υγείας του Μουζακίου Καρδίτσας κατέρρευσε. Σημειώνεται ότι μέχρι και αυτή την εβδομάδα πολλές περιοχές του νομού είχαν μείνει χωρίς ηλεκτροδότηση κα νερό, ενώ οι δρόμοι ανάμεσα σε Μουζάκι – Καρδίτσα έχουν χαθεί και η επικοινωνία γίνεται με ελικόπτερο. Αποκλεισμένα, τέλος, έχουν μείνει μέχρι και την Πέμπτη και χωριά στα Άγραφα λόγω καταστροφών στο οδικό δίκτυο.
«Έχει καταστραφεί ολόκληρος ο παραγωγικός πυλώνας της περιοχής, όπου το 85% του πληθυσμού της είναι αγρότες. Η καταστροφή αυτή έγινε μόλις μία εβδομάδα πριν μαζέψουν τα προϊόντα τους, βαμβάκι και καλαμπόκι, που σημαίνει ότι έχασαν πλήρως το ετήσιο εισόδημά τους. Με διαλυμένο όλο τον εμπορικό κλάδο στην πόλη, ταυτόχρονα με τον αγροτικό που αποτελεί σχεδόν τον αποκλειστικό αγοραστή στην Καρδίτσα, πρόκειται για την πλήρη καταστροφή της οικονομίας της πόλης», εξηγεί τις συνέπειες και τα μακροπρόθεσμα προβλήματα ο Σπύρος Λάππας.
Αντίστοιχα, μεγάλες ζημιές υπέστησαν και τα νησιά της Ζακύνθου, Ιθάκης και Κεφαλλονιάς, ευτυχώς όχι τόσο εκτεταμένες. Το χωριό της Άσσου στην Κεφαλονιά θάφτηκε κυριολεκτικά κάτω από τόνους πετρών και λάσπης, που παρασύρθηκαν από το ρέμα της περιοχής, καταστρέφοντας σπίτια, μαγαζιά και αυτοκίνητα. Κατολισθήσεις σημειώθηκαν και σε άλλες περιοχές του νησιού, όπως και η κατάρρευση μιας γέφυρας. Για πάνω από 36 ώρες δε το 70% του νησιού έμεινε χωρίς ηλεκτροδότηση και συνεπώς υδροδότηση.
Χωρίς ρεύμα και νερό ήταν μέχρι και την Τρίτη και πολλές περιοχές της Ζακύνθου, παρότι το φαινόμενο δεν εξελίχθηκε τόσο έντονα εκεί, με πολλές πτώσεις κολόνων της ΔΕΗ, αλλά και εκατοντάδων δέντρων, προκαλώντας προβλήματα στο οδικό δίκτυο. Όμοια και στην Ιθάκη, όπου σημειώθηκαν και καταστροφές σπιτιών και επιχειρήσεων, κυρίως στο βόρειο κομμάτι του νησιού. «Το νησί είναι σαν βομβαρδισμένο τοπίο. Στο Κιόνι έχουν βυθιστεί 2 γιοτ, 3 ιστιοφόρα και 19 ψαράδικα. Στις Φρίκες αντίστοιχα 15 ψαράδικα και 2 ιστιοφόρα», περιγράφει ο Διονύσης Σοφιανός, πρόεδρος πολιτιστικού συλλόγου Κιονίου Ιθάκης, τις ζημιές που θα προκαλέσουν και οικονομικά προβλήματα στους ψαράδες του νησιού, κι όχι μόνο.
Χωρίς ουσιαστική πρόληψη«Φταίνε τα φυσικά φαινόμενα, αλλά μέχρι ένα σημείο. Υπάρχουν έργα που είτε δεν έχουν γίνει, είτε δεν λειτούργησαν σωστά, προκειμένου να υπάρχει κάποια προστασία, όπως πχ τα αντιπλημμυρικά που αποδείχτηκαν ανεπαρκή και τα αντλιοστάσια που δεν λειτούργησαν, καθώς δεν είχε ρεύμα και έτσι δεν μπορούσαν να αρθούν οι μπάρες για να φύγουν τα νερά από την πόλη. Έπρεπε να είχε προβλεφθεί αυτό, είναι εγκληματικές οι παραλείψεις και οι αμέλειες», τονίζει ο Σπύρος Λάππας, προσθέτοντας πως στην πραγματικότητα δεν υπήρξε καμία πρόληψη ούτε από την περιφέρεια, ούτε από το δήμο, ενώ θα μπορούσαν να είχαν κάνει συγκεκριμένες κινήσεις. «Η Καρδίτσα, για παράδειγμα, έχει μια χιλιοπτέρνα πολύ κοντά στον αστικό ιστό της που εκτρέπει τα νερά και σχεδόν κάθε χρόνο παρουσιάζει πρόβλημα, ενώ χρειάζεται απλά ένα καθαρισμό για να λειτουργήσει, πράγμα που δεν είχε γίνει».
Αντίστοιχη ανεπάρκεια διαπιστώνεται και από την περιφέρεια Ιονίων Νήσων για λήψη μέτρων που θα μπορούσαν να είχαν μετριάσει τα προβλήματα της επόμενης μέρας. «Η έλλειψη ηλεκτροδότησης γονάτισε κυριολεκτικά τη Ζάκυνθο. Το σημαντικό στο ζήτημα είναι η παντελής έλλειψη πρόληψης από την πλευρά της περιφέρειας. Για την ακρίβεια, ο τοπικός αντιπεριφερειάρχης είπε ότι η ευθύνη γι’ αυτό ανήκει στην ΔΕΔΗΕ, που δεν είχε στείλει συνεργεία, ενώ ο ίδιος έπρεπε να έχει κάνει σχετικό αίτημα στην υπηρεσία μέρες πριν, αφού το γνωρίζαμε, και όχι την ώρα που εξελισσόταν ο κυκλώνας. Προφανώς έχει ευθύνη και η υπηρεσία, αλλά δεν γίνεται οι αρμόδιοι για την πολιτική προστασία του νησιού να ισχυρίζονται ότι αυτοί δεν φέρουν καμία», σημειώνει ο Θανάσης Καραΐσκος, περιφερειακός σύμβουλος με την Ανάσα για τα Ιόνια Νησιά, από τη Ζάκυνθο.
«Δεν υπήρξε καμία πρόληψη όσον αφορά τις βάρκες από το λιμεναρχείο, είτε να τις βγάλουμε έξω, είτε να τις πάμε σε άλλο λιμάνι της Ιθάκης. Για την ακρίβεια, δεν είχαμε γενικότερα καμία ενημέρωση από κάποιον αρμόδιο, ό,τι μαθαίναμε, ήταν μόνο από την τηλεόραση», σχολιάζει και ο Διονύσης Σοφιανός, υπογραμμίζοντας την ανάγκη μακροπρόθεσμων μέτρων γι’ αυτές τις περιπτώσεις: «Έτσι όπως είναι η κατάσταση, δυστυχώς στο μέλλον θα ξαναδούμε τέτοια φαινόμενα, πρέπει λοιπόν να υπάρξουν και τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, να φτιαχτεί ένα ασφαλές λιμάνι για να βάζουμε τα ψαράδικα σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως και νέο οδικό δίκτυο. Οι δρόμοι στο νησί είναι από ΤΟ ’70, προφανώς όταν έπεσε το κύμα πάνω τους, τους γκρέμισε».
Ημίμετρα και περιφρόνησηΑκόμα, όμως, και μετά την έκταση τέτοιας καταστροφής, τα μέτρα που λαμβάνονται τόσο όσον αφορά την αποκατάσταση ζημιών, όσο και τη δημιουργία νέων υποδομών κρίνονται, τουλάχιστον, φειδωλά. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Υποδομών εξήγγειλε αντιπλημμυρικά μέτρα σε κάποια σημεία σε Καρδίτσα, Τρίκαλα και Φθιώτιδα με διευθετήσεις των ποταμών στα σημεία πλησίον των αυτοκινητόδρομων. Όσον αφορά την αποκατάσταση, η κυβέρνηση εξήγγειλε 1 εκατ. ευρώ ανά δήμο συγκεκριμένα για το οδικό δίκτυο και οριζόντια, ενώ υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στην έκταση της καταστροφής ανάλογα το δήμο, ενώ για τις υπόλοιπες κατεστραμμένες υποδομές ειπώθηκε γενικόλογα ότι θα δοθούν οι απαραίτητες οικονομικές ενισχύσεις.
Αντίστοιχα ανεπαρκή κρίνονται και τα μέτρα που κατέθεσε στη Βουλή την Τετάρτη για την οικονομική στήριξη των πληγέντων, με εφάπαξ ενίσχυση 5.000 ευρώ ανά κατοικία και 8.000 ευρώ ανά επιχείρηση. Προβλέπεται επίσης αναστολή διενέργειας πλειστηριασμών και κατασχέσεων μέχρι το Σεπτέμβρη του 2021 (ώστε να έχουν ξαναφτιάξει το σπίτι ή την επιχείρηση πριν τους τα πάρουν), ενώ και πάλι προβλέπεται δυνατότητα για αναστολή εργασίας των εργαζομένων (συχνό κυβερνητικό μέτρο το τελευταίο διάστημα), μέχρι 3 μήνες, διάστημα στο οποίο θα πάρουν αποζημίωση μόνο 534 ευρώ.
«Τα μέτρα αυτά είναι γελοία και προσβλητικά για τους ανθρώπους που έχουν χάσει τα πάντα και προφανώς με αυτά τα ποσά δεν μπορούν να επιδιορθώσουν τίποτα», σχολιάζει ο Σπύρος Λάππας, συμπληρώνοντας πως «πρέπει να δοθεί άμεσα και οριζόντια βοήθημα σε όλους τους αγρότες για να μπορέσουν βραχυπρόθεσμα να επιβιώσουν και μετά να αξιολογηθούν ατομικά οι κάθε ζημιές και να δοθούν οι ανάλογες ενισχύσεις. Άμεσα, επίσης. θα πρέπει να ξεκινήσουν και τα απαραίτητα έργα για την αποκατάσταση του οδικού δικτύου, όπως και τα αντιπλημμυρικά έργα, και να μην μείνουν στις εξαγγελίες. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να ξανασταθεί η πόλη όρθια».
Ο φόβος μην μείνει η στήριξη στις εξαγγελίες είναι, άλλωστε, γενικευμένος, καθώς «οι αποζημιώσεις κάθε φορά σε τέτοιες καταστροφές αργούν πάρα πολύ, περνάνε χρόνια και δεν έχουν πάρει τίποτα. Φοβόμαστε, λοιπόν, ότι το ίδιο θα γίνει και τώρα. Γι’ αυτό και εμείς μαζεύουμε ως σύλλογος χρήματα, αλλά θα τα διαθέσουμε απευθείας στους πληγέντες και όχι σε κρατικό φορέα για τις υποδομές. Αυτές είναι υποχρεωμένο το κράτος να τις φτιάξει», σημειώνει ο Διονύσης Σοφιανός.
Πέραν των παλαιότερων αρνητικών εμπειριών σε αυτά τα ζητήματα, η ανησυχία εντείνεται, όμως, όπως τόνισαν και οι τρεις συνομιλητές μας, και από την απουσία επίσκεψης τοπικών βουλευτών της κυβέρνησης, αλλά και από τη στάση του επικεφαλής της Πολιτικής Προστασίας και του πρωθυπουργού, καθώς όποιο μέρος επισκέφτηκε ο Ν. Χαρδαλιάς, όπως και ο Κ. Μητσοτάκης στην Καρδίτσα, δεν μίλησαν με κανένα πληγέντα ούτε είδαν από κοντά τις καταστροφές, παρά μόνο έμειναν μέσα στα δημαρχεία. Για την ακρίβεια, στην Καρδίτσα η αστυνομία έδιωξε πολίτες που ήθελαν να μπουν για να μιλήσουν στον πρωθυπουργό.
«Ο πρωθυπουργός δεν δέχτηκε να δει τους ανθρώπους μιας διαλυμένης πόλης, ίσως από αίσθημα ενοχής για αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν και δεν έγιναν για την αποφυγή της καταστροφής, αλλά σίγουρα και από αίσθημα περιφρόνησης. Ήρθε στην πόλη με μια διμοιρία ΜΑΤ και δεν άκουσε ούτε έναν πολίτη για την καταστροφή που υπέστη και για την ανεπάρκεια των μέτρων της κυβέρνησής του», καταλήγει ο Σπύρος Λάππας.
Η Πολιτική Προστασία δεν είναι επικοινωνιακό τρικ
Πρόβλημα παρουσιάστηκε κι αυτή τη φορά με την υπηρεσία του 112, καθώς το μήνυμα μπορεί να εστάλη, όπως υποστηρίζεται από την κυβέρνηση, αλλά οι πολίτες των περιοχών που πληγήκαν πιο έντονα από τον Ιανό, δεν το έλαβαν ποτέ, αφο�� ούτως ή άλλως τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας είχαν πέσει.
Πολιτική προστασία, όμως, δεν σημαίνει να λαμβάνουν οι πολίτες μήνυμα ότι πρόκειται να πνιγούν -ζήτημα στο οποίο εστιάζεται έντονα το δημόσιο ενδιαφέρον το τελευταίο διάστημα- αλλά να έχουν ληφθεί όλα τα προληπτικά μέτρα, ώστε να μη συμβεί αυτό. Ούτε είναι πολιτική προστασία η εμφάνιση των αρμόδιων κατόπιν εορτής για αυτοψία των περιοχών. «Δεν είναι επικοινωνιακό τρικ», τονίζουν στην «Εποχή» ειδικοί από το χώρο.
Η πολιτική προστασία, όπως εξηγούν, ξεκινά κατ’ αρχήν από τους δήμους και την περιφέρεια, τόσο όσον αφορά τη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών, όσο και για την κατάρτιση συγκεκριμένου σχεδίου δράσης και συντονισμού κινήσεων ανάλογα το καιρικό φαινόμενο, αλλά και για την ενημέρωση των πολιτών.
«Όταν ξέρεις πόσες μέρες πριν πότε και πού θα χτυπήσει το φαινόμενο, δεν περιμένεις τελευταία στιγμή να στείλεις μήνυμα, αλλά μια δυο-μέρες πριν τον κυκλώνα, ενημερώνεις ότι θα πρέπει όλοι να μείνουν στα σπίτια τους, εκτός αν είναι ισόγεια ή υπόγεια, όπου θα πρέπει να πάνε κάπου πιο ψηλά, να στερεώσουν εξωτερικά αντικείμενα κτλ».
Η ουσιαστική προστασία, βέβαια, προέρχεται από μακροπρόθεσμα μέτρα και σχεδιασμό. «Συγκεκριμένα για αυτό το φαινόμενο που είχε να κάνει με πλημμύρες, δεν μπορείς να κάνεις πολλά την τελευταία στιγμή, καθώς η εκδήλωση καταστροφών οφείλεται στην άναρχη δόμηση και στα μπαζωμένα ή ακαθάριστα ρέματα. Ήταν αναμενόμενο δε μετά από φαινόμενα πυρκαγιών, καθώς δεν υπάρχουν δάση για να συγκρατήσουν τα νερά. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο μετά από φωτιές να εκπονούνται απευθείας αντιπλημμυρικά έργα. Επίσης στις πλημμύρες δεν μπορεί να γίνει εκκένωση των περιοχών τη στιγμή που μαίνεται το φαινόμενο, αλλά θα χρειαστεί να γίνει μετά. Για να γίνει αυτό σωστά, ο τομέας πολιτικής προστασίας του κάθε δήμου και περιφέρειας θα πρέπει να έχει ήδη συγκεκριμένο σχέδιο για το πού και πώς θα μεταφέρει τους πολίτες σε αυτές τις περιπτώσεις».
Προκειμένου, όμως, να υλοποιηθούν αυτά, χρειάζονται τρία πράγματα: χρηματοδότηση, προσωπικό και οργάνωση. Και αυτή τη στιγμή λείπουν και τα τρία, τόσο σε επίπεδο κεντρικής υπηρεσίας, όσο και σε επίπεδο δήμων και περιφέρειας. Για την ακρίβεια, υπάρχουν δήμοι στη χώρα που δεν έχουν καθόλου τομέα πολιτικής προστασίας και περιφέρειες που απασχολούν ένα άτομο μόνο γι’ αυτό. Και το σημαντικότερο που φαίνεται να λείπει, είναι η πολιτική βούληση για να αλλάξει αυτό.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΥΘΥΜΗ ΛΕΚΚΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ ΤΟΥ ΕΚΠΑΟι καταστροφές οφείλονται και στην τρωτότητα των συστημάτων
Ιθάκη: Το νησί είναι σαν βομβαρδισμένο τοπίο. Στο Κιόνι έχουν βυθιστεί 2 γιοτ, 3 ιστιοφόρα και 19 ψαράδικα. Στις Φρίκες αντίστοιχα 15 ψαράδικα και 2 ιστιοφόρα. Τη συνέντευξη πήρε η Τζέλα ΑλιπράντηΤο φαινόμενο του Ιανού άφησε πίσω του μεγάλες καταστροφές στη Θεσσαλία και το Ιόνιο. Η έκτασή τους δικαιολογείται από τα ακραία χαρακτηριστικά του φαινομένου;Είναι άλλο ζήτημα τα φυσικά φαινόμενα και ο κίνδυνός τους, κι άλλο πράγμα οι καταστροφές που προκαλούνται από αυτά. Ο Ιανός ήταν πράγματι ένα ακραίο φαινόμενο βροχόπτωσης και κυκλώνα. Τέτοια φαινόμενα εμφανίζονται σε αραιά χρονικά διαστήματα. Από κει και πέρα, πρέπει να δούμε κατά πόσο αυτό το φαινόμενο συμπαρασύρει κι άλλα μαζί του και δημιουργεί παραπάνω κινδύνους. Στην περίπτωση του Ιανού δεν ήταν το μόνο πρόβλημα η ακραία βροχόπτωση, αλλά και οι λασποροές, οι κατολισθήσεις, τα έντονα πλημμυρικά φαινόμενα, η ροή κορημάτων και η μεγάλη διαβρωσιμότητα που παρατηρήθηκαν στις περιοχές που επλήγησαν. Κι αυτά τα φαινόμενα ήταν πολύ ακραία. Ας έρθουμε τώρα στις καταστροφές. Αυτές πρέπει να πούμε ότι δεν οφείλονται μόνο στα φυσικά φαινόμενα, αλλά και στην τρωτότητα του κάθε συστήματος. Πόσο ευάλωτοι, δηλαδή, είμαστε εμείς, και σε κάποιες περιπτώσεις ήμασταν ιδιαίτερα ευάλωτοι, τόσο όσον αφορά την προστασία των οικισμών, όσο και σχετικά με την αντίληψη κινδύνου, αλλά και τι οργάνωση έχουμε για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων.
Στις συγκεκριμένες περιοχές που επλήγησαν ποια θεωρείτε ήταν τα τρωτά σημεία;Ένα σημαντικό ζήτημα ήταν ότι δεν μπόρεσαν τα φράγματα και οι αγωγοί να παραλάβουν τόσο μεγάλα ποσά ύδατος. Το γεγονός ότι είχαμε προετοιμαστεί σχετικά το προηγούμενο διάστημα, ήταν από τα θετικά μας. Από τα αρνητικά μας είναι επίσης ότι ως κοινωνία δεν είμαστε επαρκώς ενημερωμένοι γι’ αυτά τα ζητήματα κι γι’ αυτό αγνοούμε συχνά τον κίνδυνο. Είχαμε περιστατικά, που πήγαν να περάσουν το ποτάμι εν μέσω του φαινομένου. Σε κάθε περίπτωση θέλουμε πολλή δουλειά ακόμα για να μειώσουμε την τρωτότητα των συστημάτων, να είμαστε πιο ενημερωμένοι και οργανωμένοι για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων. Στην Ελλάδα, επίσης, εν γένει, υπάρχει το διαχρονικό πρόβλημα ότι δεν έχουμε χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό με βάση τις εξελισσόμενες διεργασίες. Επεκτείνουμε, δηλαδή, τις πόλεις μας και όλες τις εργασίες μας, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψιν πού μπορεί να εκδηλωθεί κίνδυνος. Ένα άλλο μεγάλο θέμα είναι ότι δεν έχουμε τις απαιτούμενες υποδομές, ή είναι παλιές, ή δεν είναι προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις που προκύπτουν από τα φυσικά φαινόμενα. Ταυτόχρονα, δεν φαίνεται να προσαρμοζόμαστε εύκολα στην κλιματική αλλαγή. Τεχνικά έργα και όλα τα σχετικά πρέπει να είναι προσαρμοσμένα σε αυτήν. Έχουμε μια φάση εξέλιξης των πάντων και πρέπει να την παρακολουθούμε στενά, ώστε να κάνουμε τις απαραίτητες κινήσεις. Είναι μεγάλη πρόκληση τα σχετικά θέματα που τίθενται και σίγουρα δεν είναι απλά, αλλά δεν είναι και πάρα πολύ περίπλοκα για να πούμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.
Τι πρέπει, λοιπόν, να κάνουμε για την προστασία των αστικών συστημάτων και των ανθρώπων από τέτοια φαινόμενα και την κλιματική κρίση;Πρώτον, όλα αυτά που καταστρέφονται, πέραν ότι πρέπει να ξαναφτιαχθούν άμεσα, θα πρέπει να γίνουν και με καινούργιες προδιαγραφές. Σχετικές μελέτες υπάρχουν, το θέμα είναι η εφαρμογή και η προσαρμογή όλων μας. Σε ό,τι σχεδιάζουμε από δω και πέρα, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν ότι τα δεδομένα αλλάζουν συνεχώς λόγω της κλιματικής κρίσης και θα πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία του πώς ζούμε. Υπάρχουν, όμως, πολλά θέματα που δεν ξέρουμε ακόμα πώς θα εξελιχθούν στο μέλλον. Για παράδειγμα, δεν ξέρουμε το πόσο νερό θα πέσει σε μια περιοχή τα επόμενα χρόνια, γιατί έχουμε πολλούς άγνωστους παράγοντες πια.
Ρεπορτάζ: Τζέλα Αλιπράντη