Κάποιες φορές ο Δαβίδ νικά ξανά τον Γολιάθ. Η σφεντόνα αυτή τη φορά χτύπησε τον γίγαντα των περουβιανών Άνδεων, όπου η Μάξιμα Ακούνια, με βραβείο Goldman για το περιβάλλον το 2016, νίκησε στη μάχη ενάντια στη μεταλλευτική εταιρεία Yanacocha, ιδιοκτησίας της Newmont Mining Corporation από τις ΗΠΑ.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο δέχτηκε την καταγγελία που κατέθεσε το 2016 η αγρότισσα, επιβάλλοντας στην επιχείρηση να σεβαστεί το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή της οικογένειας, με αφαίρεση της κάμερας παρακολούθησης που είχε τοποθετήσει σε απόσταση 300 μέτρων από την κατοικία της και απαγορεύοντας τη χρήση drones στο έδαφός της.
Πρόκειται για το τελευταίο κεφάλαιο –αλλά είναι πιθανό να ακολουθήσουν άλλα– μιας περίπλοκης δικαστικής υπόθεσης που άρχισε το 2011, όταν, στην περιφέρεια Καχαμάρκα, η Yananocha αποφάσισε να επεκτείνει την περιοχή εκμετάλλευσης του ομώνυμου ορυχείου, του μεγαλύτερου ορυχείου χρυσού της Λατινικής Αμερικής.
Το σχέδιο επέκτασης, γνωστό ως σχέδιο Conga, συναντά το εμπόδιο των 24,8 εκταρίων του οικοπέδου στο Τραγκαδέρο Γκράντε, στην περιοχή Σοροτσούκο, που απέκτησε νόμιμα το 1994 η Μάξιμα Ακούνια, η οποία δεν έχει σκοπό να φύγει από εκεί, με κανένα αντίτιμο.
Η Yanacocha δοκιμάζει τα πάντα, ακόμη και το να στείλει δύο αστυνομικούς, τον Ιανουάριο του 2014, στο σπίτι της γυναίκας, για να την διατάξουν να εγκαταλείψει αμέσως το σπίτι της. Χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα την αγορά εκατοντάδων εκταρίων απευθείας από την κοινότητα του Σοροτσούκο, μεταξύ των οποίων είναι και το οικόπεδο της Μάξιμα (την οποία όμως δεν ρώτησε κανείς), η εταιρεία την καταγγέλλει για σφετερισμό, μέχρι τη στιγμή που αναγνωρίζεται η αθωότητα της γυναίκας από το δικαστήριο της Καχαμάρκα.
Όμως η Yanacocha δεν παραιτείται. Με ένα βιογραφικό που περιέχει επιχειρήσεις όπως η καταστροφική διαρροή υδραργύρου στην Τσοροπάμπα, το 2000, που στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 70 άτομα, και έμεινε ατιμώρητη, δεν μπορεί ασφαλώς να σταματήσει μπροστά σε μια αγρότισσα ύψους ενάμισι μέτρου. Έτσι, ενώ η δίκη για την ιδιοκτησία του κτήματος συνεχίζεται, τον Φεβρουάριο του 2015 περίπου 200 αστυνομικοί εισβάλουν στο χωράφι της, κατεδαφίζοντας ένα τμήμα του σπιτιού που είχε κατασκευαστεί ως προστασία από τη βροχή. Την επόμενη χρονιά, οι δυνάμεις ασφαλείας της Yanacocha καταστρέφουν τη συγκομιδή πατάτας που η Μάξιμα και η οικογένειά της καλλιεργούσαν για την επιβίωσή τους, υποστηρίζοντας ότι οι πατάτες είχαν φυτευτεί παράνομα.
Οι πιέσεις είναι αδιάκοπες: μαζί με τη βιντεοκάμερα και τα drones, η εταιρεία κατασκευάζει έναν μεταλλικό φράχτη γύρω από το κτήμα της, που μοιάζει με κλουβί, και παρατάσσει φρουρούς στον χωματόδρομο του Σοροτσούκο, τον μοναδικό δρόμο που διαθέτει η οικογένεια για τις μετακινήσεις της. Κατ’ αυτόν τον τρόπο όποιος θέλει να την επισκεφτεί πρέπει να περάσει από ένα σημείο ελέγχου και να περιμένει να του δώσουν την άδεια να περάσει.
Για να σταματήσει τη Yanacocha δεν ήταν αρκετή ούτε η απόφαση με την οποία, τον Μάιο του 2017, το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε στην οικογένεια Ακούνια την ιδιοκτησία των περίπου 25 αμφισβητούμενων εκταρίων. Μάλιστα, η εταιρεία, ανήγγειλε ότι διατηρεί ανοιχτές άλλες δικαστικές υποθέσεις εναντίον της και δεν σταμάτησε ούτε τις επιθέσεις και τον εκφοβισμό. Μόλις την περσινή χρονιά, ο γιος της κατάγγειλε ότι δηλητηριάστηκαν πάνω από χίλιες πέστροφες που εξέτρεφε η οικογένεια. Η Μάξιμα, παρόλα αυτά, δεν υποχωρεί, παρά τους κινδύνους, τις θυσίες και τους φόβους που περιγράφει η Μίρτα Βάσκες –δικηγόρος της Ένωσης Grufides που ανέλαβε τα έξοδα των διάφορων δικών κατά της εταιρείας– την επομένη της απόφασης του 2017: «Αυτά τα πέντε χρόνια ήταν χρόνια τεράστιας έντασης γι’ αυτούς, κάθε μέρα ζούσαν με το φόβο ότι θα εισέβαλαν στο χώρο τους για να τους διώξουν ή να τους αφαιρέσουν το κτήμα τους ή ακόμη και να τους σκοτώσουν… Όλο αυτό είναι ένα μάθημα τεράστιας αξίας, όχι μόνο για την οικογένεια, αλλά και για όλους εκείνους που ένιωθαν πάντα φόβο απέναντι στην εξουσία». Ο αγώνας τους δεν είναι μόνο για την προστασία των νόμιμων αγαθών τους, αλλά και για την προστασία ολόκληρου του οικοσυστήματος της περιοχής, που είναι εκτεθειμένο στην απειλή που αποτελεί το σχέδιο Conga. Αυτό το σχέδιο διακόπηκε τον Νοέμβριο του 2011, ακριβώς μετά από τις διαμαρτυρίες του πληθυσμού, που ανησυχούσε για την προβλεπόμενη καταστροφή τεσσάρων ορεινών λιμνών, μεταξύ των οποίων η Λαγκούνα Αζούλ στο Τραγκαδέρο Γκράντε, που παρέχουν πόσιμο νερό, αλλά και νερό για τις καλλιέργειες και για την κτηνοτροφία στους αγρότες πέντε κοιλάδων.
Εκτός των άλλων, σε μια χώρα όπου το 20% της επικράτειας είναι καλυμμένο από ορυχεία διαφόρων ειδών για τα οποία η Defensoria del Pueblo (Οργανισμός για την υπεράσπιση του λαού), στην τελευταία έκθεσή της το 2019, καταγράφει 186 συγκρούσεις λόγω των ορυχείων, ο περουβιανός λαός αναγκάστηκε σύντομα να μάθει να αγωνίζεται, και σε κάποιες περιπτώσεις κατόρθωσε και να νικήσει.
Μετάφραση από το Manifesto: Τόνια Τσίτσοβιτς