Κάρεν Λεβίν «Η βαλίτσα της Χάνα», εκδόσεις Σαββάλας
Μια βαλίτσα χρώματος καφέ, με χάρτινη φόρδα πιτσιλωτή και φθαρμένες άκρες, φτάνει από τη Γερμανία σε ένα μικρό μουσείο στην Ιαπωνία. Μια παρέα παιδιών, στο κέντρο σπουδών για το Ολοκαύτωμα στο Τόκιο, ταξιδεύει πίσω στο χρόνο, στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο και συναντά δυο ξανθά παιδάκια, την Χάνα και τον Τζορτζ. Τα βλέπουν να παίζουν τα ναυτάκια στο ρυάκι πίσω από το σπίτι τους, να κάνουν αγώνες κούνιας, που κρέμονταν στο γιγάντιο δέντρο, με τους φίλους τους και, ναι, η Χάνα κέρδιζε διαρκώς. Τα βλέπουν να χώνονται στα κρεβάτια τους φοβισμένα, ακούγοντας τους μεγάλους να κρυφομιλούν, να γίνονται έξω φρενών διότι απαγορεύεται να βλέπουν σινεμά, να κάνουν πατινάζ που το λατρεύουν, να κρύβουν τ' ασημικά της μαμάς στους γείτονες, μην τα πάρουν οι ναζί. Είναι, βλέπετε, Εβραίοι.
Η Κάρεν Λεβίν, ραδιοφωνική παραγωγός στον Καναδά, έγραψε το βιβλίο βασισμένη στο ραδιοφωνικό ντοκιμαντέρ που έκανε για τα «Παιδιά του Ολοκαυτώματος». Η ιστορία είναι αληθινή. Η Φούμικο Ισιόκα, διευθύντρια του Κέντρου Σπουδών για το Ολοκαύτωμα στο Τόκιο, αναζητά στοιχεία στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αμερική, για να φωτίσει μια αποτρόπαιη σελίδα της ανθρωπότητας και της χώρας της, που συνεργάστηκε με τους Ναζί. Η συγγραφέας, που την παρακολουθεί στο ταξίδι της, δεν κάνει σκόντο όταν περιγράφει την αγριότητα των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Κρατά όμως τρυφερή ισορροπία όταν ιστορεύει τη φρικτή μοίρα των παιδιών που έζησαν σ' αυτά άλλα δεν επέζησαν.
«Σκεφτείτε το Διάστημα... Σκεφτείτε την ελευθερία... Ό,τι έχετε στην καρδιά σας... Βάλτε τα στο χαρτί». Έτσι προέκυψαν οι κοριτσίστικες ζωγραφιές της Χάνα που πλαισιώνουν το κείμενο, μαζί με φωτογραφίες από τις φτιαγμένες με ψωμί καρδούλες. Κι όταν, χρόνια μετά, τα παιδιά αντιστέκονται στο φασισμό, φαίνεται πως υπάρχει ελπίδα.
Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου «Όταν παίζαμε για τη νίκη, Καραγκιόζη μου», εκδόσεις Ελληνοεκδοτική
«Όποτε σκοτεινιάζει ολότελα, χορό θα στήνουμε με το σκοτάδι. Αβάντι, μαέστρο! Κυρίες, κύριοι και αγαπημένα μου παιδιά, η παράσταση αρχίζει». Δώδεκα χρονών γινόταν το αγόρι μου εκείνη τη μέρα, που στρίγγλιζαν οι σειρήνες και έκλεβαν τον ύπνο του. «Ξυπνήστε, Κολλητηράκια μου, έχουμε πόλεμο», τους ενημερώνει ο Καραγκιόζης διά χειρός και στόματος του μπαμπά του, που είναι δεινός καραγκιοζοπαίχτης. Πώς άλλαξε η ζωή τους, έτσι, σε μια στιγμή; «Πώς γίνεσαι από παιδί άντρας σε μία μόνο μέρα;» Βρέθηκε να φιλάει το αγόρι μας το χρυσό ρολόι του πατέρα στην τσέπη του, που βρέθηκε να πολεμά το φασισμό στα βουνά της Αλβανίας. Ξεκίνησε παραστάσεις στη γειτονιά, «φέρτε μου τις βρόμικες κάλτσες… να πεθάνουν οι Ιταλοί από την μπόχα», τραγουδά ο Καραγκιόζης. Κι όταν στην Κατοχή «η παλιά φίλη του Καραγκιόζη, η πείνα, κάνει την κοιλιά του να φαλτσάρει», βουτάει κουραμάνες απ’ τα γερμανικά φορτηγά με τα φιλαράκια του. Και δίκαια τα μοιράζουν. Κι ο Καραγκιόζης δεν σταματά να πολεμά τους Τούρκους –προσομοίωση των Γερμανών–, να φυλάει καραούλι, να αγωνίζεται για τη λευτεριά.
Με ρομαντική φινέτσα, παλιάς κοπής, «ντύνει» τις κακουχίες και την οδύνη του πολέμου και της Κατοχής η βραβευμένη συγγραφέας, Γιώτα Αλεξάνδρου. Με νοσταλγική διάθεση της ηρωικής εποχής και υποβόσκουσα θλίψη, διηγείται τα σημαντικά συμβάντα. Στο τέλος του βιβλίου, χρήσιμο γλωσσάρι και διαφωτιστικό χρονολόγιο, συνοδεύουν το κείμενο.
Την εικονογράφηση, άλλοτε παιχνιδιάρικη κι άλλοτε σκοτεινή, φιλοτεχνεί ο Αχιλλέας Ραζής. Σχεδόν ακούμε τη φυσαρμόνικα να παίζει το Λιλί Μαρλέν και τον Καραγκιόζη να άδει «έχετε γεια ντομάτες, κρέας, γλυκά, πατάτες».
Στέλλα Κάσδαγλη «30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο – και πώς μπορείς να τον αλλάξεις κι εσύ», εκδόσεις Πατάκης
Χίλια τανκς συγκεντρωμένα στα πολωνικά σύνορα. Η γερμανική στρατιωτική μηχανή έτοιμη για δράση. Το ανυπόγραφο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Ντέιλι Τέλεγκραφ, γραμμένο από το σχεδόν κοριτσίστικο χέρι της νεαρής Αγγλίδας Κλερ Χόλινγκγουόρθ, αποκαλύπτει πρώτη την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Γυναίκα, λοιπόν, η πρώτη πολεμική ανταποκρίτρια που έχει σπουδάσει οικοκυρικά, ως όφειλε, κόρη καλής οικογενείας γαρ, μα μισεί βαθιά τις δουλειές του σπιτιού. Που προσπαθεί να σώσει Εβραίους και Καθολικούς, κομμουνιστές και συνδικαλιστές από τους Ναζί. Που ο στρατηγός Μοντγκόμερι δεν άντεχε μια γυναίκα πολεμική ρεπόρτερ και την ξαπόστειλε. Που δεν τό ’βαλε κάτω, έμαθε να πιλοτάρει αεροπλάνο και να πέφτει από αλεξίπτωτο. Που φοβόταν τα τελεφερίκ κι όχι τα πυρά της μάχης. Που αρνιόταν να σφίξει το χέρι εγκληματιών πολέμου, χέρια βαμμένα με άδικο αίμα.
Η Αγγλίδα ρεπόρτερ είναι μία από τις 30 γυναίκες που έκαναν σπουδαία πράγματα σε εποχές που δεν τους επιτρέπονταν και πολλά. Η συγγραφέας, Στέλλα Κάσδαγλη, διάλεξε επιστημόνισσες και ακτιβίστριες, γυναίκες της πολιτικής και καλλιτέχνιδες, που μας διηγούνται σε πρώτο πρόσωπο και μας μιλούν με αμεσότητα για τις αγωνίες και τους αγώνες τους. Μας παρασύρουν σε όπερες και ρινγκ, σε επιστημονικά εργαστήρια και νάιτ κλαμπ. Αληθινές είναι οι ιστορίες, ιδιότυπες βιογραφίες γυναικών, που γίνονται οικείες μέσα από την αφήγηση. Στην αρχή του βιβλίου, η συγγραφέας μάς παροτρύνει να βρούμε αυτές που στις σελίδες δεν χώρεσαν και να εμπνευστούμε. Στην τελική, όλες μπορούμε ν’ αλλάξουμε τις ζωές μας. Όπως και τον κόσμο εξάλλου.
Τις πολύχρωμες προσωπογραφίες ανέλαβε η Φωτεινή Τίκκου αποτυπώνοντας με ακρίβεια από το δακτυλίδι της Μαρίας Κάλας μέχρι και το λαχούρι στο σάλι της Ίντιρα Γκάντι.