Το θέμα «ο ρατσισμός στον αθλητισμό και οι παρεμβάσεις των πρωταθλητών στην κοινωνία» ανέπτυξε η δημοσιογράφος του Αθηναϊκού - Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανελλήνιου Συνδέσμου Αθλητικού Τύπου (ΠΣΑΤ), Ασπασία Βελονάκη, κατά το 7ο Διεθνές Αθλητικό Σχολείο του ΠΣΑΤ. Εισηγητές στην ενότητα «Ρατσισμός και Αθλητισμός» της 2ης ημέρας του Διεθνούς Αθλητικού Σχολείου που διοργανώνει σε ετήσια βάση ο ΠΣΑΤ ήταν επίσης η πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Ολυμπιονικών Εύη Μωραϊτίδου και ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Αμειβομένων Ποδοσφαιριστών (ΠΣΑΠ) Γιώργος Μπαντής, με συντονιστή τον έγκριτο δημοσιογράφο, Βασίλη Σκουντή.
Τo 2000, ο αφροαμερικανός παίκτης των Νιου Γιορκ Νικς, Λάρι Τζόνσον, αποκάλεσε τους συμπαίκτες του “επαναστατημένους σκλάβους”, κάτι που είχε προκαλέσει “θύελλα” δημοσίων σχολίων στις ΗΠΑ. Όταν μετά από λίγο καιρό, οι Νικς έπαιζαν στο Λος Άντζελες, ένας φίλαθλος των Λέικερς του φώναξε με σκοπό να τον εκνευρίσει: “Τζόνσον, δεν είσαι τίποτε άλλο παρά ένας σκλάβος αξίας 40 εκατ. δολαρίων”.
Αυτό το συμβάν υπήρξε το έναυσμα για τον αρθρογράφο των New York Times, William C. Rhoden, να γράψει το βιβλίο με τίτλο “Σκλάβοι αξίας 40 εκατ. δολαρίων”. Σ’ αυτό, ο Rhoden εξιστορεί πως οι Αφροαμερικανοί κατάφεραν να κερδίσουν σιγά σιγά το σεβασμό σε μία κοινωνία λευκής υπεροχής και εξουσίας.
Χωρίς εκπροσώπηση
Στη βιομηχανία των εκατομμυρίων δολαρίων του επαγγελματικού αθλητισμού σήμερα, αφροαμερικανοί αθλητές κερδίζουν υπέρογκα ποσά. Όμως, τα “αφεντικά” τους είναι λευκοί άνδρες: οι ιδιοκτήτες των ομάδων είναι λευκοί, οι προπονητές τους δουλεύουν για λευκούς ιδιοκτήτες και οι χορηγοί της αθλητικής βιομηχανίας είναι λευκοί. Και παρά τους λογαριασμούς με τα πολλά μηδενικά στις τράπεζες, οι περισσότεροι εξ αυτών νιώθουν πως έχουν πολλά κοινά με τους προγόνους τους που δούλευαν σκλάβοι στις φυτείες των λευκών, αφού αν και αποτελούν την ελίτ στον χώρο του αθλητικού θεάματος, οι λευκοί είναι αυτοί που κατέχουν τις περισσότερες θέσεις εξουσίας και ελέγχου, και τους αρνούνται μια εκπροσώπηση με μία δίκαιη, μία μοιρασμένη ποσόστωση.
Πολυπολιτισμικότητα και περιχαράκωση
Θεμέλιο λίθο της Ολυμπιακής Παιδείας αποτελεί η πολυπολιτισμικότητα μέσα από τις αρχές της ανοχής, της ειρήνης και του «ευ αγωνίζεσθαι» με σκοπό τη δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας με λιγότερη βία. Την ίδια ώρα, όμως ο αθλητισμός, μέσω των εθνικών ομάδων, δεν ενισχύει την εθνική ταυτότητα, αναζωπυρώνοντας τον εθνικισμό και την περιχαράκωση στα εθνικά όρια;
Ο Pascal Boniface ισχυρίζεται πως “το ποδόσφαιρο είναι το τέταρτο κριτήριο που προστίθεται στα τρία παραδοσιακά, βάσει των οποίων οριζόταν το κράτος: Ένα έδαφος, ένας λαός, μια κυβέρνηση, μια εθνική ομάδα ποδοσφαίρου”.
Η μισή εθνική Γαλλίας επανδρώνεται με γάλλους ποδοσφαιριστές 2ης ή 3ης γενιάς που κατάγονται από χώρες της Βόρειας Αφρικής, όπως η Τυνησία, η Αλγερία και το Μαρόκο, ενώ οι μαύροι “νατουραλιζέ” διεθνείς που αποκτούν διαβατήριο ευρωπαϊκής χώρας λίγους μήνες πριν την έναρξη μίας διοργάνωσης σε εθνικό επίπεδο αποτελούν κάτι σύνηθες στον χώρο του ποδοσφαίρου και του μπάσκετ. Ήδη, το 2002, στα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα αγωνίζονταν 3.000 Αφρικανοί ποδοσφαιριστές.
Ο αθλητισμός παράγει ρατσισμό
Κι όμως, η παρουσία μιας ρατσιστικής και ξενοφοβικής συμπεριφοράς μεταξύ οπαδών είναι έντονη και πολλοί εξ αυτών διχάζονται ανάμεσα στην υπερηφάνεια τους για τους υπερ-συλλόγους ή για τις εθνικές ομάδες τους (που βέβαια περιλαμβάνουν ξένους ή μαύρους ποδοσφαιριστές) και το ανερχόμενο εθνικό τους αίσθημα, ανταγωνιστικό προς τους λαούς που για χρόνια θεωρούσαν κατώτερους ή εχθρικούς προς αυτούς.
Αλήθεια, δεν διχάζονται και πολλοί Έλληνες ως προς τα αισθήματά τους για τον Γιάννη Αντετοκούνμπο; θα ήθελα να σας απευθύνω μία ερώτηση; Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο είναι ο Γιάννης όλων των Ελλήνων; Τώρα πια... ναι... έγινε ο Γιάννης όλων των Ελλήνων! Ήταν πάντα, όμως έτσι; Όχι!
Την περίοδο της εθνικής μας ανάτασης, με την επιλογή του Έλληνα Γιάννη Αντετοκούνμπο από τους Μιλγουόκι Μπακς στο ντραφτ του ΝΒΑ, στο Νο 15, το 2013, ο Νίκος Μιχαλολιάκος δήλωνε: “Και στον ζωολογικό κήπο αν δώσετε σε έναν χιμπατζή μία μπανάνα και μία σημαία θα την υψώσει. Ξέρετε πόσοι από τη Νιγηρία και το Κονγκό βρίσκονται στην Ελλάδα; Αλλά δεν παίζουν μπάσκετ. Για να παίζει μπάσκετ τον έκαναν Έλληνα. Οι Έλληνες δεν είναι μαύροι”.
Θα μου πείτε... τώρα μας λες για τον ιδρυτή του ακροδεξιού νεοναζιστικού μορφώματος και “εγκέφαλο” της εγκληματικής οργάνωσης της “Χρυσής Αυγής”;
O ίδιος ο αθλητισμός παράγει ρατσισμό! Και δεν προέρχεται μόνο από τους χούλιγκανς, αλλά και από αθλητές, προπονητές ή ακόμη και Ομοσπονδιάρχες. Ο νυν πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καλαθοσφαίρισης (ΕΟΚ), Γιώργος Βασιλακόπουλος, δήλωνε στις 13 Δεκεμβρίου 2006: «Τι είναι δηλαδή το ΝΒΑ; Κάτι μαϊμούδες που πηδάνε».
Γι’ αυτό, επανέρχομαι στην αρχική ερώτηση που σας έθεσα, αν δηλαδή θεωρείτε πως ο σούπερ σταρ των Μπακς είναι ο Γιάννης όλων των Ελλήνων. Εγώ απαντώ πως «όχι».
Ο Γιάννης Αντετοκούμπο δεν είναι ο Γιάννης όλων των Ελλήνων, αλλά μόνο εκείνων των Ελλήνων που δεν κάνουν διακρίσεις στο χρώμα του δέρματος, που υποδέχονται με ανοιχτή καρδιά τα παιδιά όλου του κόσμου και που δεν στριμώχνουν σε διαβατήρια την εθνική ταυτότητα.
Αν σε κάποιους ανήκει ο Γιάννης Αντετοκούνμπο, αυτοί είναι οι άνθρωποι που ήρθαν στη χώρα μας ονειρευόμενοι ένα καλύτερο μέλλον. Είναι ο “δικός τους” Γιάννης! Και τον έχουν ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη απ’ ό,τι εμείς.
Παράδειγμα
Νομίζω πως όλοι αντιλαμβανόμαστε, την επίδραση που ασκεί, τα μηνύματα που περνά ένας πρωταθλητής, όπως ο Γιάννης Αντετοκούνμπο στην κοινωνία, με “όχημα” τον αθλητισμό.
Εξάλλου, πρόσφατα, ο “Greek Freak”, ύψωσε το ανάστημά του και τη φωνή του για τους Αφροαμερικανούς έχοντας σημαντικό ρόλο στην απόφαση των Μπακς να μην κατέβουν στον 5ο αγώνα πλέι οφ με τους Ορλάντο Μάτζικ. Μια διαμαρτυρία για το νέο περιστατικό αστυνομικής βίας στις ΗΠΑ, τον πυροβολισμό με οκτώ σφαίρες του Τζέικομπ Μπλέικ, στο Ουισκόνσιν.
Το περιοδικό «ΤΙΜΕ», συμπεριέλαβε τον Γιάννη Αντετοκούνμπο στις 100 πιο επιδραστικές προσωπικότητες του 2020, όχι μόνο για τα ρεκόρ του, αλλά γιατί, όπως έγραψε ο 6 φορές πρωταθλητής ΝΒΑ και 6 φορές ΜVP Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ: «Ένας ήρωας στον αθλητισμό είναι κάτι παραπάνω από τα ρεκόρ του. Ο Γιάννης αποτελεί παράδειγμα δίνοντας αγώνα για όσα πρεσβεύει».
Ο “δικός μας” Γιάννης είναι πολλά περισσότερα από ένας All Star και MVP του ΝΒΑ. Συμβολίζει την αποδοχή της διαφορετικότητας και την ένωση των λαών και των εθνών μέσω του αθλητισμού.
Χωρίς δικαιώματα, μέχρι πρόσφατα
Μόλις πριν πέντε χρόνια, επί ΣΥΡΙΖΑ, το 2015, η Ελλάδα, με νόμο θεμελίωσε το δικαίωμα κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας για τα παιδιά αλλοδαπών που γεννιούνται στη χώρα μας, όπως ο Γιάννης Αντετοκούνμπο…
Και για πρώτη φορά στην Ελλάδα, επί ΣΥΡΙΖΑ, τον Μάρτιο του 2019, με το αθλητικό νομοσχέδιο 4603/2019, δόθηκε η δυνατότητα σε αιτούντες άσυλο να εκδώσουν αθλητικό δελτίο και να συμμετέχουν σε επίσημες αθλητικές διοργανώσεις...!
Κλείνοντας, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μία ερώτηση που έχω κάνει στον εαυτό μου. Τι απ’ όσα θα έχω γράψει, ως αθλητική δημοσιογράφος, θα με κάνει να νιώθω υπερήφανη όταν “κρεμάσω το πληκτρολόγιό μου”; Ούτε τα αποκλειστικά, οι συνεντεύξεις με τους μεγαλύτερους σταρ του αθλητισμού ή η περιγραφή τελικών της εθνικής Ελλάδας. Υπερήφανη θα νιώθω μόνο για τις φορές που έστειλα το μήνυμα πως ο αθλητισμός είναι αγάπη και όχι πόλεμος.