Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι ένα μεσομακροπρόθεσμο εργαλείο, που θα είναι διαθέσιμο μετά από πολλούς μήνες, ίσως και μετά το καλοκαίρι του 2021, με πόρους που θα πρέπει να απορροφήσουμε μέχρι το 2023, υπό τον όρο πως η κυβέρνηση θα έχει καταθέσει ένα ικανό σχέδιο. Πρέπει να είναι ξεκάθαρο πως δεν μιλάμε για ένα εργαλείο επανεκκίνησης των εθνικών οικονομιών μετά την κρίση που έφερε ο Covid-19, αλλά για ένα εργαλείο αλλαγής των οικονομιών μας και οριστικού επαναπροσδιορισμού της Ευρώπης ως Πράσινης Ηπείρου.
Ως ανθεκτικότητα, στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ορίζεται ό,τι μέχρι χθες ονομάζαμε προσαρμογή. Σηματοδοτείται έτσι η συνειδητοποίηση, πως οι αλλαγές στο κλίμα δεν θα αναστραφούν γρήγορα, ακόμα κι αν τα κάναμε όλα σωστά. Θα χρειαστεί χρόνος. Μέχρι να σταθεροποιήσουμε το κλίμα στον +1,5 βαθμό στην καλύτερη περίπτωση, θα πρέπει να θωρακίσουμε την κοινωνία, την οικονομία και το φυσικό περιβάλλον απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προγραμματικά έχει τοποθετηθεί απέναντι στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε με την ψήφιση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, ως την απάντηση στο αίτημα για αλλαγή των κοινωνιών μας, του τρόπου που παράγουμε και καταναλώνουμε αγαθά, του τρόπου που καλλιεργούμε και καταναλώνουμε τρόφιμα, του τρόπου που σκεφτόμαστε για την οικονομική δραστηριότητα και το περιβάλλον.
Σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειες της, η ΕΕ πρωτοπορεί με την ψήφιση του Ευρωπαϊκού Νόμου για το Κλίμα, που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της Πράσινης Συμφωνίας, ενώ για πρώτη φορά ενσωματώνει στη νομοθεσία της Ένωσης το στόχο για επίτευξη μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ως το 2050 το αργότερο.
Με αφορμή την ύφεση που προκάλεσε η πανδημία, η ΕΕ προχώρησε αποφασιστικά στην από κοινού ανάληψη υποχρεώσεων και στη δημιουργία ιδίων πόρων της Ένωσης. Η μεν πρώτη καινοτομία έσπασε ένα μεγάλο ταμπού της προηγούμενης δεκαετίας, η δε δεύτερη θα δώσει περισσότερες δυνατότητες στην Επιτροπή, εμβαθύνοντας την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Το συνολικό ύψος του νέου ΠΔΠ, που πλησιάζει τα 2 τρισεκατομμύρια ευρώ, καθιστά το Ταμείο τη μεγαλύτερη δημόσια στοχευμένη παρέμβαση στην οικονομία από την εποχή του Σχεδίου Μάρσαλ που τότε κατάφερε να πετύχει τη λεγόμενη χρυσή 30ετία της μεγάλης οικονομικής και κοινωνικής προόδου.
Σε αυτό το πλαίσιο επείγει να δούμε τι θα κάνουμε ως χώρα και σε ποια κατεύθυνση. Η κυβέρνηση δεν προσανατολίζεται ακόμη σε έναν εθνικό νόμο για το κλίμα, ενώ η πολύ πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία του νόμου Χατζηδάκη απεδείχθη οδυνηρή, έχοντας ήδη προκαλέσει το αρνητικό ενδιαφέρον της Κομισιόν για παραβάσεις κείμενης ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Αν θέλουμε οι πόροι του ΤΑΑ να πιάσουν τόπο, θα πρέπει να απαλλαγούμε από τον πελατειασμό του παρελθόντος, να σχεδιάσουμε με το βλέμμα στο μέλλον σύμφωνα με τα δεδομένα της επιστήμης και των αναγκών της κοινωνίας, με πραγματική συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων, από το μεγάλο παίκτη μέχρι τον απλό πολίτη, προκειμένου να καταλήξουμε σε μια πρόταση που θα αποτελεί το βέλτιστο συμβιβασμό μεταξύ όλων των μερών.
Η συνήθης πρακτική που παρακολουθούμε από μεριάς της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, να ετοιμάζει παρασκηνιακά τα σχέδια νόμου με όσους εκείνη επιλέγει ως προνομιακούς συνομιλητές, ακυρώνοντας ακόμα και το μέτρο της δεκαπενθήμερης διαβούλευσης, ακόμα κι αν μπορούσε να γίνει από κάποιους θεσμικά ανεκτή, δεν λειτουργεί, δεν αποδίδει. Οι αλλαγές που απαιτούνται αυτήν την ώρα, δεν μπορούν να γίνουν χωρίς να τοποθετηθούν και να εισακουστούν όλοι, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ειδικές συνθήκες του καθενός αλλά και ενδεχομένως οι ιδέες και λύσεις που έχει να προτείνει.
Το ΤΑΑ διέπεται από τις αρχές του «μη βλάπτειν» (do no harm), τη δέσμευση του «μη εγκαταλείπειν» (leave no one behind) και το σεβασμό στο κράτος δικαίου. Πόσες από τις τρεις αρχές φαίνεται πρόθυμη να υπηρετήσει απαρέγκλιτα η ελληνική κυβέρνηση; Πώς θα πείσει πως μπορεί να κινηθεί εντός ευρωπαϊκού πλαισίου, μετά από όσα έχουμε δει αυτούς τους πρώτους 16 μήνες, όπου έφτασε στην εργαλειοποίηση της τραγικής πανδημίας του Covid-19 για να παρακάμψει το Κοινοβούλιο, τις δημοτικές αρχές και τους πολίτες;
Οφείλουμε να επιδιώξουμε τη θεσμική αλλαγή της χώρας, την ανατροπή νοοτροπιών που δοκιμάστηκαν και αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές και αντικοινωνικές, φτάνοντας μας μέχρι τα πρόθυρα της χρεοκοπίας πριν λίγα χρόνια, για να καταφέρουμε να παραμείνουμε στο τρένο των εξελίξεων, σε ό,τι ισοδυναμεί με ένα πανευρωπαϊκό Σχέδιο Μάρσαλ, μια Νέα Κοινωνική Συμφωνία, για την Ευρώπη και τους πολίτες της.
