Το βραβείο για μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και υπερασπιστές του δικαιώματος στην πληροφόρηση, απονεμήθηκε την Τετάρτη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, για τρίτη χρονιά, και είχε τρεις νικητές: τους δύο μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος στην υπόθεση Novartis, την Τσέλσι Μάνινγκ, την πηγή των αποκαλύψεων του Τζούλιαν Ασάνζ και της ιστοσελίδας του (Wikileaks) για τα εγκλήματα των ΗΠΑ στους πολέμους του Ιράκ και του Αφγανιστάν, και τη γερμανική δημοσιογραφική ομάδα Correctiv που αποκάλυψε το φορολογικό σκάνδαλο Cum ex: το δίκτυο τραπεζών, χρηματιστών και δικηγόρων που είχε υποκλέψει περισσότερα από 55 δισεκατομμύρια ευρώ από ευρωπαϊκά ταμεία.
Το βραβείο, που έχει θεσπιστεί με πρωτοβουλία μου, δημιουργήθηκε με σκοπό να υποστηρίξει και να επιβραβεύσει ηθικά τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, που θέτουν σε κίνδυνο την καριέρα τους, την ελευθερία τους και συχνά τη ζωή τους για να αποκαλύψουν την αλήθεια προς όφελος της κοινωνίας.
Απονέμεται στη μνήμη της δολοφονημένης Μαλτέζας δημοσιογράφου, Δάφνης Καρουάνα Γκαλίθια, ενώ φέτος αφιερώθηκε συμβολικά και στον Κινέζο οφθαλμίατρο Λι Γουενλιάνγκ, που είχε πρώτος επισημάνει την επικινδυνότητα του κορονοϊού το 2019. Ο γιατρός κυνηγήθηκε από τις κινεζικές αρχές επειδή προειδοποίησε για την ασθένεια, ενώ αργότερα προσβλήθηκε από τον ιό και πέθανε σε νοσοκομείο της Γιουχάν. Μια εφταμελής επιτροπή στην οποία συμμετέχουν τρεις ευρωβουλευτές, ένα μέλος από την οικογένεια της Δάφνης καθώς και τρεις ακόμη ανεξάρτητοι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και δημοσιογράφοι αποφασίζει για τους νικητές.
Τα δύο προηγούμενα χρόνια το βραβείο απονεμήθηκε σε άλλους ήρωες της εποχής μας. Στον Ραφαέλ Αλέ, έναν από τους δύο μάρτυρες που αποκάλυψαν τα LuxLeaks, ότι δηλαδή το Λουξεμβούργο λειτουργούσε σαν φορολογικός παράδεισος στην ΕΕ σε βάρος των άλλων κρατών-μελών. Στον Σλοβάκο δημοσιογράφο, Γιαν Κούτσιακ, που δολοφονήθηκε γιατί ερευνούσε σκάνδαλα διαφθοράς στη χώρα του. Στον Ρούι Πίντο, που αποκάλυψε το σκάνδαλο των Football Leaks για τη διαφθορά στο ποδόσφαιρο και φυλακίστηκε για πάνω από έξι μήνες σε καθεστώς απομόνωσης, ενώ είναι αντιμέτωπος με ποινή φυλάκισης έως και 25 ετών. Στην Γιασμίν Μοταργέμι, πρώην διευθύντρια ασφάλειας τροφίμων της Nestle που αποκάλυψε το διατροφικό σκάνδαλο στο οποίο εμπλεκόταν η παντοδύναμη εταιρεία της. Και τέλος στον ιδρυτή των Wikileaks, Τζούλιαν Ασάνζ, που μετά από 7 χρόνια εγκλεισμού, πολιορκημένος στην πρεσβεία του Εκουαδόρ στο Λονδίνο, δικάζεται αυτή την περίοδο στη βρετανική πρωτεύουσα, με βάση το αίτημα των ΗΠΑ για την έκδοσή του. H έκβαση της δίκης είναι κρίσιμη και για την ίδια τη δημοσιογραφία. Αν εκδοθεί στις ΗΠΑ δημιουργείται ένα εξαιρετικά επικίνδυνο προηγούμενο: κάθε χώρα που θεωρεί ότι θίγεται από τα γραπτά ή τις αποκαλύψεις ενός ξένου δημοσιογράφου θα μπορεί να ζητάει την έκδοση του από φιλική χώρα στην οποία ο ρεπόρτερ έχει βρεθεί για τη δουλειά του.
Είναι πολύ σημαντικό, όμως και για τη χώρα μας, πως ανάμεσα στους νικητές του φετινού βραβείου είναι και οι Έλληνες μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος της υπόθεσης Novartis. Οι σφοδρές αντιδράσεις της Νέας Δημοκρατίας, που ήταν στην εξουσία όταν γιγαντώθηκε το σκάνδαλο στη χώρα μας, στη βράβευση των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, αναδεικνύουν το πραγματικό ερώτημα που οι αντιδρώντες θέλουν μάλλον να αποφύγουν, ρωτώντας μόνο πώς τους βρήκε η Ευρωπαϊκή Αριστερά:
Οι αμερικανικές αρχές ήρθαν σε εξωδικαστικό συμβιβασμό με την Novartis, κυρίως για τις πρακτικές διαφθοράς της στην Ελλάδα. Το πρόστιμο που θα πληρώσει η ελβετική εταιρεία ανέρχεται σε 345 εκατ. δολάρια από τα οποία τα 310 εκατ. για την Ελλάδα. Κατόπιν η γαλλική αρχή ανταγωνισμού επέβαλε πρόστιμο 385 εκατ. ευρώ στη Novartis για τις πρακτικές της, ενώ η ιταλική δικαιοσύνη κατέσχεσε ποσό ύψους 2,3 εκατ. ευρώ.
Η Novartis ομολόγησε λοιπόν. Τι φοβάται η ελληνική κυβέρνηση και δεν έχει ακόμη ξεκινήσει διαδικασίες για να αποζημιωθεί το ελληνικό Δημόσιο από το φαρμακευτικό κολοσσό;
