Ένα πρώτο σχόλιό σου για τα αποτελέσματα των εκλογών στην τουρκοκυπριακή πλευρά;
Τελικά η κατάφωρη παρέμβαση της Τουρκίας, η οποία υπήρχε πάντα, αυτή τη φορά ξεπέρασε κάθε προηγούμενη. Με πιέσεις που ασκούσε στους ψηφοφόρους, με κινήσεις όπως με την Αμμόχωστο, τα εγκαίνια για δεύτερη φορά του αγωγού νερού, ακόμη και με εξαγορές, οδήγησε στο οριακό αποτέλεσμα. Κρατάμε, βέβαια, ότι η πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων προφανώς ψήφισε Ακιντζί. Οι έποικοι έδωσαν τη νίκη στον Τατάρ, αν και μια μερίδα από αυτούς ψήφισε Ακιντζί. Ανάμεσα στους ψηφοφόρους υπήρχε μια ανησυχία τι θα απογίνουν αν εκλεγεί ο Ακιντζί και κοπεί η οικονομική ενίσχυση. Όλα αυτά, λοιπόν, οδήγησαν στο οριακό αποτέλεσμα. Αυτό, όμως, έχουμε και πρέπει να το διαχειριστούμε.
Το ότι το αποτέλεσμα ήταν οριακό, δεν θα επηρεάσει;
Η Τουρκία θα πρέπει να το υπολογίσει, διότι οι περισσότεροι Τουρκοκύπριοι στην πραγματικότητα έστρεψαν την πλάτη στον Ερντογάν, που είχε επιστρατεύσει όλο το προσωπικό του κύρος υπέρ του Τατάρ. Λογικά θα πρέπει να το προσμετρά αυτό και μάλλον δεν μπορεί να είναι και τόσο ευχαριστημένη.
Είδα, αντάλλαξαν ευχές οι Αναστασιάδης και Τατάρ.
Αυτό έπρεπε να γίνει, έχοντας βέβαια υπόψη ότι απέναντί μας έχουμε έναν τουρκοκύπριο ηγέτη που διαφωνεί με το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης, τη Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ) και επιδιώκει οριστική διχοτόμηση. Οι πρόσφατες δηλώσεις του δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικές, αφού ουσιαστικά εμμένει σε λύση δυο χωριστών κρατών.
Υπάρχει, δηλαδή, κίνδυνος να αλλάξει η βάση διαπραγμάτευσης;
Να περιμένουμε λίγο. Δεν ξέρω αν το θέσει, θα εξαρτηθεί από την Τουρκία. Μιλάμε πλέον για έναν ηγέτη ο οποίος, ουσιαστικά, είναι όργανο της Τουρκίας. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά με Ακιντζί. Ζητούμενο τώρα είναι να μπορέσουμε, αν τα καταφέρουμε, αλλά δεν έχουμε και άλλη επιλογή, να φέρουμε την Άγκυρα εκεί όπου ήταν στο Κραν Μοντανά και όχι στις θέσεις που διακήρυξε μετά το ναυάγιο. Το αν τα καταφέρουμε ή όχι –ούτως ή άλλως είναι πολύ δύσκολο– εξαρτάται και από τι θα πράξει ο πρόεδρος Αναστασιάδης. Χρειάζεται, πλέον, δυο φορές συνέπεια στο συμφωνημένο πλαίσιο λύσης, σ' αυτό που λέμε ότι πρέπει να συνεχιστεί η διαπραγμάτευση από εκεί όπου είχε μείνει, γιατί είναι ο μόνος τρόπος να δοκιμάσουμε την Τουρκία. Να διαπιστώσουμε, δηλαδή, αν όντως είναι διατεθειμένη να επιστρέψει εκεί όπου ήμασταν ή αν θα επιμένει στις σημερινές της θέσεις, οπότε θα οδηγηθούμε σε νέο αδιέξοδο.
Αυτό είναι και ο άξονας της θέσης του ΑΚΕΛ νομίζω.
Η θέση του ΑΚΕΛ είναι ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή, πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια, τίποτε δεν έχει τελειώσει. Υπάρχει η εντύπωση ότι με τον Τατάρ όλα τέλειωσαν, ότι δεν αποφεύγουμε την οριστική διχοτόμηση. Το ΑΚΕΛ δεν το συμμερίζεται αυτό. Δεν έχουμε δικαίωμα να τα παρατήσουμε, πρέπει να συνεχίσουμε. Βεβαίως, συνειδητοποιώντας ότι η κατάσταση είναι πλέον πολύ πιο δύσκολη, γιατί χάθηκαν τρία χρόνια και τέσσερις μήνες από το Κραν Μοντανά χωρίς διαπραγμάτευση, ενώ μάλιστα είχαμε απέναντί μας τον Ακιντζί. Αλλά δεν μπορούμε να στρέψουμε τον χρόνο πίσω, μ' αυτά τα δεδομένα πρέπει να πορευτούμε και επαναλαμβάνω, πρέπει η διαπραγμάτευση να συνεχιστεί απ’ όπου είχε μείνει. Εάν η Τουρκία δεν είναι έτοιμη γι' αυτό, τουλάχιστον ας εκτεθούν εκείνοι. Να μην δούμε εκθέσεις του γ.γ. του ΟΗΕ, όπως εκείνη του Σεπτεμβρίου 2017, που αθώωνε την Τουρκία για τη στάση της στο Κραν Μοντανά. Έχει σημασία αυτό για το τι θα ακολουθήσει.
Γιατί επέλεξε ο πρόεδρος αποτελμάτωση του Κυπριακού;
Από την επομένη του ναυαγίου, εμείς πολύ καθημερινά επαναλαμβάναμε ότι ήταν αδήριτη ανάγκη να αρχίσει το ταχύτερο η διαπραγματευτική διαδικασία. Η πρόσφατη ιστορία του Κυπριακού, από την τουρκική εισβολή και μετά, ένα πράγμα επιβεβαιώνει: τα χειρότερα τετελεσμένα γίνονταν πάντα σε περιόδους όπου δεν υπήρχε διαπραγματευτική διαδικασία σε εξέλιξη. Τώρα μάλιστα ήταν πολύ μεγαλύτερος ο κίνδυνος, διότι για πρώτη φορά τα Ηνωμένα Έθνη είπαν δεν ήταν ευθύνη της Τουρκίας το ναυάγιο. Έπρεπε να το αναμέναμε ότι η μακρά στασιμότητα θα οδηγούσε -και οδηγεί- σε νέα τετελεσμένα, όπως αυτά στην Αμμόχωστο, στην ΑΟΖ και αν συνεχιστεί η αποτελμάτωση έπονται και άλλα. Ο πρόεδρος ορθά μιλούσε πάντα για επανέναρξη των συνομιλιών και συνέχιση από εκεί όπου είχαν μείνει, αλλά στη συνέχεια έθετε όρους και προϋποθέσεις που αναιρούσαν αυτή τη θέση. Και βεβαίως είχαμε και τα σοβαρά τετελεσμένα εκ μέρους της Τουρκίας. Όλα αυτά αποθάρρυναν τον γ.γ. του ΟΗΕ να προχωρήσει σε νέα διαδικασία. Δεν ήταν πεισμένος ότι είμαστε πραγματικά έτοιμοι να προχωρήσουμε με τον τρόπο που ο ίδιος είχε εισηγηθεί. Και σωστά τον είχε εισηγηθεί, δεν υπήρχε και άλλος τρόπος.
Απορεί κανείς που ενδιάμεσα, επίσης, η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν είχε δεχθεί μετριοπαθείς προτάσεις του Ακιντζί, μονομερώς. Θα είχε ανοίξει ένα δρόμο;
Ο Ακιντζί, από τον Απρίλιο του 2018, είχε προτείνει να συνεχιστεί η διαδικασία από εκεί όπου είχε μείνει, με στόχο το πλαίσιο του γενικού γραμματέα να συμφωνηθεί και να φθάσουμε έτσι σε μια στρατηγική συναντίληψη στα βασικά κεφάλαια του Κυπριακού. Αυτό θα σήμαινε, όπως αντιλαμβάνεστε, ότι θα μετρούσαμε αντίστροφα για λύση. Εμείς, ως ΑΚΕΛ, συμβουλεύσαμε τον πρόεδρο να ανταποκριθεί και να πράξει το ίδιο. Δυστυχώς, αυτό δεν έγινε και κάπως έτσι χάθηκαν τρεισήμισι χρόνια. Το ζητούμενο πλέον είναι τι κάνουμε από εδώ τώρα.
Στην Ελλάδα –και διεθνώς– για όλα αυτά πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι ο πρόεδρος Αναστασιάδης θεωρείται απορριπτικός. Έχουν δίκιο;
Μετά το Κραν Μοντανά, αλλά και κατά τη διάρκειά του, είχαν γίνει χειρισμοί με τους οποίους εμείς δεν συμφωνήσαμε. Αυτό είναι σαφές. Οι διαφωνίες μας με τον πρόεδρο είχαν αρχίσει σιγά – σιγά να εμφανίζονται ήδη από το Μον Πελεράν και κορυφώθηκαν στο Κραν Μοντανά. Δεν θέλω να τον χαρακτηρίσω, να πω ότι ανήκει στην απορριπτική ή οποιαδήποτε άλλη σχολή. Να υπενθυμίσω ότι κατά τον πρώτο χρόνο της πρώτης του θητείας, την ίδια λανθασμένη πολιτική ακολουθούσε όπως και σήμερα. Όταν κέρδισε ο Ακιντζί τον Έρογλου, το 2014, ο κ. Αναστασιάδης ακολούθησε σωστή γραμμή και εμείς φυσικά στηρίζαμε τη διαδικασία. Σταδιακά από το Μον Πελεράν, ο πρόεδρος διολίσθησε σε μια στάση με την οποία κάθε άλλο παρά συμφωνούμε. Πρέπει, πλέον, εκ του αποτελέσματος να κριθεί η πολιτική του και το αποτέλεσμα είναι πολύ αρνητικό, το βλέπουμε μπροστά μας. Σημαίνει ότι κάτι πάει λάθος, ότι πρέπει να αλλάξει η γραμμή. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο σήμερα, με τον Τατάρ στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
Ας υποθέσουμε ότι θα υπάρξει ανασχηματισμός από τον πρόεδρο και το ΑΚΕΛ είναι μια μεγάλη δύναμη. Στην άτυπη πενταμερή σύσκεψη βλέπετε φως;
Μπορεί και να μην φθάσουμε καν έως εκεί. Ο γ.γ. του ΟΗΕ, νομίζω, θα προσπαθήσει να διαπιστώσει κατά πόσο και οι δυο πλευρές δέχονται αυτά που εισηγήθηκε. Ότι, δηλαδή, δεν θα αρχίσουμε μια μηδενική διαπραγμάτευση στη βάση ενός άλλου πλαισίου, αλλά θα συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε. Αν διαπιστώσει ότι και οι δύο πλευρές ή, έστω, μία από τις δύο δεν δέχεται αυτές τις εισηγήσεις, μπορεί και να μη φθάσουμε στην άτυπη διάσκεψη. Και αν φθάσουμε, εκεί θα διαπιστωθούν οι προθέσεις και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα ακολουθήσει μια ουσιαστική φάση. Αυτό πρέπει να συνειδητοποιήσουμε. Βεβαίως, το μεγάλο ζήτημα είναι τι θα πράξει η Τουρκία, η οποία από το Κραν Μοντανά και μετά πολιτεύεται με έναν τρόπο που κάθε άλλο παρά καλές προθέσεις δείχνει.
Την πολυμερή που λέει η ΕΕ, ιδίως η κ. Μέρκελ, πώς την κρίνετε;
Προς το παρόν δεν έχει διευκρινισθεί το περιεχόμενό της και δεν πρέπει να τη συγχύζουμε με την κυοφορούμενη άτυπη διάσκεψη για την Κύπρο. Σε μια τέτοια διάσκεψη, όπως αόριστα προτείνεται μέχρι στιγμής, ειδικά για την Κύπρο θα προκύψουν δυσεπίλυτα προβλήματα. Βεβαίως εμείς θα πρέπει να συμμετέχουμε, εννοείται αυτό, θα συναντήσουμε όμως μπροστά μας την επιμονή της Τουρκίας, η οποία θα είναι εκεί, που δεν θα δέχεται την Κυπριακή Δημοκρατία ή τουλάχιστον δεν θα δέχεται τη δική μας συμμετοχή χωρίς τουρκοκυπριακή συμμετοχή και τα πράγματα γίνονται εξαιρετικά πολύπλοκα. Ο άμεσος στόχος, λοιπόν, πρέπει να είναι η διάσκεψη για την Κύπρο.
Επίκειται επίσκεψη, μάλλον, του Αλέξη Τσίπρα στη Λευκωσία. Στη δήλωσή του μετά τα αποτελέσματα της τουρκοκυπριακής πλευράς, μάλιστα, επαναφέρει με πρότασή του -κάτι που η Αριστερά, όλοι μας, έχουμε παραμελήσει- ότι πρέπει να κινητοποιηθούν και οι λαοί, Ελλάδας, Κύπρου, Τουρκίας για μια ειρηνική συμβίωση. Να λειτουργήσει η διπλωματία των λαών.
Πολύ σωστή θέση. Πρέπει να κινητοποιηθούν και οι λαοί για να αποτραπεί η οριστική διχοτόμηση η οποία, μεταξύ άλλων, ουσιαστικά οδηγεί σε χερσαία σύνορα μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας. Να κινητοποιήσουμε, λοιπόν, τους λαούς για να αποτρέψουμε τη διχοτόμηση, αλλά και επειδή αυτοί θα αποφασίσουν, με την ψήφο τους, αν αποδεχθούν ή όχι μια προτεινόμενη λύση. Ο λαός θα πρέπει να είναι σωστά προετοιμασμένος και όχι να παραπληροφορείται, να δαιμονοποιείται η λύση.
Ο Τουμάζος Τσιελεπής είναι μέλος της Κεντρικής Γραμματείας και του Πολιτικού Γραφείου του ΑΚΕΛ.