Με το 14ο πενταετές οικονομικό πρόγραμμα (2021-2025) που εγκρίθηκε πριν δύο εβδομάδες από την Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος, η Κίνα ξεκινά την προσπάθεια για την ολοκλήρωση του εκσυγχρονισμού της. Παράλληλα, οι προβλέψεις του ΔΝΤ ότι θα είναι η μόνη χώρα της οποίας η οικονομία θα έχει θετική δυναμική μέχρι το τέλος του έτους, επιβεβαιώνουν την ισχύ της σε παγκόσμιο επίπεδο.
Που οφείλεται το γεγονός ότι μέσα σε μια χρονιά πανδημίας, που η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, η Κίνα θα καταφέρει στο τέλος του χρόνου να παρουσιάσει οικονομική ανάπτυξη;
Η πανδημία είχε σημαντικές επιπτώσεις στην κινεζική οικονομία, με μείωση 6,8% το πρώτο τρίμηνο. Ωστόσο, η Κίνα, με το δραστικό μοντέλο περιορισμού της διάδοσης του ιού και με την ανάπτυξη πόρων (υλικών, ανθρώπινων, τεχνολογικών, πολιτικών, πολιτιστικών) που δεν είναι διαθέσιμοι σε καμία άλλη χώρα του κόσμου σήμερα, κατάφερε να ανταποκριθεί στην πρόκληση και σταδιακά να ανακτήσει την πορεία της κανονικότητας, όπως είδαμε στο δεύτερο και στο τρίτο τρίμηνο. Εδώ δεν υπήρξε το δίλλημα μεταξύ της υγείας των ανθρώπων ή της οικονομίας. Η προτεραιότητα της υγείας ήταν η αρχή στην οποία έχει στηριχθεί η ανάκαμψη της οικονομικής κανονικότητας, αποτρέποντας έτσι την επιδείνωση της κατάστασης όπως συμβαίνει στις ευρωπαϊκές χώρες. Κατά συνέπεια, μέχρι το τέλος του έτους η κινεζική οικονομία θα είναι σε θέση να παρουσιάσει μια μέτρια ανάπτυξη.
Τι προσπαθεί να πετύχει η Κίνα με τον νόμο για τον έλεγχο των εξαγωγών;
Όπως έχουν αναγνωρίσει οι ίδιες οι κινεζικές αρχές, πρόκειται για τη διαιτησία της νομικής ικανότητας λήψης αντιμέτρων απέναντι σε οποιαδήποτε χώρα (διαβάστε τις ΗΠΑ) που καταχράται τα μέτρα ελέγχου των εξαγωγών με το διεστραμμένο επιχείρημα της εθνικής ασφάλειας. Αυτό μπορεί να επηρεάσει ορισμένες ουσίες στρατηγικής σημασίας (σκεφτείτε τις σπάνιες γαίες, που είναι ο χρυσός του 21ου αιώνα και τις οποίες η Κίνα έχει σε τεράστια αφθονία), καθώς και τεχνολογίες. Οι ΗΠΑ ασκούν όλο και περισσότερη πίεση στην Κίνα προσπαθώντας να περιορίσουν την ανάπτυξη των κορυφαίων εταιρειών της, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμα και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Η πίεση στην Huawei ή στην Byte Dance (Tiktok) είναι ένα παράδειγμα. Το μήνυμα είναι ότι η Κίνα θα ανταποκρίνεται πάντα αναλογικά σε οποιαδήποτε μέτρο της Ουάσινγκτον. Εάν δεν υπάρχουν τεχνολογικά τσιπς για την Huawei, δεν θα υπάρχουν σπάνιες γαίες για την τροφοδοσία της Qualcomm, της Micron, ή της Intel. Εν ολίγοις, η Κίνα μπορεί να αντεπιτεθεί και ο νόμος θα τεθεί σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου.
Τι σηματοδοτεί το πενταετές πρόγραμμα 2021-2025 και ποιες είναι οι προκλήσεις που υπάρχουν;
Επισήμως, είναι το πρώτο βήμα για την επίτευξη του στόχου της οικοδόμησης μιας «ευημερούσας σοσιαλιστικής χώρας». Δηλαδή, η Κίνα θα εξετάσει τη μέτρια ευημερούσα κοινωνία που επιτεύχθηκε μέχρι το 2020, και θα ετοιμαστεί για να κάνει το πρώτο βήμα του σιϊσμού μέχρι το 2035, έχοντας τον ορίζοντα του 2049, που συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ίδρυση της Δημοκρατίας, στο οποίο πρέπει να πιστοποιήσει την ολοκλήρωση του έργου του εκσυγχρονισμού (σημ: ο σιϊσμός είναι όρος που αναφέρεται στην «σκέψη» του κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ και στρατηγική πρότασή του είναι η ολοκλήρωση του εκσυγχρονισμού της Κίνας σε δύο μεγάλα βήματα). Οι προκλήσεις σε αυτόν το δρόμο είναι αναμφίβολα σημαντικές. Υπάρχει ένα κινεζικό ρητό που το εκφράζει πολύ καλά: «όταν έχετε διανύσει 90 από τα 100 βήματα σε ένα μονοπάτι, έχετε το μισό δρόμο». Κανείς δεν πρόκειται να διευκολύνει την Κίνα έξω, η χώρα θα στηριχτεί μόνο στις δικές της δυνάμεις. Η κοινωνική δικαιοσύνη, το περιβαλλοντικό πρόβλημα, οι εδαφικές ανισορροπίες, η γήρανση του πληθυσμού, η τεχνολογική καινοτομία κλπ, αποτελούν προκλήσεις που δεν επιλύονται μέσα σε μια νύχτα, και απαιτούν πολύ επίμονη δράση. Υπό αυτήν την έννοια, τα πενταετή σχέδια έχουν μεγάλη σημασία, επειδή υποδεικνύουν τους στόχους και σχεδιάζουν τις διαδρομές.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα που έχει η Κίνα, ώστε να επιτευχθούν οι μακροπρόθεσμοι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2035 και ποια τα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν;
Ο προγραμματισμός είναι σε άριστη κατάσταση στην Κίνα. Το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν στηρίζει ούτε καν αυτήν την πρακτική στο σοβιετικό modus operandi, αλλά την παραπέμπει στην κομφουκιανή παράδοση. Η σταθερότητα του πολιτικού συστήματος, και το ίδιο το γεγονός ότι ζεις μια ιστορική στιγμή που αναφέρεται στην ανάκαμψη του χαμένου μεγαλείου, ενεργοποιούν την υπερηφάνεια της κινεζικής κοινωνίας. Είναι ένα ισχυρό κίνητρο. Επιπλέον, ο σημαντικός δημόσιος τομέας που υπάρχει σε στρατηγικούς τομείς, η ισχυρή ικανότητα παρέμβασης στην οικονομία, η χαμηλή έκθεση στον παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό τομέα, μια αγορά που διέπεται και υπάγεται στο κοινό καλό κλπ, διαμορφώνουν ένα μοναδικό μοντέλο που έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά του. Αυτή η αποτελεσματικότητα είναι ένας παράγοντας νομιμότητας των ειδικών του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αυτό το μοντέλο της διπλής κυκλοφορίας που εισάγεται τώρα (σημ: αφορά την ενδυνάμωση της εγχώριας οικονομίας μέσω της κατανάλωσης, για να ενισχυθεί η τεχνολογική αυτάρκεια της χώρας μετά από πολλά χρόνια που η ανάπτυξη στηρίχτηκε στις εξαγωγές), θα μειώσει την εξάρτηση από το εξωτερικό, όχι μόνο όσον αφορά τις εξαγωγές, αλλά και τις εισαγωγές. Η Κίνα φιλοδοξεί να ολοκληρώσει το βιομηχανικό σύστημα και επίσης να γίνει τεχνολογικά πρωτοπόρος στον κόσμο. Παράλληλα, η καλύτερη κατανομή του εισοδήματος και η μείωση του χάσματος πόλης - υπαίθρου, μαζί με την αστικοποίηση, θα είναι βασικά μέτρα. Πρέπει επίσης να βελτιωθεί στην ανθρώπινη ανάπτυξη για να επεκτείνει το χώρο της μεσαίας τάξης, ώστε να πλησιάσει πιο κοντά στο δισεκατομμύριο, για να εξασφαλίσει μια ισχυρή ανάπτυξη της οικονομίας της, καθιστώντας την σχεδόν απρόσβλητη από τις εξωτερικές πιέσεις. Τα επόμενα πέντε χρόνια θα είναι ζωτικής σημασίας για την Κίνα, στο πλαίσιο της πανδημίας και των επιπτώσεών της στις ανεπτυγμένες οικονομίες, για να απογειωθεί ασταμάτητα. Σε αυτήν τη διαδικασία, η πολιτική ατζέντα δεν πρέπει να παραμεριστεί από εκκρεμή ζητήματα και προειδοποιήσεις σχετικά με μια ορισμένη απόρριψη του ντενγκισμού (σημ: νεολογισμός που αναφέρεται στη «σκέψη» του πρώην προέδρου Ντενγκ Σιάο-Πινγκ) που ασκεί ο Σι Τζινπίνγκ.
Κατά πόσο πιστεύεις ότι θα επηρεάσει τις σχέσεις της Κίνας με τις ΗΠΑ η νίκη του Μπάιντεν; Εκτιμάς ότι θα υπάρχουν περισσότερα περιθώρια για την επίλυση των διαφορών, ή ότι θα συνεχίσει η σκληρή γραμμή των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα;
Η υφιστάμενη εχθρότητα θα παραμείνει, επειδή οφείλεται στην ηγεμονική ένταση. Οι ΗΠΑ αρνούνται να αποδεχθούν τη νέα πραγματικότητα, στην οποία η Κίνα εμφανίζεται ως η κορυφαία οικονομική δύναμη στον κόσμο και, κατά συνέπεια, ότι πρέπει να ανοίξει ένας χώρος για να συμμετάσχει στη διαχείριση των παγκόσμιων υποθέσεων με το δικό της λόγο και τη δική της ιδεολογία. Πιστεύω, ωστόσο, ότι ο Μπάιντεν θα είναι λιγότερο επιθετικός από τον Τραμπ, και, ως εκ τούτου, ότι υπάρχουν δυνατότητες ανάκτησης ορισμένης κατανόησης σε επίπεδα όπως θεσμικά, ακαδημαϊκά, διπλωματικά, επικοινωνίας, κλπ. Υπάρχουν πολλά μέτωπα που έχουν ανοίξει κατά τη διάρκεια της θητείας του Τραμπ και η εξέλιξη θα είναι ασύμμετρη. Είναι πιο εύκολο να ανοίξεις ξανά τα προξενεία, παρά να ελαττώσεις την κριτική για το Χονγκ Κονγκ. Οι εμπορικές και τεχνολογικές εντάσεις θα συνεχιστούν. Και νομίζω ότι η Κίνα αναμένει να χαλαρώσει η υποστήριξη των ΗΠΑ στην Ταϊβάν, όπου ετοιμάζεται να αρχίσει μια μεγάλη κρίση στον ίδιο δρόμο των τελευταίων τεσσάρων ετών. Από την άλλη πλευρά, αναμένεται να συνεχιστεί η ίδια στρατηγική των ΗΠΑ στον Ινδο-Ειρηνικό, καθώς και κάποιος ανταγωνισμός στην ανάπτυξη των όπλων, ενόψει της ανεπίλυτης προσπάθειας της Κίνας να εκσυγχρονίσει το στρατό της με έναν καλό ρυθμό. Επίσης, ο Μπάιντεν θα προσπαθήσει να αποκαταστήσει τους κατεστραμμένους δεσμούς με το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, και αυτό δεν θα είναι καλό νέο για την Κίνα, γιατί περιορίζει τη βιωσιμότητα του ευρασιατικού ονείρου της μέσω του αναγεννημένου «δρόμου του μεταξιού».
.jpg)
Ο Χούλιο Ρίος, διευθυντή του Παρατηρητηρίου Κινεζικής Πολιτικής στη Γαλικία