Καθώς η ανεργία και η φτώχεια αυξάνονται ολοένα και περισσότερο, το αίτημα για βασικό εισόδημα άνευ όρων επανέρχεται δυναμικά σε διάφορες χώρες, ενώ παράλληλα συνεχίζεται η πανευρωπαϊκή εκστρατεία συγκέντρωσης 1.000.000 υπογραφών με σκοπό να συζητηθεί το θέμα στις Βρυξέλλες ( https://www.facebook.com/basicincomegr ). Αντίθετα με τα ελάχιστα εισοδήματα που προσφέρουν εκ των υστέρων βοήθεια σε όσους έχουν ανάγκη, το βασικό εισόδημα συνεπάγεται την εγγύηση της υλικής βοήθειας εκ των προτέρων, και αποτυπώνει μια πολιτική χειραφέτησης και μια διαφορετική αντίληψη που εκφράζεται με όρους ελευθερίας.
Πως αντιλαμβάνεσαι το αίτημα για βασικό εισόδημα άνευ όρων; Μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της νέας φτώχειας που έχει προκύψει από την πανδημία;
Η πανδημία έχει επιταχύνει μια διαδικασία αλλαγής στην κοινωνία μας. Υπό αυτήν την έννοια, έχει επιταχύνει μια οικονομική και κοινωνική κρίση που ήταν προ των πυλών, και η οποία, όπως όλα δείχνουν, θα μας έκανε να επανεξετάσουμε πολλές πτυχές του κράτους πρόνοιας. Ζούμε σε μια εποχή που η αστάθεια και η οικονομική ανασφάλεια είναι ο κανόνας, και που χρειαζόμαστε χρήματα για να φτάσουν στα χέρια των ανθρώπων. Επομένως, βλέποντας την αποτυχία των σημερινών συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος, ένα βασικό εισόδημα που εγγυάται την υλική ύπαρξη και παρέχει πραγματική και αποτελεσματική ελευθερία στην μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία που δεν είναι πλούσια, είναι θέμα απόλυτης προτεραιότητας για την αντιμετώπιση της φτώχειας και των προκλήσεων του 21ου αιώνα.
Με ποιες άλλες πολιτικές πρέπει να συνοδευτεί το βασικό εισόδημα, για να αντιμετωπιστούν οι διάφορων μορφών κοινωνικές διακρίσεις, τα προβλήματα περιθωριοποίησης, και οι κοινωνικοί αποκλεισμοί;
Το βασικό εισόδημα δεν είναι πανάκεια, και δεν λύνει όλα τα προβλήματα της κοινωνίας. Ένα βασικό εισόδημα πρέπει να είναι ένας ακόμη πυλώνας του κράτους πρόνοιας, που έχει αποδυναμωθεί σοβαρά την τελευταία δεκαετία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το βασικό εισόδημα πρέπει να συνοδεύεται από μέτρα που ενισχύουν τις δημόσιες υπηρεσίες των κρατών, αλλά, επιπλέον, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε και τις νέες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Υπό αυτήν την έννοια, πρέπει να προσπαθήσουμε να βάλουμε τους ανθρώπους στο επίκεντρο κάθε δημόσιας πολιτικής, να πραγματοποιήσουμε τον απαραίτητο μετασχηματισμό των παραγωγικών μας μοντέλων, και να μην αφήσουμε την οικολογική μετάβαση και την ψηφιοποίηση της οικονομίας μας για αύριο.
Το βασικό εισόδημα στην Ισπανία θεωρείς ότι είναι κυρίως ένα θέμα οικονομικό ή πολιτικό; Και γιατί είναι δύσκολη η εφαρμογή του;
Το βασικό εισόδημα σε όλες τις χώρες στις οποίες συζητείται έχει μια σαφή πολιτική απόχρωση. Γνωρίζουμε, επειδή οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σχετικά με αυτό το δείχνουν, ότι ένα βασικό εισόδημα είναι απολύτως επιστρέψιμο. Ότι έχουμε αρκετό πλούτο για αυτό, και ότι το μόνο ερώτημα είναι το πως θα τον διανείμουμε. Όμως απαιτείται πολιτική βούληση. Στην Ισπανία έχουμε τρία μεγάλα προβλήματα που καθιστούν δύσκολη την εφαρμογή ενός βασικού εισοδήματος. Πρώτον, κανένα από τα λεγόμενα «μεγάλα κόμματα» σε κρατικό επίπεδο δεν το υπερασπίζεται αποφασιστικά. Όμως υπάρχουν πολλές, που γίνονται όλο και περισσότερες, κοινωνικές οργανώσεις που το κάνουν. Για παράδειγμα, οργανώσεις κοινωνικής εργασίας, ομάδες του πολιτισμού, φεμινιστικές και LGBΤI συλλογικότητες, μέρος των συνδικαλιστικών οργανώσεων, κλπ. Δεύτερον, οι εργοδότες έχουν μεγάλη δύναμη και δεν ενδιαφέρονται για την εφαρμογή του βασικού εισοδήματος, καθώς θα ήταν ένα εργαλείο που, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει σήμερα, θα μας έδινε την απαραίτητη ελευθερία, έχοντας καλύψει ένα ελάχιστο για να ζούμε, για να πούμε «όχι» σε θέσεις εργασίας σκουπίδια και να απορρίψουμε τις απαράδεκτες εργασιακές συνθήκες. Με άλλα λόγια, θα υπήρχε μεγάλη αύξηση στη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων. Και, τέλος, επειδή δεν υπάρχει καμία προθυμία να προωθηθεί το καθολικό δικαίωμα στην προστασία, απέναντι στις πολιτικές που είναι εμπνευσμένες από τη βοήθεια.
Να μιλήσουμε και για το βιβλίο «Hoy es mañana: 10 relatos para repensar el future» (Σήμερα είναι αύριο: 10 ιστορίες για να ξανασκεφτούμε το μέλλον), που κυκλοφόρησε πρόσφατα (σημ: είναι μια συλλογική προσπάθεια στην οποία συμμετέχει και ο συνομιλητής). Από ποια αναγκαιότητα προέκυψε, και πως συμβάλει στη δημόσια συζήτηση που γίνεται σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε για την επόμενη μέρα, και το πως μπορούμε να σκεφτούμε τον κόσμο;
Το βιβλίο γεννήθηκε από την ανάγκη να αναλυθούν τα κλειδιά για να ξανασκεφτούμε το μέλλον στο οποίο θέλουμε να ζήσουμε, σε διάφορους τομείς και κλάδους της καθημερινής μας ζωής, με στόχο να αρχίσουμε να χτίζουμε μελλοντικές στρατηγικές και σχέδια ζωής στη νέα εποχή μετά την πανδημία. Υπό αυτήν την έννοια, η πρόθεσή μας δεν είναι να καταλήξουμε σε απόλυτες αλήθειες, αλλά, με ταπεινότητα, να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε έναν χώρο προβληματισμού και συζήτησης για να εντοπίσουμε ελπιδοφόρα μονοπάτια, μαθαίνοντας από τα λάθη του παρελθόντος. Νέα μονοπάτια που μας επιτρέπουν να δημιουργήσουμε έναν πιο φιλόξενο κόσμο, που θα φροντίζει τόσο τον πλανήτη όσο και τους ανθρώπους που τον κατοικούν. Είναι επιτακτική ανάγκη να προσπαθήσουμε να μην αντιμετωπίσουμε τα σημερινά προβλήματα με τις χθεσινές πολιτικές. Πρέπει να αγωνιστούμε για να θέσουμε τα θεμέλια που μεταμορφώνουν την κοινωνία μας, με στόχο μια κοινωνία που μεταφράζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σε νέες ευκαιρίες για την κοινωνική πλειοψηφία. Και για να γίνει αυτό, η λύση δεν είναι να διαιωνίσουμε τους εαυτούς μας, αλλά να μετατρέψουμε την «παλιά κανονικότητα» με το μέλλον ως ορίζοντα. Πρέπει να στοιχηματίσουμε στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, στον μετασχηματισμό της βιομηχανίας, στη ψηφιοποίηση, σε μια δίκαιη κατανομή των θέσεων εργασίας, και στο άνευ όρων βασικό εισόδημα. Αυτές οι προκλήσεις είναι μια ευκαιρία για να αναδειχθούμε πιο δυνατοί και πιο συνεκτικοί ως κοινωνία, αλλά δεν μπορούμε να τις αφήσουμε για αύριο επειδή καθυστερήσαμε και δεν θα είναι εύκολο.
.jpg)
Ο Ζουλιέν Μπολαίν είναι οικονομολόγος με ειδίκευση στο βασικό εισόδημα, και μέλος του BIEN (Δίκτυο για το Βασικό Εισόδημα). Ήταν γραμματέας του Ποδέμος στην Εϊμπάρ, και στις εκλογές του 2016 εκλέχτηκε βουλευτής στο κοινοβούλιο των Βάσκων με το Elkarrekin Podemos (σημ: εκλογική συμμαχία του Ποδέμος, της Πληθυντικής Αριστεράς, και του Έκουο).