Σε σύρραξη βρίσκεται η Αιθιοπία, εδώ και δύο εβδομάδες, με το κρατίδιο της Τιγκράι. Πρόκειται για μια σύνθετη διαμάχη, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκονται οι ισορροπίες δυνάμεων μέσα στο κυβερνών κόμμα, η ταυτότητα του λαού, αλλά και το μοντέλο διακυβέρνησης. Η σύρραξη απειλεί να οδηγήσει σε κατακερματισμό την Αιθιοπία και να οδηγήσει σε αποσταθεροποιήση την ευρύτερη περιοχή.
Η Αιθιοπία σήμερα είναι ομοσπονδιακό κράτος αποτελούμενο από εννέα διαφορετικά κρατίδια. Κάθε κρατίδιο αντιστοιχεί και σε μια διαφορετική εθνότητα. Το μοντέλο αυτό υιοθετήθηκε το 1994, λίγο μετά την ανατροπή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αιθιοπίας από το «Απελευθερωτικό Επαναστατικό Μέτωπο» (EPRDF). Τα κρατίδια απολαμβάνουν αυξημένες ελευθερίες. Μάλιστα, το σύνταγμα τους αναγνωρίζει το δικαίωμα στην απόσχιση.
Το 2018 ο πρωθυπουργός της χώρας παραιτήθηκε. Είχαν προηγηθεί μαζικές διαμαρτυρίες διάρκειας τριών χρόνων. Έναν μήνα αργότερα, την πρωθυπουργία ανέλαβε ο πολιτικός Άμπι Αχμέντ. Το «ΕPRDF» είχε χάσει την πολιτική του νομιμοποίηση και φαίνεται ότι «πόνταρε» την επιβίωση σε ένα πολιτικό αουτσάιντερ. Ο Αχμέντ δεσμεύτηκε ότι θα ακολουθήσει μια μεταρρυθμιστική πολιτική και δεν έχασε χρόνο: μέσα στους πρώτους έξι μήνες της θητείας του υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία με την Ερυθραία, για την οποία βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ειρήνης, απελευθέρωσε πολιτικούς κρατούμενους και παραχώρησε μεγαλύτερες ελευθερίες στον Τύπο. Η επιλογή του για τον πρωθυπουργικό θώκο αποδείχθηκε σωστή. Το «EPRDF» κέρδισε λίγο ακόμα χρόνο ζωής και κύμα αισιοδοξίας συνεπήρε τη χώρα.
Το «EPRDF» κυβερνά την Αιθιοπία ακάθεκτα από το 1994. Πρόκειται για ένα συνασπισμό τεσσάρων κομμάτων, τα οποία είναι οργανωμένα με εθνοτικά κριτήρια. Τον περασμένο Νοέμβριο, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι τα κόμματα θα διαλυθούν και θα ιδρύσουν από κοινού μια ενιαία κομματική οντότητα. Ο Αχμέντ με την ίδρυση του νέου κόμματος επιχειρεί να ενώσει τον αιθιοπικό λαό, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους από την εθνότητα στην εθνικότητα. Πρόκειται για μια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση, που δεν βρήκε σύμφωνο το σύνολο του πολιτικού κόσμου.
Το «Απελευθερωτικό Μέτωπο του Λαού της Τιγκράι» (TPLF), με πρωτοβουλία του οποίου ιδρύθηκε το «ΕPRDF», ανακοίνωσε ότι δεν θα συμμετάσχει στη νέα κομματική οντότητα. Σε συνέντευξη του στους Times, ο πρόεδρος του «TPLF» εξέφρασε το φόβο ότι Αχμέντ θα καταργήσει το ομοσπονδιακό μοντέλο και υποστήριζε ότι αυτή η εξέλιξη θα έχει καταστροφικές συνέπειες. «Ο λαός κάθε περιφέρειας θα πρέπει να κυβερνά τον εαυτό του, να εκλέγει τους αρχηγούς του και να χρησιμοποιεί τη γλώσσα του, η κατάργηση του ομοσπονδιακού μοντέλου στο όνομα της ενότητας θα οδηγήσει σε συγκρούσεις».
Βέβαια, το γεγονός ότι το «TPLF» επέλεξε να διαφοροποιηθεί, είναι πιθανό να σχετίζεται και με τις μάχες εξουσίας μέσα στο «EPRDF», αφού το άλλοτε ηγετικό κόμμα είδε την επιρροή του να περιορίζεται.
Τα γεγονότα που οδήγησαν στην κλιμάκωση
Την περίοδο που ακολούθησε οι σχέσεις του «TPLF» με την κεντρική κυβέρνηση δεν ήταν εγκάρδιες. Ο Αχμέντ ζήτησε την παραίτηση των υπουργών που προέρχονταν από το «TPLF», κόβοντας τους διαύλους επικοινωνίας με τους ηγέτες του κόμματος. Την ίδια περίοδο υψηλόβαθμα στελέχη του «TPLF» κατηγορήθηκαν για την εμπλοκή τους σε σκάνδαλα διαφθοράς.
Η κλιμάκωση της έντασης άρχισε όταν ο Αχμέντ ανακοίνωσε την αναβολή των εκλογών, που ήταν προγραμματισμένες για τον Αύγουστο 2020, λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Το «TPLF» παράκουσε την απόφαση της κεντρικής κυβέρνησης, διοργάνωσε εκλογές στην Τιγκράι και επανεξελέγη. Η κεντρική κυβέρνηση «δεν το άφησε να πέσει κάτω», αλλά απέκλεισε την Τιγκράι και το «TPLF» από την κρατική χρηματοδότηση.
Στις 4 Νοεμβρίου η κατάσταση εκτροχιάστηκε. Ο πρωθυπουργός υποστήριξε ότι στρατιώτες του «TPLF» επιχείρησαν να καταλάβουν τη Βόρεια Διοίκηση των Δυνάμεων Εθνικής Άμυνας της Αιθιοπίας στη Τιγκράι. Δύο μέρες αργότερα, ανακοίνωσε ότι ξεκινάει στρατιωτική επιχείρηση στην περιοχή με σκοπό να αποκατασταθεί η τάξη. «Καμία ομοσπονδία και κανένα σύνταγμα δεν μπορούν να ανεχθούν τέτοιες παραβιάσεις, γι’ αυτό και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα ξεκινήσει επιχείρηση για την αποκατάσταση της τάξης, ώστε να προστατεύσει και να υπερασπιστεί το σύνταγμα και αυτά που προστάζει ο νόμος». Η περιφέρεια σήμερα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η λειτουργία των δικτύων επικοινωνίας και των τραπεζικών υπηρεσιών έχουν διακοπεί.
Οι συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή
Οι συρράξεις μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και της Τιγκράι κινδυνεύουν να αποσταθεροποιήσουν όχι μόνο την Αιθιοπία, αλλά ευρύτερα το Κέρας της Αφρικής. Στη σύρραξη έχει ήδη εμπλακεί η Ερυθραία που συνορεύει με την Τιγκράι. Στα διεθνή μέσα γίνεται λόγος για 200.000 στρατιώτες με τους οποίους ο πρόεδρος της Ερυθραίας θα ενισχύσει την κεντρική κυβέρνηση. Το «TPRF», από την άλλη, κατηγόρησε την Ερυθραία ότι της παραχώρησε βάση και σε αντίποινα χτύπησε με ρουκέτες το αεροδρόμιο της πρωτεύουσας.
Η «ΟΗΕ» κάνει λόγο για «ευρεία ανθρωπιστική κρίση». Υπολογίζει ότι περισσότεροι από 27.000 πρόσφυγες έχουν καταφύγει στο γειτονικό Σουδάν. Εάν οι συρράξεις συνεχιστούν, δεν είναι απίθανο οι νέες προσφυγικές ροές να φτάσουν και στην Ευρώπη.
Ακόμα, έκθεση της «Διεθνούς Αμνηστίας» υποστηρίζει ότι στρατιώτες του «TPRF» σφάγιασαν εκατοντάδες πολίτες άλλης εθνικότητας στην πόλη Αμχάρα της Τιγκράι. Οι πληροφορίες αυτές δεν έχουν επιβεβαιωθεί από τον «ΟΗΕ», αλλά ο οργανισμός κάνει λόγο για αυξημένο κίνδυνο για φρικαλεότητες και δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να δούμε ακόμα και γενοκτονίες.