Καθώς το δεύτερο κύμα της πανδημίας βρίσκεται σε κορύφωση και αυξάνεται ο αριθμός των διασωληνωμένων, πληθαίνουν οι φωνές αγωνίας γιατρών και νοσηλευτών που διαψεύδουν τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης ότι έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα για την ενίσχυση των νοσοκομείων σε ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνικές υποδομές.
Η «Εποχή» μιλά με τον Βασίλειο Τσάπα, εντατικολόγο στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου στη Θεσσαλονίκη, μέλος ΔΣ της Ένωσης Νοσοκομειακών Ιατρών Θεσσαλονίκης (ΕΝΙΘ) και μέλος του γενικού συμβουλίου της ΟΕΝΓΕ, για να μάθει τι πραγματικά συμβαίνει στα νοσοκομεία.
Σε ποιο στάδιο προκρίνεται η εισαγωγή του ασθενή σε ΜΕΘ;
Ένας κοινός ορισμός είναι ότι οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας είναι για τους βαρέως πάσχοντες σε συστήματα όπως το ελληνικό. Σε άλλα συστήματα, όπως αυτό της Γερμανίας, όπου υπάρχει πολύ μεγάλη αναλογία κλινών ΜΕΘ στο σύνολο των κλινών του συστήματος υγείας, στις ΜΕΘ εισάγονται και άνθρωποι πιο νωρίς στην πορεία της νόσου τους. Γεγονός που έχει προφανή οφέλη για την εξέλιξη των ανθρώπων αυτών. Αντιμετωπίζονται πιο επιθετικά, πιο νωρίς, έχουν μικρότερη διάρκεια νοσηλείας και καλύτερη έκβαση.
Στην Covid-19 εποχή, στο ελληνικό δημόσιο σύστημα υγείας, τις κλίνες ΜΕΘ και τις κλίνες που έχουν αναπνευστική υποστήριξη τις μονοπωλούν οι ασθενείς με Covid-19. Δηλαδή ασθενείς που πάσχουν από Covid-19 και εξελίσσουν βαρύτατη πνευμονία, οι οποίοι διασωληνώνονται στο όριο της αναπνευστικής ανεπάρκειας, ακριβώς στο όριο της κατάρρευσης. Όχι πιο πριν, γιατί τους παλεύουμε με νύχια και δόντια να μην διασωληνωθούν. Όταν πλέον είναι εντελώς απαραίτητο, τους μεταφέρουμε, όχι πλέον σε ΜΕΘ, γιατί αυτό μας έχει τελειώσει εδώ και πολλές ημέρες, σε κλίνες εντός των νοσοκομείων, συνήθως σε χειρουργεία και χώρους ανάνηψης, οι οποίες διαθέτουν κάποιο στοιχειώδες μονιτόρινγκ και αναπνευστήρα.
Το προφίλ των νοσούντων που χρειάζονται εισαγωγή σε ΜΕΘ πώς θα το περιγράφατε;
Οι περισσότεροι είναι άνθρωποι που ανήκουν στις λεγόμενες ευάλωτες ομάδες: άνθρωποι 67 ετών και άνω, άνθρωποι μικρότερων ηλικιών που έχουν χρόνια νοσήματα (υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη κ.λπ.). Υπάρχουν όμως και άνθρωποι νεότερης ηλικίας με ελαφριά συνοσηρότητα, π.χ. μια ελαφρά αρτηριακή υπέρταση, ήπια παχυσαρκία. Βλέπουμε πλέον και περιστατικά υγιών ανθρώπων, μικρότερων ηλικιών.
Πώς εξηγείται ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι νέοι, χωρίς συνοσηρότητες μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία σε ΜΕΘ;
Είναι καθαρά θέμα πιθανοτήτων. Όταν η πιθανότητα για να νοσήσει βαριά κάποιος άνθρωπος χωρίς συνοσηρότητα είναι μία στα χίλια, εάν νοσήσουν εκατό άνθρωποι, δεν θα την δεις να εκφράζεται κλινικά τη μία στα χίλια. Εάν όμως νοσήσουν 10.000, τη μία στα χίλια θα την δεις μπροστά σου. Όσο αυξάνεται η εξάπλωση, τόσο περισσότερο βλέπουμε τις ακραίες περιπτώσεις να εμφανίζονται στην πραγματικότητα.
Στο δεύτερο κύμα της πανδημίας, βλέπουμε ότι υπήρχε γρήγορη διάδοση του ιού και τα κρεβάτια σε ΜΕΘ αντίστοιχα γρήγορα εξαντλήθηκαν.
Η γρήγορη διάδοση έχει να κάνει με τα λίγα και πλημμελώς εφαρμοσμένα μέτρα που πάρθηκαν για τη μη εξάπλωση του ιού. Τα μέτρα για τη μη εξάπλωση του ιού είναι το άθροισμα των μέτρων που έπρεπε να τηρήσει η κοινωνία και των μέτρων που όφειλε να εφαρμόσει η κυβέρνηση. Έγιναν λάθη ένθεν και ένθεν. Η συμμόρφωση των ανθρώπων δεν ήταν απόλυτη, αυτό είναι προφανές. Αυτό που δεν είναι προφανές και αποκρύπτεται είναι ότι αυτά που μπορούσε να κάνει η πολιτεία δεν τα έκανε. Και όχι μόνο δεν τα έκανε, αλλά φρόντισε να αποπροσανατολίζει τον κόσμο προς την κατεύθυνση των πραγμάτων που δεν έκαναν οι πολίτες. Εάν ως πολιτεία βλέπεις ότι η συμμόρφωση των πολιτών στα μέτρα δεν είναι αυτή που θα ήθελες, τότε θα πρέπει να μεγιστοποιήσεις αυτά που μπορεί να κάνεις ως πολιτεία. Το οποίο δεν συνέβη. Βλέπαμε γεμάτα ΜΜΜ τα οποία δεν μπορεί να τα αποφύγει ο μεροκαματιάρης, που θέλει να πάει στη δουλειά του, δεν μπορεί να πάρει ταξί, δεν μπορεί όμως να περπατήσει με τα πόδια 7 χιλιόμετρα. Θα μπει μέσα στο λεωφορεία, θα παστωθεί, τα λεωφορεία είναι κλειστός χώρος λίγων τετραγωνικών μέτρων, όσο καλά και να φοράει τη μάσκα του, η πιθανότητα να κολλήσει δεν είναι και αμελητέα. Είδαμε τι έγινε με τα σχολεία: μεγάλες τάξεις, και αυτός είναι παράγοντας που επάγει τη διάδοση του ιού. Η πολιτεία στο κομμάτι που της αναλογούσε δεν έκανε αυτά που μπορούσε και όφειλε να κάνει, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν μικρότερο οικονομικό κόστος από αυτό που έχει η πανδημία σε οικονομικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο πόρων και χρήματος που δαπανώνται στον τομέα της υγείας με όλη αυτή την υγειονομική κρίση που εξελίσσεται.
Με ρωτήσατε για ποιο λόγο τα κρεβάτια της εντατικής εξαντλήθηκαν γρήγορα, για δύο λόγους: Γιατί τα κρεβάτια της εντατικής ήταν λίγα, πάρα πολύ λίγα. Διαχρονικά τα κρεβάτια της εντατικής στην Ελλάδα ήταν λίγα, και εννοώ σε επίπεδο κλινών, λοιπού εξοπλισμού και σε επίπεδο στελέχωσης. Για τις ΜΕΘ δεν είναι γνωστό ότι ήταν υποστελεχωμένες. Οι προσλήψεις μόνιμων εντατικολόγων που έχουν γίνει στη Θεσσαλονίκη τα τελευταία 10 χρόνια είναι μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Οι εντατικολόγοι είναι δυσεύρετοι, αλλά τα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης έβγαζαν κάθε χρόνο πέντε, εφτά εντατικολόγους. Αυτοί οι άνθρωποι όταν δεν έβρισκαν δουλειά στο δημόσιο σύστημα υγείας, για να επιβιώσουν, αναγκάζονταν να πάνε στον ιδιωτικό τομέα ή να φύγουν στο εξωτερικό. Δηλαδή η κοινωνία τους σπούδασε, τους έδωσε ειδικότητα, δαπάνησε χρήμα για να τους κάνει εντατικολόγους, αλλά το κράτος τους έδιωξε στο εξωτερικό ή στο ιδιωτικό σύστημα υγείας. Και εκεί που υπάρχει πλεόνασμα υποψήφιων για πρόσληψη και τεράστιες ελλείψεις στα νοσοκομεία, π.χ. σε νοσηλευτές, τα τελευταία χρόνια δεν έγιναν οι προσλήψεις που έπρεπε. Άρα οι ΜΕΘ υπολείπονταν από τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού.
Σε μια συνθήκη σαν την τωρινή, μιας πανδημίας, τι είναι πιο σημαντικό οι κλίνες εντατικής ή κάποια προηγούμενα στάδια θεραπείας;
Όλα τα στάδια είναι σημαντικά και τα προηγούμενα και τα επόμενα. Αν μπορούσαμε να έχουμε 1000 κλίνες εντατικής θεραπείας στη Θεσσαλονίκη, αυτό είναι το τέλειο σενάριο. Αυτό προφανώς είναι ανέφικτο. Μιλάμε με όρους ρεαλισμού σε επίπεδο πόρων και δυνατοτήτων που υπάρχουν στην κοινωνία και όχι ρεαλισμού με τα οικονομικά μέτρα και σταθμά που τίθενται σήμερα. Χρειάζονται όλα τα στάδια, ισχυρή πρωτοβάθμια υγεία, κλίνες σε παθολογικές κλινικές – όλα όμως με επαρκή στελέχωση. Επιπλέον, ένα σωστά στελεχωμένο σύστημα υγείας πρέπει να έχει όχι μόνο επάρκεια στελέχωσης, αλλά και μικρό πλεόνασμα. Το σύστημα υγείας είναι ένα κρίσιμο σύστημα σε μια κοινωνία, είναι σαν τον πυροσβεστήρα στο βενζινάδικο. Όταν το βενζινάδικο χρειάζεται πέντε πυροσβεστήρες, δεν βάζεις τέσσερις, βάζεις έξι. Ένα σωστά στελεχωμένο και με μικρό πλεόνασμα σύστημα υγείας μπορεί να επεκτείνει τη χωρητικότητα του και με μια ανεκτή απώλεια στην ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας. Ένα σύστημα υγείας το οποίο είναι υποστελεχωμένο, προφανώς δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις τρέχουσες ανάγκες, προφανώς δεν μπορεί να επεκτείνει τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας. Αν υπήρχε και σύστημα αποκατάστασης μετά, στην αποδρομή της νόσου, και αυτό το κομμάτι θα βοηθούσε, θα μπορούσαν να γίνουν γρήγορα εξιτήρια από τις παθολογικές κλινικές και οι άνθρωποι να συνεχίσουν την αποθεραπεία τους στο σύστημα αποκατάστασης και να ανοίξει ο χώρος για τους καινούργιους αρρώστους που χρειάζονται να μπουν στα νοσοκομεία. Αυτά δεν τα έχει η Θεσσαλονίκη, δεν τα έχει η Ελλάδα ολόκληρη.
Πάντως η εικόνα που περιγράφετε απέχει με πολλούς τρόπους από αυτή που παρουσιάζουν κυβερνητικά στελέχη. Μετράνε λάθος τις κλίνες όταν λένε ότι υπάρχει ακόμα ένα μικρό περιθώριο;
Όχι, εκείνο το οποίο έκαναν, όταν τελείωσαν οι πραγματικές κλίνες στις ΜΕΘ, άρχισαν να αναπτύσσουν κρεβάτια με ένα στοιχειώδη εξοπλισμό και έναν αναπνευστήρα δίπλα τους. Αυτό το πράγμα το βάφτισαν κλίνη ΜΕΘ. Το τι είναι κλίνη ΜΕΘ το καθορίζει το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας. Εν περιλήψει ορίζει ότι στη ΜΕΘ κάθε κλίνη καταλαμβάνει επιφάνεια 25 τμ., έχει συγκεκριμένο εξοπλισμό –ο οποίος πρέπει να είναι σύγχρονος, δεν χρειάζεται να είναι φετινός, αλλά δεν μπορεί να είναι εικοσαετίας–, έχει 4 νοσηλευτές ανά κρεβάτι στο κυκλικό ωράριο. Προ πανδημίας δεν υπήρχαν πουθενά παραπάνω από τρεις νοσηλευτές ανά κρεβάτι, τώρα είμαστε κάτω από δύο νοσηλευτές ανά κλίνη στο κυκλικό ωράριο. Ορίζει συγκεκριμένο αριθμό γιατρών ανά κλίνη. Ένα κρεβάτι ατάκτως ερριμμένο στα χειρουργεία, που από δίπλα έχει ένα μόνιτορ, μία-δυο αντλίες αντί για τέσσερις και έναν αναπνευστήρα, που πολλές φορές είναι της κακιάς ώρας, αυτό δεν είναι κλίνη ΜΕΘ. Αυτά άνοιξαν σωρηδόν.
Στο Παπαγεωργίου πόσα κρεβάτια υπάρχουν και τι προσωπικό αντιστοιχεί σε κάθε κρεβάτι;
Το Παπαγεωργίου ανέπτυσσε 12-14 κρεβάτια πριν την πανδημία, ήμασταν έξι εντατικολόγοι και μία επικουρική. Τα δεκατέσσερα κρεβάτια έχουν γίνει είκοσι έξι, οι επτά γιατροί έχουν γίνει οκτώ (ένας εξειδικευόμενός μας πήρε θέση επικουρικού), συν τέσσερις αναισθησιολόγοι από το αναισθησιολογικό που συνεπικουρούν. Οι – πολύ πρόθυμοι και εξαιρετικοί - αναισθησιολόγοι δεν έχουν την ειδική γνώση να αντιμετωπίσουν το βαρέως πάσχοντα. Κάποιοι που έχουν κάνει την εξειδίκευση της εντατικολογίας, την έκαναν πριν 5-10 χρόνια. Σαν αριθμός είναι πολύ λίγος. Δώδεκα άνθρωποι για είκοσι έξι κρεβάτια είναι λίγοι. Σε ό,τι αφορά στο νοσηλευτικό προσωπικό δεν μπορώ να σας απαντήσω, γιατί έχει χαθεί η μπάλα, είναι τόσοι πολλοί οι άνθρωποι που μπαινοβγαίνουν σε καραντίνα. Είμαστε κάτω από δύο νοσηλευτές ανά κρεβάτι στο κυκλικό ωράριο. Και αυτά ισχύουν όχι μόνο για το Παπαγεωργίου, αλλά για όλα τα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης.
Είπατε ότι μπαινοβγαίνουν νοσηλευτές σε καραντίνα;
Όχι μόνο στο Παπαγεωργίου, παντού – κάποια στιγμή, αν δεν κάνω λάθος, ήταν τριψήφιος ο αριθμός των υγειονομικών που ήταν σε καραντίνα στο Παπαγεωργίου. Η νόσος διαδίδεται και ανάμεσα στους υγειονομικούς και στο προσωπικό του νοσοκομείου. Αυτοί οι άνθρωποι νοσούν, βγαίνουν σε καραντίνα, πάνε σπίτι τους και ξαναέρχονται.
Και η ψυχολογία των εργαζομένων πώς είναι;
Υπάρχει πάρα πολύ ένταση και στρες, το οποίο δεν έχει να κάνει με τον βαρέως πάσχοντα, αλλά περισσότερο με το άγχος των ασθενών που μπορεί να χρειαστούν ανά πάσα στιγμή να διασωληνωθούν και εμείς να μην έχουμε κλίνη. Τι θα γίνει με τους αρρώστους αυτούς, θα βρεθεί κάπου να διακομιστούν; Αν όχι, αυτοί οι άνθρωποι πού θα μπουν;
Είστε σε επικοινωνία με το υπουργείο;
Επικοινωνία δεν υπάρχει, είμαστε αυτοί που ζούμε μέσα στα νοσοκομεία και η γνώμη μας ουδέποτε ζητήθηκε. Αν και επανειλημμένα προσφερθήκαμε να την δώσουμε. Οι Ενώσεις Νοσοκομειακών Ιατρών ανά την Ελλάδα έχουμε ξελαρυγγιαστεί να λέμε τι πρέπει να γίνει και έχουμε ζητήσει επανειλημμένα συνάντηση με το υπουργείο, το οποίο μας την αρνείται. Έγινε μία συνάντηση, μετά από πολλές οχλήσεις δικές μας, τον προηγούμενο μήνα. Από το τέλος του πρώτου κύματος δεν είχε γίνει καμία συνάντηση.
Θα θέλατε να κάνετε μια προσπάθεια να μας εξηγήσετε τι εννοούσε ο κ. Γεραπετρίτης όταν έλεγε ότι αν είχαμε περισσότερες κλίνες ΜΕΘ, θα είχαμε περισσότερους νεκρούς;
Ίσως ήθελε να τονίσει την αξία της προφύλαξης, δηλαδή ότι το ιδανικό θα είναι να έχουμε ανθρώπους που δεν χρειάζονται ΜΕΘ; Να τονίσω κι εγώ ότι θα ήθελα να μην έχουμε βαρέως πάσχοντες και θα ήθελα να υπάρχει αγάπη και ειρήνη σε όλο τον κόσμο. Αλλά όσο υπάρχουν βαρέως πάσχοντες, θα πρέπει να υπάρχουν και ΜΕΘ. Αν η θνητότητα κάποιου που μπαίνει σε ΜΕΘ είναι 50%, η θνητότητα του ανθρώπου που χρειάζεται ΜΕΘ και δεν υπάρχει διαθέσιμη είναι 100%. Άρα, μακάρι να μην υπάρχουν βαρέως πάσχοντες, να κάνουμε όλοι μας ό,τι χρειάζεται για να μην υπάρχουν βαρέως πάσχοντες, να κάνει και το κράτος ό,τι χρειάζεται για να μην υπάρχουν βαρέως πάσχοντες, αλλά όσο υπάρχουν, θα πρέπει να υπάρχουν οι ΜΕΘ να τους νοσηλεύσουν. Και πραγματικές ΜΕΘ, εξοπλισμένες και στελεχωμένες με τον τρόπο που ορίζεται, όχι προσχηματικές κλίνες για να λέμε ότι νοσηλεύουμε ανθρώπους.
H κυβέρνηση την προηγούμενη εβδομάδα ανακοίνωσε ότι θα μονιμοποιηθούν 250 γιατροί που υπηρετούν με συμβάσεις ορισμένου χρόνου.
Δεν το είπε ακριβώς έτσι, είπε ότι θα μονιμοποιηθούν ύστερα από κρίση. Τι εννοούν, θα γίνει κάποια διαδικασία κρίσης που θα κρίνει κάποιους ως κατάλληλους για μονιμοποίηση και κάποιος ως ακατάλληλους; Τελικά δεν θα μονιμοποιηθούν όλοι οι επικουρικοί γιατροί που προσέτρεξαν στις πολύπαθες και άδειες από γιατρούς εντατικές στην πανδημία; Πάλι θα μείνουν άδειες οι εντατικές από γιατρούς; Όλη αυτήν την περίοδο μας έλεγαν ότι δεν έγιναν προκηρύξεις, επειδή δεν υπήρχαν διαθέσιμοι εντατικολόγοι. Τελικά λείπουν ή περισσεύουν εντατικολόγοι; Αν περισσεύουν, οπότε έχει λογική μια διαδικασία κρίσης, γιατί δεν προκήρυξαν θέσεις πριν από την έναρξη της πανδημίας για να στελεχώσουν τις εντατικές και να νοσηλεύονται οι ασθενείς σε συνθήκες ασφάλειας; Αν πάλι δεν υπάρχουν αρκετοί διαθέσιμοι εντατικολόγοι, με ποια λογική μπαίνουν σε διαδικασία αποκλεισμού; Θα φυτρώσουν αύριο καλύτεροι και καταλληλότεροι; Δεν υπάρχουν λεφτόδεντρα αλλά υπάρχουν εντατικόδεντρα; Ή μήπως οι επικουρικοί είναι αρκετά καλοί για να μας σώσουν από την πανδημία, όχι όμως για να καλύπτουν τις πάγιες ανάγκες της κοινωνίας;
Διάβασα δηλώσεις συναδέλφων σας ότι λόγω της υποστελέχωσης του ΕΣΥ, άνθρωποι που παίρνουν εξιτήριο από τα νοσοκομεία, ενώ είναι ακόμα μεταδοτικοί, γιατί υπάρχουν πιο επείγοντα περιστατικά προς νοσηλεία, γίνονται καίριοι κρίκοι στη διασπορά της νόσου όταν βγουν έξω.
Το έχω ακούσει και δεν το θεωρώ παράλογο. Άνθρωποι που είναι ακόμα μεταδοτικοί παίρνουν εξιτήριο από τα νοσοκομεία. Υπάρχει ιατρική οδηγία για μάσκες κ.λπ., ώστε να μην μπορεί να μεταδοθεί ο ιός. Τώρα κατά πόσο αυτό τελεσφορεί, δεν το γνωρίζουμε. Πάντως ο κίνδυνος της διασποράς δεν θα υπήρχε αν αυτοί οι άνθρωποι έκαναν την αποθεραπεία τους σε κάποια νοσηλευτική εγκατάσταση χαμηλής έντασης, μέχρις ότου να μην είναι μεταδοτικοί. Αν είχαν, για παράδειγμα, επιταχθεί ιδιωτικά θεραπευτήρια, κέντρα αποκατάστασης.
Πώς αξιολογείτε την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το ΕΣΥ σήμερα;
Το ΕΣΥ έχει ξεπεράσει τα όρια του. Οι άνθρωποι υποθεραπεύονται. Η υποθεραπεία αυξάνει τη θνητότητα των αρρώστων. Τα έχουν πει πολλοί πριν από μένα. Έχουν περιγράψει πολλοί πριν από εμένα ότι η νοσηλεία σε κλινικές Covid-19 δεν συνάδει με αυτά που μπορεί να προσφέρει η ιατρική και νοσηλευτική επιστήμη το 2020 και δεν συνάδει καν με όρους αξιοπρέπειας.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το ΕΣΥ είναι σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι ήταν τα προηγούμενα χρόνια και αντίστοιχες εκτιμήσεις έχουν εκφράσει και συνάδελφοι σας, όπως η κα Κοτανίδου.
Κοιτάξτε, δεν μπορώ να σκεφτώ ότι εγώ που εργάζομαι στη ΜΕΘ του Παπαγεωργίου ζω σε έναν κόσμο που δεν γίνονται αυτά που πρέπει να γίνουν ενώ γύρω-γύρω γίνονται. Όλα αυτά τα χρόνια, το Παπαγεωργίου είχε τρεις κενές οργανικές θέσεις εντατικολόγων που και πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας δεν τις προκήρυσσε το υπουργείο. Το νοσοκομείο Παπαγεωργίου έχει ζητήσει στην πανδημία την προκήρυξη έξι μόνιμων θέσεων και δεν προκηρύχθηκαν. Δεν μπορεί γύρω γύρω να γίνονται προσλήψεις και να μη γίνονται μόνο σε εμάς. Δύο επικουρικούς πήραμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και αυτούς ακόμα δεν τους έχουν μονιμοποιήσει, όπως υποσχέθηκαν, και κινδυνέψαμε κάποια στιγμή να φύγουν γιατί αυτοί οι άνθρωποι πήραν μόνιμες θέσεις αλλού. Ο εξοπλισμός στις καινούργιες κλίνες είναι κυρίως από δωρεές. Εμείς πήραμε δωρεά έξι αναπνευστήρες τεχνολογίας 2004. Χρησιμοποιούμε υλικό από αποθέματα που έχουμε από το 2005.
Ποια μέτρα θα μπορούσε να πάρει άμεσα μια κυβέρνηση για να παρέχει καλύτερη νοσηλεία;
Υπάρχουν παραδείγματα από άλλες χώρες, δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Όταν έχεις εκατό κρεβάτια, για να νοσηλεύσεις τους ασθενείς σου και βρίσκεσαι σε έκτακτη υγειονομική συνθήκη, στην οποία χρειάζεσαι διακόσια κρεβάτια, τότε πρέπει να βρεις εκατό έξτρα κρεβάτια και την απαραίτητη στελέχωση. Αυτό γίνεται αν μπει το ιδιωτικό σύστημα υγείας και όσοι ιδιώτες γιατροί χρειάζονται υπό τη διεύθυνση και τη διαχείριση του δημόσιου συστήματος υγείας και να αποζημιωθούν με όρους κόστους και όχι με όρους κέρδους. Αυτό έχει γίνει στη Γαλλία.
Και προς απάντηση αυτών που λένε ότι δεν είμαστε Σοβιετία και δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, θα αναρωτηθούμε: Η Γαλλία είναι Σοβιετία; Όλοι παραδέχονται ότι είμαστε σε μια συνθήκη πολέμου. Σε συνθήκη πολέμου η κοινωνία κινητοποιεί ό,τι μέσα διαθέτει για να λιγοστέψει τις απώλειες. Κινητοποίησε επιχειρηματίες των οποίων τα μαγαζιά έκλεισε, ανθρώπους που τους στέρησε το δικαίωμα στην εργασία για να μη γίνει μετάδοση του ιού. Τώρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης θα πρέπει να κινητοποιήσει ό,τι μέσα υπάρχουν και ό,τι προσωπικό υπάρχει στην κοινωνία.
Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι είναι τόσο ανθεκτική η άρνηση της κυβέρνησης να το κάνει αυτό;
Αφενός –λαμβάνοντας υπόψη και αυτό που είπε ο υπουργός, ότι δεν θα γίνουμε Σοβιετία– δημιουργείται η εντύπωση ότι είναι θέμα ιδεοληψίας. Αφετέρου διακρίνω μια ισχυρή θέση της κυβέρνησης κατά της ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας και υπέρ της εκχώρησής του στους ιδιώτες. Ως προς αυτό σημασία έχει η αξιολόγηση της κοινωνίας και όχι τόσο η δική μου ή η δική σας.