Είχαμε πολλά χρόνια να δούμε έρευνα για το χώρο του βιβλίου, ιδίως λόγω της κατάργησης του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου που, εκτός από έρευνες που κατά καιρούς χρηματοδοτούσε, διατηρούσε και το σχετικό «Παρατηρητήριο». Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχουν καθόλου στατιστικά δεδομένα για το χώρο αυτό τη δεκαετία που μας πέρασε η οποία, συν τοις άλλοις, ήταν και η δεκαετία της μεγάλης οικονομικής κρίσης.
Ευπρόσδεκτη λοιπόν και σημαντική η έρευνα που χρηματοδότησε ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ) και πραγματοποίησε η εταιρεία Public Issue, έστω και αν κάποιοι παράγοντες του χώρου, όπως ο εκδότης Κώστας Παπαδόπουλος (εκδόσεις Ποταμός) που έκανε σχετική ανάρτηση, θεωρούν ότι τέτοιες έρευνες δεν πρέπει να γίνονται από οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων. Από τη μεριά του ο ΟΣΔΕΛ, στο δελτίο Τύπου που εξέδωσε, γράφει ότι η έρευνα πραγματοποιήθηκε «μετά από αίτημα των εκδοτών» και ότι ο Οργανισμός «θα συνεχίσει να συνδράμει στην υλοποίηση ερευνών, στον βαθμό που δεν πραγματοποιούνται από άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς του χώρου».
Η συγκεκριμένη έρευνα είναι «Έρευνα χαρτογράφησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εκδοτικών επιχειρήσεων» και αφορά στην τριετία 2017-2019. Θα ακολουθήσουν τρεις ακόμα: για τη βιβλιοπαραγωγή, για τα βιβλιοπωλεία-σημεία πώλησης και για την αναγνωστική συμπεριφορά.
Κάποια βασικά νούμερα φαίνεται να ανατρέπουν πολυσυζητημένες πιθανολογήσεις για μεγάλη πτώση της παραγωγής και του τζίρου, εκτός και αν αυτό συνέβη μόνο μέχρι το 2016. Η παραγωγή ξεπερνάει τους 10.000 τίτλους κατ’ έτος, ενώ ο συνολικός τζίρος της τριετίας εκτιμάται στα 690 εκατ. ευρώ. Στα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα της έρευνας συγκαταλέγονται επίσης: ότι το 67% των εσόδων πραγματοποιείται από πωλήσεις καταλόγου (και μόνο το 33% από νέες κυκλοφορίες). Ότι τα e-books τόσο ως προς την παραγωγή, όσο και ως προς τα έσοδα, αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% της αγοράς. Ότι τα έσοδα από πώληση δικαιωμάτων στο εξωτερικό είναι ελάχιστα (0,1%). Ότι μία στις τέσσερις σημερινές επιχειρήσεις ιδρύθηκαν στα χρόνια της κρίσης (μετά το 2008). Ότι το 10% των εκδοτών καλύπτει το 70% της παραγωγής και το 78% του συνολικού τζίρου. Μόνο οι τρεις πρώτες επιχειρήσεις (Πατάκης, Μεταίχμιο, Ψυχογιός) εξέδωσαν την τριετία 2017-2019 το 9,3% της συνολικής παραγωγής. Ότι το 71% των εκδοτικών επιχειρήσεων έχει έδρα την Αθήνα. Ότι σχεδόν οι μισές επιχειρήσεις είναι ατομικές ή φυσικά πρόσωπα. Ότι οι συγγραφείς συμμετέχουν (πληρώνοντας, προφανώς, τις εκδόσεις των βιβλίων τους) σε ποσοστό 4,7% του συνολικού τζίρου.
Παρά το γεγονός ότι το ερωτηματολόγιο συντάχθηκε, όπως μας πληροφορεί το εισαγωγικό σημείωμα της έρευνας, σε συνεργασία με τις ενώσεις εκδοτών, υπάρχουν και κάποιες ενστάσεις. Μία ένσταση που καταγράφηκε (στην προαναφερθείσα ανάρτηση του Κώστα Παπαδόπουλου) είναι ότι δεν ζητήθηκε ο τραπεζικός δανεισμός. Μία άλλη παρατήρηση είναι ότι παρά το γεγονός ότι υπήρξε ερώτημα για τον αριθμό εργαζομένων που απασχολούνται, δεν αποσαφηνίζεται εάν σε αυτούς περιλαμβάνονται και μεταφραστές, διορθωτές, εικονογράφοι κ.λπ. Ως συνολικός αριθμός εργαζομένων δίνεται ο αριθμός 11.809. Από αυτούς, σύμφωνα με την έρευνα, το 37% μόνο είναι πλήρους απασχόλησης (4.340 εργαζόμενοι) και η μεγάλη πλειοψηφία (το 56%) είναι εξωτερικοί συνεργάτες. Εάν στους τελευταίους συμπεριλαμβάνονται οι προαναφερθείσες κατηγορίες τότε μπορεί να υπάρχουν διπλοεγγραφές (αφού συνήθως οι κατηγορίες αυτές συνεργάζονται με περισσότερους από έναν εκδοτικούς οίκους), αν πάλι όχι τότε ο συνολικός αριθμός απασχολουμένων στο χώρο είναι ακόμα μεγαλύτερος.
Η έρευνα έγινε με ερωτηματολόγιο (73 ερωτήσεις) που το έλαβαν οι 1269 επιχειρήσεις που βρίσκονται στη βάση των εγγεγραμμένων στον ΟΣΔΕΛ εκδοτικών επιχειρήσεων. Από αυτές αποκρίθηκαν στην έρευνα οι 134 και υπήρξε εκ των υστέρων στάθμιση των αποτελεσμάτων με βάση τον όγκο της συνολικής βιβλιοπαραγωγής (στοιχεία ΟΣΔΕΛ).