Συνέντευξη με την Κριστίνα Ματιούτα, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οραντέα στην Ρουμανία
Εκμεταλλευόμενο την κοινωνική δυσαρέσκεια λόγω της αναποτελεσματικής διαχείρισης της κρίσης από το κυβερνών συντηρητικό PNL (Εθνικό Φιλελεύθερο Κόμμα), το PSD (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα) κέρδισε τις εκλογές της Κυριακής στην Ρουμανία. Ωστόσο, δύσκολα θα καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση, αφού δεν έχει τους συμμάχους που χρειάζεται για να εξασφαλιστεί η πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Να σημειωθεί επίσης, ότι το Ρουμανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, που είναι μέλος του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, είχε υποψήφιους σε 27 κομητείες, αλλά το εκλογικό του αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικά ισχνό.
Πώς φτάσαμε στη νίκη του PSD; Ποιοι παράγοντες διαμόρφωσαν το αποτέλεσμα;
Πιστεύω ότι σε κάποιο βαθμό επαναλήφτηκε το σενάριο των προηγούμενων βουλευτικών εκλογών. Το 2015 το κυβερνών PSD εκτοπίστηκε στην αντιπολίτευση ένα χρόνο πριν από τις εκλογές, με τους τεχνοκράτες να αναλαμβάνουν την κυβέρνηση (οι πρόωρες εκλογές είναι μια δύσκολη συνταγματική διαδικασία και δεν έχει συμβεί ποτέ στην Ρουμανία, από την πτώση του κομμουνισμού). Μετά από ένα χρόνο στην αντιπολίτευση, το PSD επέστρεψε και κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 2016, με περισσότερο από 45%. Το ίδιο συνέβη και πέρυσι: μετά από τρία χρόνια διακυβέρνησης του PSD, οπότε εκφράστηκε βαθιά δυσαρέσκεια και ξέσπασαν πολλές κοινωνικές διαμαρτυρίες στους δρόμους (κυρίως λόγω του εθνικιστικού και αντιευρωπαϊκού λόγου του ηγέτη του Λίβιου Ντραγκνέα, ο οποίος ήταν σε μόνιμη διαμάχη με το «βαθύ κράτος» και ασχολούταν με τη «μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης» για να επιλύσει τα δικά του προβλήματα με το νόμο), το PSD ανατράπηκε κατόπιν πρότασης μομφής τον Οκτώβριο του 2019, και ανήλθε το PNL. Από τότε, το PSD βελτίωσε την εικόνα και αξιοπιστία του, με την απομάκρυνση της πλειονότητας της παλιάς ηγεσίας και την επιλογή νέων ανθρώπων (για παράδειγμα, ο γιατρός Αλεξάνδρου Ραφίλα, ο οποίος αναδείχθηκε στην πανδημία λόγω της θέσης του ως εκπροσώπου της χώρας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας), κερδίζοντας τις εκλογές με πάνω από 30%. Ειδικότερα, δύο αλληλένδετοι παράγοντες καθόρισαν το αποτέλεσμα των εκλογών, κατά τη γνώμη μου. Ο πρώτος ήταν η αυξημένη αποχή, αφού ψήφισε μόνο το 31,84% του εκλογικού σώματος, που είναι η χαμηλότερη προσέλευση σε κοινοβουλευτικές εκλογές μετακομμουνιστικά. Θεωρείται δεδομένο ότι μια μεγαλύτερη προσέλευση, ειδικά μέρους του εκλογικού σώματος που δεν συνδέεται με κανένα κόμμα, θα οδηγούσε σε διαφορετικά αποτελέσματα. Ο δεύτερος είναι το πλαίσιο της πανδημίας. Ο φόβος του ιού, τα υψηλά ποσοστά μόλυνσης και η ύπαρξη περιοχών σε καραντίνα, κράτησαν πολλούς στο σπίτι. Επιπλέον, πιστεύω ότι ο κομματισμός του προέδρου Κλάους Γιοχάνις, ο οποίος εμφανιζόταν κατά κάποιον τρόπο σαν εκπρόσωπος του PNL, δεν ήταν η καλύτερη προεκλογική στρατηγική. Και σίγουρα δεν ήταν συνταγματικό, αφού σύμφωνα με το Σύνταγμα ο πρόεδρος δεν μπορεί να είναι μέλος ενός πολιτικού κόμματος και εκπροσωπεί όλους τους πολίτες. Ο Γιοχάνις είχε έναν επίμονο λόγο κατά του PSD σε όλες τις δημόσιες ομιλίες του, σχεδόν καθημερινά, αλλά φαίνεται ότι αυτό είχε το αντίθετο αποτέλεσμα.
Τι υποσχέθηκε το PSD για την επόμενη μέρα και ποιες ήταν οι κοινωνικές συμμαχίες του;
Η εκστρατεία του στηρίχθηκε στις επικρίσεις της κυβέρνησης, κατηγορώντας την για κακοδιαχείριση της πανδημίας και των δημοσιονομικών πόρων. Σε μια χώρα, όπως η Ρουμανία, όπου ο κίνδυνος της φτώχειας είναι πολύ υψηλός και το ένα τρίτο του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, είναι φυσικό για ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα να απευθύνεται σε αυτά τα μη προνομιούχα τμήματα του πληθυσμού. Πολύ περισσότερο στη διάρκεια της πανδημίας, που πλήττονται πολλές επιχειρήσεις και αυξάνεται η ανεργία. Το PSD κατάφερε σε αυτές τις εκλογές, όπως και στις προηγούμενες, να κινητοποιήσει τους πιστούς ψηφοφόρους του που είναι περίπου 1,5 εκατ. άνθρωποι. Πρόκειται για το πιο αποτελεσματικό κόμμα, με τους δημάρχους του να κινητοποιούν το αγροτικό εκλογικό σώμα και με καλά οργανωμένα τοπικά γραφεία σε όλη τη χώρα. Ωστόσο, παρότι το PSD κέρδισε, είναι απίθανο να βρεθεί στην εξουσία. Η επόμενη κοινοβουλευτική και κυβερνητική πλειοψηφία πιθανότατα θα αποτελείται από το PNL, το USR-PLUS (μια νέα κεντροδεξιά συμμαχία) και την UDMR (Δημοκρατική Ένωση των Ούγγρων της Ρουμανίας), η οποία συγκεντρώνει πάνω από το 50% των εδρών. Αυτό συμβαίνει επειδή η ρουμανική νομοθεσία δίνει το δικαίωμα σχηματισμού κυβέρνησης μόνο στο κόμμα που κερδίζει την απόλυτη πλειοψηφία, δηλαδή τουλάχιστον το 50% των ψήφων. Ελλείψει αυτής της πλειοψηφίας, ο πρωθυπουργός θα διοριστεί από τον πρόεδρο της συμμαχίας που καταφέρνει να σχηματίσει πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Προσδοκίες και προτεραιότητες
Τι προσδοκίες υπάρχουν από τη νέα κυβέρνηση;
Οι προσδοκίες είναι και σχετίζονται με τη βελτίωση των οδικών υποδομών (η Ρουμανία διαθέτει τους λιγότερους αυτοκινητόδρομους σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση), την κατασκευή νέων νοσοκομείων και σχολείων, τη μεταρρύθμιση των δημόσιων υπηρεσιών και τη διοικητική μεταρρύθμιση (υπάρχουν αρκετά σχέδια αποκέντρωσης και περιφερειοποίησης, στα οποία συμφωνούν όλα τα κόμματα), την επανεξέταση του δημόσιου συνταξιοδοτικού και του μισθολογικού συστήματος, τη μείωση του αριθμού των βουλευτών και των γερουσιαστών σε 300 (τώρα είναι 465, με λαϊκό δημοψήφισμα να παραμένει ανεφάρμοστο), την προοδευτική φορολογία με κανέναν φόρο στον ελάχιστο μισθό και, τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο, την καταπολέμηση της διαφθοράς, που είναι ένας δύσκολος και διαρκής στόχος.
Ποιες είναι οι προτεραιότητες μέσα σε αυτήν την πολύπλευρή κρίση (υγειονομική, κοινωνική, οικονομική);
Οι άμεσες προτεραιότητες είναι η διαχείριση της πανδημίας, συμπεριλαμβανομένης της επερχόμενης εκστρατείας του εμβολιασμού, καθώς και η ψήφιση του προϋπολογισμού για το επόμενο έτος. Επιπλέον, θα έχει ιδιαίτερη σημασία πώς η νέα κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχουν μεγάλες προσδοκίες στην κοινωνία ότι αυτά τα χρήματα, που είναι μη επιστρεπτέα κονδύλια πάνω από 30 δισ. ευρώ, θα κατευθυνθούν σε μεγάλα έργα εθνικής σημασίας, όπως στις οδικές και σιδηροδρομικές υποδομές, στην ανάπτυξη συστημάτων υγείας, στην προστασία του περιβάλλοντος, στην υποστήριξη της έρευνας, της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας, κλπ.
Πως εκφράστηκε στις εκλογές η κοινωνία των πολιτών και ποιες είναι οι προκλήσεις για την επόμενη ημέρα;
Ήταν μια ασυνήθιστη εκλογική εκστρατεία, λόγω των περιορισμών που επέβαλε η πανδημία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν το κύριο μέσο έκφρασης της κοινωνίας των πολιτών, με τα κόμματα να προσαρμόζουν την επικοινωνία τους σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα. Και φαίνεται ότι ένα νέο κόμμα το κατάφερε αυτό πολύ καλά. Πρόκειται για το AUR (Συμμαχία για την Ενότητα των Ρουμάνων), ένα ακροδεξιό κόμμα με εθνικιστικό, αντιευρωπαϊκό, αντιπαγκοσμιοποιητικό, και αντιμεταναστευτικό λόγο, που ήταν η έκπληξη των εκλογών παίρνοντας πάνω από 8%. Το AUR, που ιδρύθηκε πριν από ένα χρόνο, είχε πάρει λιγότερο από 1% στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Σεπτεμβρίου. Η επιτυχία του αποδεικνύει ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι δεκτικοί σε τέτοιες ιδέες, οι οποίοι έγιναν πιο δραστήριοι στο πλαίσιο της πανδημίας και των θεωριών συνωμοσίας που σχετίζονται με τον κορονοϊό. Οι προκλήσεις για τα κυρίαρχα κόμματα είναι να γίνουν πιο πειστικά και ελκυστικά για το 70% του πληθυσμού που δεν ψήφισε στις εκλογές, καθώς και να κρατήσουν τους εξτρεμιστές μακριά από τη λήψη πολιτικών αποφάσεων μέσω της συνεργασίας και των πολιτικών τους, χωρίς αποκλεισμούς, και προς όφελος όλων των πολιτών.