H Ιταλία, σε μια από τις δυσκολότερες περιόδους της ιστορίας της, βυθισμένη στην ύφεση λόγω της πανδημίας, αλλά και των δομικών προβλημάτων της οικονομίας της, τρίτη στον κόσμο σε νεκρούς από τον Covid-19, κατορθώνει να ψηφίσει ένα νόμο για τη μετανάστευση σε προοδευτική κατεύθυνση, που αφήνει πίσω του, σε μεγάλο βαθμό, την τρομακτική εποχή Σαλβίνι.
Η απάνθρωπη μεταχείριση των μεταναστών και των προσφύγων τα τελευταία χρόνια, τόσο κατά τις επιχειρήσεις διάσωσης, αλλά και κατά την παραμονή τους στη χώρα, καθώς και οι κατασχέσεις των πλοίων που σώζουν ανθρώπινες ζωές στα ανοιχτά της Λιβύης και οι κατηγορίες προς τα μέλη των πληρωμάτων, δημιούργησαν μια αφόρητη κατάσταση για τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και τις οικογένειές τους, μετατρέποντάς τους σε ζωντανά φαντάσματα, χωρίς δικαιώματα, χωρίς καν την εγγραφή τους στους καταλόγους των Δήμων στους οποίους κατοικούν.
Η έξαλλη ξενοφοβική πολιτική του πρώην υπουργού Εσωτερικών, του Ματέο Σαλβίνι, που δημιούργησε εκατόμβες νεκρών στη θάλασσα και ανείπωτα μαρτύρια για τους επιζώντες, έφερε στην επιφάνεια ολόκληρες στρατιές φασιστών και μισανθρώπων που θεώρησαν ότι μπορούν ατιμώρητοι να επιτίθενται σε μετανάστες και πρόσφυγες, σε κάθε αλληλέγγυο πολίτη και να αρνούνται ακόμη και το έργο της Αντίστασης και οποιοδήποτε προοδευτικό επίτευγμα της χώρας.
Σημαντικό βήμα υπέρ της δημοκρατίας
Ένα σημαντικό βήμα προς την εξάλειψη της αναβίωσης των σκοτεινότερων περιόδων της ιταλικής ιστορίας έγινε την 18η Δεκεμβρίου 2020, διεθνή ημέρα για τα δικαιώματα των μεταναστών εργαζομένων. Η ιταλική Γερουσία ψήφισε τον νέο νόμο για τη μετανάστευση, με 153ψήφους υπέρ, 2 κατά και 4 αποχές, παρά τις προσπάθειες της αντιπολίτευσης να εμποδίσει την υπερψήφιση με κάθε τρόπο.
Τι εννοούμε όταν λέμε «με κάθε τρόπο;» Εννοούμε ότι η ξενοφοβική δεξιά προσπάθησε πρώτα να μην υπάρχει απαρτία, παραμένοντας έξω από τη αίθουσα, ενώ, εν συνεχεία, προσπάθησε να δημιουργήσει κλίμα εκφοβισμού και χάους. Ενώ, λοιπόν, η ιταλική κυβέρνηση έχει επιβάλλει αυστηρά μέτρα κοινωνικής απόστασης λόγω πανδημίας, η μάχη για το νέο νόμο έγινε πραγματικά «εκ του σύνεγγυς».
Οι εκπρόσωποι της ρατσιστικής δεξιάς στη Γερουσία, έχοντας στο νου τους, εκτός των άλλων, τη δυνατότητα να επαναφέρουν στο προσκήνιο την προπαγάνδα τους που δεν αποτελεί πλέον την κύρια ανησυχία μιας μερίδας Ιταλών πολιτών, ύψωσαν πανό κατά των πρώην συμμάχων τους του Κινήματος 5 Αστέρων, επιτέθηκαν λεκτικά και σωματικά σε γερουσιαστές της συμπολίτευσης προκαλώντας τον τραυματισμό δύο ανθρώπων.
Ο Σαλβίνι ανήγγειλε την κατάργηση των νέων διατάξεων, όταν η δεξιά επανέλθει στην εξουσία, και ισχυρίστηκε ότι ο νέος νόμος θα αποτελέσει τη «νίκη του υποκόσμου και του εμπορίου όπλων και ναρκωτικών». Σε απάντηση, ο πρόεδρος της επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων μίλησε για κλίμα «φασιστικών ομάδων κρούσης» και αποκάλεσε τον Σαλβίνι «βάνδαλο των θεσμών».
Γεγονός όμως είναι ότι επιτέλους η δημοκρατία αρχίζει, έστω και ελλιπώς προς το παρόν, να γιατρεύει το λαβωμένο της πρόσωπο από τα πλήγματα της εποχής της κυριαρχίας Σαλβίνι.
Οι αλλαγές
Η κατάργηση των νόμων Σαλβίνι για την ασφάλεια θα μειώσει σαφώς τον χώρο για ρατσιστική προπαγάνδα. Θα μειωθεί σε μεγάλο βαθμό η παρουσία μεταναστών χωρίς χαρτιά και θα υπάρξει διαχείριση της υποδοχής των προσφύγων και μεταναστών με αξιοπρεπή τρόπο. Επίσης, θα δοθεί ένα τέλος στην καθημερινή σύγκρουση με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την κατανομή των ανθρώπων που φθάνουν στις ιταλικές ακτές και στην παρεμπόδιση αποβίβασης των ναυαγών, που χρησιμοποιήθηκε ως μέσο πρόκλησης αγανάκτησης της κοινής γνώμης.
Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, ο νόμος ασχολείται με συγκεκριμένα ζητήματα που αφορούν τη μετανάστευση. Η τελευταία «κεντροαριστερή» κυβέρνηση πριν από την κυβέρνηση Κόντε είχε εισάγει μέτρα που δυσκόλευαν την πρόσβαση των μεταναστών στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης, απαγορεύοντας τη δυνατότητα έφεσης και επιτρέποντας τη συζήτηση της υπόθεσης ενώπιον του τακτικού δικαστηρίου μόνο για την κατηγορία των αιτούντων άσυλο.
Στην πραγματικότητα, η νομοθετική μεταρρύθμιση διατηρεί κάποιες διατάξεις που εισήχθησαν από τα διατάγματα Σαλβίνι, με σοβαρές αλλαγές. Υπάρχουν ακόμη τα πρόστιμα για τα πλοία των ΜΚΟ τα οποία διασώζουν πρόσφυγες, όχι πλέον από 150.000 ευρώ έως ένα εκατομμύριο, αλλά από 10.000 έως 50.000 ευρώ, και αφορούν τα σκάφη που εισέρχονται σε ιταλικά ύδατα ενώ υπάρχει απαγόρευση. Όμως, θα αποφασίζει ο δικαστής εάν θα επιβάλλει το πρόστιμο.
Ένα άλλο αμφιλεγόμενο σημείο του νέου νόμου είναι ότι επιτρέπει τις επιχειρήσεις διάσωσης, αφού όμως το σκάφος που την πραγματοποιεί έχει ειδοποιήσει πρώτα το αρμόδιο κράτος ή το κέντρο συντονισμού, συμπεριλαμβανομένης της Λιβύης, που εφαρμόζει επαναπροωθήσεις για λογαριασμό της Ιταλίας και της ΕΕ, με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα.
Ο νέος νόμος δίνει τη δυνατότητα μετατροπής των προσωρινών αδειών παραμονής σε άδειες εργασίας, καθώς και ιατρικής θεραπείας, και εισάγει ένα νέο είδος πρόσθετης προστασίας, δηλαδή τη μη απέλαση όταν υπάρχει άδεια παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Δεν είναι δυνατό να απελαθούν οι αλλοδαποί οι οποίοι στη χώρα τους αντιμετωπίζουν πολιτικές διώξεις, βασανιστήρια, ή διώξεις λόγω φυλής, φύλου ή θρησκείας, αλλά και εκείνοι που διατρέχουν κινδύνους λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Ιταλία θα έχει και πάλι έναν αριθμό θετικών απαντήσεων σε αιτήσεις ασύλου που θα πλησιάζει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Υποδοχή από δήμους
Πολύ σημαντικό μέτρο είναι η δημόσια υποδοχή των Δήμων, που είχε καταργηθεί από τα διατάγματα Σαλβίνι, με τη δημιουργία του SAI (Σύστημα Υποδοχής και Ένταξης των αιτούντων άσυλο). Επίσης, οι αιτούντες άσυλο επιτρέπεται να εγγραφούν και πάλι στους καταλόγους των διαφόρων δήμων και να παραλάβουν ταυτότητα, δικαίωμα που τους είχε αφαιρεθεί.
Αυτό που επείγει και δεν έχει ρυθμιστεί είναι το θέμα της απόδοσης της ιταλικής ιθαγένειας στα παιδιά που οι γονείς τους προέρχονται από άλλες χώρες, ενώ εκείνα έχουν γεννηθεί ή/και μεγαλώσει στην Ιταλία, αισθάνονται Ιταλοί, αλλά, σύμφωνα με το νόμο, δεν είναι.
Η ηγεμονία της δεξιάς που επικράτησε τα τελευταία χρόνια στην Ιταλία χτίστηκε πάνω στο φόβητρο του «εγκληματία ξένου», κι αυτό μπορεί να ανατραπεί μόνο αποδεικνύοντας τη σημασία των δικαιωμάτων και της ισότητας και μετατρέποντας τους ανθρώπους- φαντάσματα της κοινωνίας σε πολίτες με σάρκα και οστά. Ίσως μάλιστα μια παρόμοια αλλαγή να ξαναδώσει αξιοπιστία και κύρος στην αριστερά και στις δημοκρατικές δυνάμεις της Ιταλίας.