Η αυγή του 2021 φαίνεται ότι θα είναι πολύ έντονη πολιτικά για την Πορτογαλία. Υπάρχουν τέσσερα ανοιχτά μέτωπα. Το πρώτο είναι η προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που από την 1η Ιανουαρίου περνά από το Βερολίνο στη Λισαβόνα. Το δεύτερο είναι οι εκλογές για τον αρχηγό του κράτους, που έχουν οριστεί για τις 24 του μήνα. Τρίτο μέτωπο: ένας επανακαθορισμός των σχέσεων μεταξύ των κομμάτων της κοινοβουλευτικής αριστεράς, μετά τη ρήξη του Μπλόκου της Αριστεράς (Be) του περασμένου Νοεμβρίου. Τέταρτο μέτωπο: η άνοδος του Chega (στα ελληνικά «Φτάνει»), η λαϊκίστικη δεξιά με επικεφαλής τον Αντρέ Βεντούρα.
Ευρωπαϊκό εξάμηνο
Δεν είναι εύκολα τα πράγματα για την ιστορία της Ένωσης που έχει συμπιεστεί ανάμεσα σε πιέσεις κυριαρχισμού, λιτότητα και οικονομική κρίση. Οι δυσκολίες για την έγκριση του πολυετούς προϋπολογισμού και, πάνω απ’ όλα, για το Recovery Fund, φανερώνουν όλα τα ρήγματα που διαιρούν την ήπειρο σε άξονες όλο και λιγότερο συμβιβάσιμους μεταξύ τους. Έπειτα, υπάρχει η εξωτερική πολιτική, όπου θα χρειαστεί να υπάρξει επανασύνδεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες του Τζο Μπάιντεν, χωρίς να ανοιχτούν μέτωπα σύγκρουσης με την Κίνα. Τέλος, η κοινωνική Ευρώπη, που, όπως εξηγεί ο υπουργός Εξωτερικών, Αουγκούστο Σάντος Σίλβα, θα είναι το θέμα στο οποίο η κυβέρνηση θα αφιερώσει τις μεγαλύτερες φροντίδες της. Πρόκειται στην ουσία για την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα των Κοινωνικών Δικαιωμάτων, το κείμενο του οποίου εγκρίθηκε στο Γκέτεμποργκ το 2017. Πολλά σχέδια είναι πάνω στο τραπέζι, αλλά ένα φαίνεται να έχει μεγαλύτερο βάρος από τα άλλα: η προώθηση μιας οδηγίας για τη θέσπιση ενός σχεδίου κοινού πλαισίου για ένα ελάχιστο ευρωπαϊκό μισθό.
Προεδρικές εκλογές
Στο μεταξύ πρέπει να θυμίσουμε ότι ο πορτογάλος αρχηγός του κράτους, παρόλο που είναι απλά μια μορφή εκπροσώπησης, εκλέγεται απευθείας με απόλυτη πλειοψηφία. Είναι λίγες οι αμφιβολίες για το αποτέλεσμα αυτής της εκλογής, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το μοναδικό άγνωστο στοιχείο αφορά τη δεύτερη θέση. Ο σημερινός κεντροδεξιός (Κοινωνικό Δημοκρατικό Κόμμα- Psd) πρόεδρος, Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα, μάλλον θα νικήσει εύκολα στον πρώτο γύρο, καθώς του αποδίδεται το 68% των ψήφων. Ο Ρεμπέλο ντε Σόουζα στάθηκε ικανός να συγκεντρώσει συναινέσεις που υπερβαίνουν σαφώς τα σύνορα του κόμματός του. Μια δημοσκόπηση αποκαλύπτει ότι σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του 2019 υπήρξε μια σημαντική μετατόπιση προτιμήσεων που συγκλίνουν στο σημερινό πρόεδρο: το 70% των ψηφοφόρων του Σοσιαλιστικού Κόμματος (Ps), το 25% του Μπλόκου της Αριστεράς (Be) και το 16% του Πορτογαλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (Pcp).
Η κυβέρνηση και η ρήξη με την αριστερά
Σε αντίθεση με την εμπειρία της Geringonça (2015-2019), όπου η κοινοβουλευτική αριστερά σύναψε μια συμφωνία για τη νομοθετική περίοδο, τώρα ο σοσιαλιστής Αντόνιο Κόστα έχει ελεύθερα τα χέρια του και είναι επικεφαλής μιας μονοκομματικής κυβέρνησης, χωρίς πλειοψηφία, αναζητώντας κάθε φορά συναίνεση στο κοινοβούλιο. O κρατικός προϋπολογισμός για το 2021, που δημοσιεύτηκε την 26η Νοεμβρίου, εγκρίθηκε με την ευνοϊκή ψήφο μόνο του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Έπειτα από μια εξαντλητική διαδικασία διαπραγμάτευσης, οι κομμουνιστές και οι ζωόφιλοι του Pan απείχαν, ενώ το Μπλόκο ψήφισε κατά. Άρα υπάρχει οριστική ρήξη; Είναι δύσκολο να δοθεί μια ξεκάθαρη απάντηση. Πρώτα απ’ όλα γιατί, παρόλα αυτά, υπήρξε συζήτηση ανάμεσα στις προοδευτικές δυνάμεις, σημάδι ότι προς το παρόν ο διάλογος δεν έχει εντελώς αποκλειστεί. Κατά δεύτερο λόγο, επειδή, χάρη σε μια περίπλοκη κοινοβουλευτική γεωμετρία, το Μπλόκο, το ΚΚΠ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα και το Pan γνώριζαν ότι η έγκριση του προϋπολογισμού 2021 δεν κινδύνευε. Τέλος, ο Κόστα αντιστέκεται στον πειρασμό και στις ισχυρές πιέσεις που θα ήθελαν περισσότερη οργανική σχέση με την κεντροδεξιά. Εξάλλου, η κοινή γνώμη, παρά τις πολλές αναταράξεις, και χάρη στην καλή διαχείριση της πανδημίας, μοιάζει να βλέπει ευνοϊκά μια σχέση, έστω και χαλαρή, μεταξύ ΚΚΠ, Μπλόκου, Pan και Σοσιαλιστικού Κόμματος. Μας το λένε οι δημοσκοπήσεις. Οι σοσιαλιστές, σε αύξηση σε σχέση με τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές του 2019, είναι πρώτο κόμμα, συγκεντρώνοντας το 37% της πρόθεσης ψήφου, σε σαφή απόσταση από το Κοινωνικό Δημοκρατικό Κόμμα (Psd), που είναι σε μείωση, κολλημένο στο 27%. Τρίτο κόμμα το Μπλόκο 7,9% (σε μείωση κατά δύο μονάδες μετά την καταψήφιση του προϋπολογισμού 2021), οι κομμουνιστές σταθεροί στο 5,8% και το Pan στο 6,5%. Ουσιαστικά, ο αριστερός γαλαξίας υπερβαίνει σαφώς την απόλυτη πλειοψηφία.
Chega
Στα δεξιά το Cds (Δημοκρατικό Κοινωνικό Κέντρο) πνέει τα λοίσθια πλέον, περνώντας από το 4,9% των προηγούμενων βουλευτικών εκλογών στο 1%, με μια σαφή μετακίνηση προς τη λαϊκιστική δεξιά του Chega, που συγκεντρώνει το 7,9%. Εάν αθροιστούν, οι ψήφοι της δεξιάς σταματάνε στο 36%. Οι σχέσεις ανάμεσα στα συντηρητικά/λαϊκιστικά σχήματα δεν έχουν στην πραγματικότητα διασαφηνιστεί. Διαπραγματεύσεις και ανοίγματα λαμβάνουν ήδη χώρα, ενώ στο αρχιπέλαγος των Αζορών έχει ήδη σχηματιστεί ένας συνασπισμός. Δύσκολο επομένως να φανταστούμε ότι, σε περίπτωση που θα καταστεί αναγκαίο, θα εγερθούν εμπόδια. Πολλά θα εξαρτηθούν και από τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών. Η κατάκτηση της δεύτερης θέσης από τον Βεντούρα μπορεί να έχει ένα αποτέλεσμα που θα προσελκύσει και θα αυξήσει περαιτέρω τη συναίνεση. Η Άννα Γκόμες, η ανεπίσημη υποψήφια του Σοσιαλιστικού Κόμματος, και ο Βεντούρα ισοψηφούν στο 10%. Είναι ενδιαφέρον να δούμε από πού προέρχονται οι ψήφοι του Chega: 2,5% από τους ψηφοφόρους του Σοσιαλιστικού Κόμματος, 13% από εκείνους του Κοινωνικού Δημοκρατικού Κόμματος, 28% από το Δημοκρατικό Κοινωνικό Κέντρο, 8% από του κομμουνιστές και 5,7% από το Μπλόκο. Δηλαδή, πρόκειται για μια σαφή επανατοποθέτηση κυρίως στο εσωτερικό των τριών κομμάτων της δεξιάς, με κάποια επιρροή και προς τα αριστερά, κυρίως στο ΚΚΠ.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς