Μπαίνοντας στον 6ο χρόνο μετά τις μεγάλες προσφυγικές αφίξεις του 2015, η «Εποχή» μιλά με τη γενική διευθύντρια των ΓΧΣ για τη διαιώνιση των στεγαστικών προβλημάτων για ακόμα μια χρονιά, την έλλειψη ενταξιακής πολιτικής και την κυβερνητική εμμονή σε λανθασμένες πολιτικές διαχείρισης.
Ένας ακόμα χρόνος τελείωσε και χιλιάδες πρόσφυγες παραμένουν εγκλωβισμένοι στα νησιά σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Στη Λέσβο, μάλιστα, βρίσκονται σε προσωρινή δομή στο Καρά Τεπέ. Πώς είναι οι συνθήκες εκεί και για πόσο θα διαιωνίζεται αυτή η πρακτική;
Δυστυχώς αυτή η πρακτική δεν φαίνεται να σταματάει και υπάρχει εμμονική επιμονή στα ίδια λάθη. Το 2020 είχαμε πάνω από 15.000 αφίξεις, εκ τις οποίες περίπου οι 9.000 ήταν από τη θάλασσα. Αυτό μας δείχνει ότι η μετανάστευση δεν σταματά, όπως θα επιθυμούσαν οι κυβερνήσεις μας. Στη Λέσβο αυτή τη στιγμή στο προσωρινό καταυλισμό στο Μαυροβούνι ζουν 7.000 άνθρωποι σε άθλιες συνθήκες και συνεχώς έρχονται νέοι, παρότι οι αφίξεις είναι μειωμένες σε σχέση με τα τελευταία χρόνια. Προς το παρόν έχουμε το ευτύχημα να μην έχει εκδηλωθεί κάποιο κρούσμα κορονοϊού, αλλά οι συνθήκες προστασίας από τον ιό είναι υποτυπώδεις. Αντίστοιχα, υποτυπώδης είναι και η στέγαση και η δομή είναι πλήρως εκτεθειμένη στις καιρικές συνθήκες. Πρόσφατα επίσης είχαμε περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και βλέπουμε ότι η κατάσταση μεταξύ των ομάδων που ζουν στον καταυλισμό γίνεται όλο και χειρότερη. Πρόκειται για μια Μόρια νούμερο ΙΙ. Ελπίζουμε να μην έχει τα ίδια αποτελέσματα με την πρώτη, αν και όταν επαναλαμβάνεις τα ίδια λάθη, συνήθως έχεις και την ίδια εξέλιξη.
Να μας πείτε λίγο περισσότερα για τις συνθήκες προστασίας από την πανδημία στα ΚΥΤ των νησιών και αν έχει υπάρξει κάποιος σχεδιασμός ή ενημέρωση για το τι θα γίνει με το εμβολιασμό των προσφύγων εν γένει;
Με αυτές τις συνθήκες διαβίωσης ουσιαστικά δεν μπορούμε να μιλάμε ούτε για προστασία, ούτε για πρόληψη, ούτε καν για αντιμετώπιση της πανδημίας. Σε χώρους που δεν μπορούν οι άνθρωποι να εφαρμόσουν τις απλές συνθήκες υγιεινής, να πλύνουν τα χέρια τους, να κρατήσουν αποστάσεις κοκ, είναι αδύνατον να μιλάμε για προστασία. Όσον αφορά στον εμβολιασμό, μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει κάποια ενημέρωση. Να υπενθυμίσουμε ότι στους καταυλισμούς συνεχίζουν να υπάρχουν άνθρωποι που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες και κανονικά θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα στον εμβολιασμό και να μην περιμένουν να γίνει όταν έρθει εν γένει η ώρα των καταυλισμών. Κανονικά θα πρέπει να εμβολιαστούν μαζί με τις αντίστοιχες ομάδες του γενικού πληθυσμού, αυτών των άνω των 65, των ευπαθών κοκ. Ούτως ή άλλως δεν θα έπρεπε να βρίσκονται καν σε συνθήκες καταυλισμού αυτές οι ομάδες, κάτι που είχαμε ζητήσει από την αρχή της πανδημίας. Η αντιμετώπιση, όμως, του ζητήματος έχει γίνει με πολύ κακούς όρους και εμείς το είχαμε ζήσει έντονα και το καλοκαίρι, με τη δομή απομόνωσης πιθανών και βεβαιωμένων κρουσμάτων στους πρόσφυγες που είχαμε στήσει στη Μόρια πριν καεί, και την οποία αναγκαστήκαμε να κλείσουμε λόγω πολεοδομικών προστίμων από την πολιτεία. Διαπιστώσαμε τότε μια κατάφωρη έλλειψη σχεδιασμού και διάθεσης δράσης από κοινού.
Πέραν των κινδύνων για τη σωματική υγεία, οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν και έντονες προκλήσεις και για την ψυχική τους υγεία. Φέτος πάλι σημειώθηκαν αρκετές απόπειρες αυτοκτονίες, για παράδειγμα, στη Λέσβο.
Δυστυχώς το ζήτημα της ψυχικής υγείας όχι απλά δεν καλυτερεύει, αλλά χειροτερεύει. Στη Λέσβο έχουμε εγκλωβισμένους ανθρώπους σε άθλιες συνθήκες, που παρουσιάζουν προβλήματα ύπνου, τάσεις αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικό ιδεασμό. Στη Σάμο η κατάσταση είναι η ίδια και χειρότερη, με τις ομάδες μας να κρούουν συνεχώς τον κώδωνα του κινδύνου για την ψυχική υγεία των ανθρώπων εκεί, χωρίς να φαίνεται κανένα φως στο τούνελ. Φανταστείτε ότι μιλάμε για έναν καταυλισμό με 3.500 άτομα, ενώ έχει χωρητικότητα 650. Η ομάδα μας έχει διαπιστώσει αύξηση των ανθρώπων που εμφανίζουν σοβαρά ψυχικά νοσήματα, περίπου το 60% όσων επισκέφτηκαν φέτος την κλινική μας. Ενώ το 37% αυτών εξέφρασε αυτοκτονικές σκέψεις. Όλα αυτά δεν είναι η πρώτη φορά που τα λέμε, πρόκειται για μια μόνιμη κρίση που γίνεται όλο και χειρότερη. Η πολιτεία θα πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με καθαρή στρατηγική, αλλά αυτό που βλέπουμε μέχρι τώρα και από τις ελληνικές και από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, είναι αποσπασματικές και σπασμωδικές ενέργειες και η επιμονή στον εγκλωβισμό των ανθρώπων στα νησιά, που είναι βλαβερό και για τους πρόσφυγες και για τους κατοίκους εκεί.
Με ταυτόχρονη επιμονή στη μείωση των ροών, δημιουργώντας και ανησυχία για φαινόμενα επαναπροώθησης. Πρόσφατα ο αρμόδιος υπουργός μίλησε πάλι για μείωση των αφίξεων -χωρίς να λαμβάνει υπόψιν τον παράγοντα της πανδημίας. Η κατάσταση των γύρω περιοχών, όμως, τι μας δείχνει για το μέλλον των προσφυγικών ροών;
Οι επαναπροωθήσεις δεν είναι απλά καταδικαστέες, είναι εγκληματικές. Πρέπει να σταματήσουν τώρα από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, είτε στα χερσαία, είτε στα θαλάσσια σύνορα. Δεν είναι απλά ενάντια στο διεθνές δίκαιο και δικαίωμα οποιουδήποτε στο άσυλο, μπορεί να στοιχήσουν τη ζωή των ανθρώπων. Δυστυχώς πρόσφατα είδαμε πολλούς ηγέτες και κυβερνητικούς εκπροσώπους να αδυνατούν να τις καταδικάσουν. Άλλωστε, πρέπει να γίνει αντιληπτό πια ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά για όσους προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο. Αυτή τη στιγμή δεν είναι μόνο η Συρία και η Υεμένη που βρίσκονται σε πόλεμο. Το Αφγανιστάν, που από πολλές κυβερνήσεις θεωρείται ασφαλής χώρα, παραμένει μια χώρα με τον πλέον αιματηρό πόλεμο στη σύγχρονη ιστορία και τους περισσότερους θανάτους ανά έτος. Επίσης έχουμε ένα φλεγόμενο Καμερούν, συρράξεις στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Κέρας της Αφρικής φλέγεται, συγχρόνως στο Λίβανο οι άνθρωποι δραπετεύουν από μια οικονομική ανέχεια και συρράξεις. Θα πρέπει να κρατάμε πάντα στο μυαλό μας ότι υπάρχουν πολλές μικρές εμπόλεμες συρράξεις, που είτε δεν ταυτοποιούνται ως πόλεμοι, είτε δεν είναι γνωστές σε μας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα προσφυγικά κύματα βρίσκονται σε άμεση σύνδεση και αυξάνονται βάσει των συγκρούσεων.
Ένα μεγάλο πρόβλημα στη διαχείριση του προσφυγικού αποτελεί η έλλειψη στέγασης των αναγνωρισμένων προσφύγων, όπως είδαμε το καλοκαίρι. Τι γίνεται τώρα με αυτό το ζήτημα;
Η εικόνα που έχουμε είναι από την Αθήνα. Ένας μεγάλος αριθμός των ασθενών μας, με χρόνια σωματικά και ψυχικά προβλήματα, βρίσκεται ολοένα και πιο εκτεθειμένος σε απειλή έξωσης, είτε στο δρόμο. Έχουμε επίσης ασθενείς που έχασαν τη ζωή τους στο δρόμο λίγες μέρες μετά την έξωσή τους, χωρίς να μπορούμε να πούμε ότι η σύνδεση του θανάτου είναι άμεση με την έξωση. Αυτή τη στιγμή 11.000 πρόσφυγες κινδυνεύουν με έξωση, δίνοντάς τους μόνο 30 μέρες, χωρίς καμία άλλη υποστήριξη, για να χτίσουν τη ζωή τους. Η οργάνωσή μας έχει δημοσιεύσει ιστορίες ασθενών μας, που βίωσαν την έξωση. (σ.σ. μπορείτε να δείτε αυτές τις ιστορίες στα αγγλικά, στο https://storymaps.arcgis.com/stories/583f8b48a857442cb8d27411c93a9664). Είναι απαράδεκτο αυτό που συμβαίνει και είναι αδιανόητο ότι τη στιγμή που δεν γίνονται ενταξιακές δράσεις, αυτό που υλοποιείται με ταχύτητα να είναι οι εξώσεις ευάλωτων ανθρώπων.
Πότε αλήθεια θα μιλήσουμε για ένταξη; Αυτές τις μέρες είδαμε πάλι ρατσιστικές επιθέσεις σε βάρος των προσφύγων στο Ωραιόκαστρο. Πώς συμβάλλει η ρητορική στοχοποίησης της κυβέρνησης σ’ αυτό και η έλλειψη ενταξιακής πολιτικής;
Δυστυχώς η αντιμεταναστευτική ρητορική, η στοχοποίηση δομών αλληλεγγύης και γενικότερα η τιμωρητική διάθεση που εκδηλώνεται είτε με πράξεις, είτε με λέξεις, πολλές φορές είναι πιο καταστροφική και από την έλλειψη της ενταξιακής πολιτικής και μας γυρίζει πολλά χρόνια πίσω. Θα πρέπει να σταματήσει άμεσα και να μην υπάρχει καμία ανοχή στο δημόσιο λόγο για ρατσιστικές τοποθετήσεις, όπως και καμία ανοχή για τέτοιου είδους πράξεις. Είναι απάνθρωπο και αναξιοπρεπές να ξαναζούμε τέτοιου είδους σκηνές. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οποιαδήποτε αντιμεταναστευτική ρητορική πυροδοτεί τέτοιες αντιδράσεις. Από κει και πέρα σίγουρα συμβάλλει και η έλλειψη πολιτικών ένταξης. Το πρώτο που θα πρέπει να γίνει γι’ αυτό, είναι η πρόσβαση στην υγεία, στην παιδεία και στην εργασία. Όταν βλέπουμε ότι δεν τους δίνεται καν ΑΜΚΑ πια, πώς να μιλήσουμε για ενταξιακή πολιτική;