Μπορεί να ξανασυμβεί στις ΗΠΑ αυτό που έγινε την Τετάρτη όταν το Καπιτώλιο δέχθηκε επίθεση για πρώτη φορά στην ιστορία, μετά την πυρπόληση του από τους Άγγλους το 1814; Ήταν ένα ξέσπασμα του «όχλου» (λέξη που χρησιμοποίησε το CNN) ή η κορυφή του παγόβουνου μιας λογικής που καλλιεργείται την τελευταία πενταετία από τον πλέον αμφιλεγόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ, τον Ντόναλντ Τραμπ; Το σύμβολο της Δημοκρατίας, της έως σήμερα κυρίαρχης υπερδύναμης του πλανήτη, αυτή τη φορά δέχθηκε επίθεση όχι από ξένες δυνάμεις, αλλά από φανατικούς, ακροδεξιούς οπαδούς του Τραμπ επειδή ο ίδιος δεν θέλει να αποδεχθεί το αποτέλεσμα των πρόσφατων προεδρικών εκλογών. Είναι ξεκάθαρο ότι «ο όχλος» κατευθύνθηκε από οργανωμένες αντιδημοκρατικές δυνάμεις, τις οποίες είχε κατονομάσει στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου ο υφυπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας του Τραμπ, Τσαντ Γουλφ. «Οι λευκοί παλικαράδες είναι αυτοί που αποτελούν τη μόνη τρομοκρατία στις ΗΠΑ», είχε δηλώσει και εκδιώχθηκε από τον πρόεδρο του.
«Αποδείχτηκε ότι υπάρχει σοβαρότατη απειλή στο δημοκρατικό πολίτευμα των Ηνωμένων Πολιτειών. Η χώρα βρίσκεται σε κομβικό σημείο και οι δημοκρατικές δυνάμεις της και ειδικά το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα θα πρέπει να αποποιηθούν την ακροδεξιά πτέρυγα του. Ακροδεξιά πτέρυγα, δυστυχώς, δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται. Είναι και αυτό που ονομάζεται Tea Party είναι και οι Ευαγγελιστές, οι οποίοι αποτελούν ένα φονταμενταλιστικό τμήμα του και φυσικά είναι ο ίδιος ο Τραμπ και όσοι τον ακολουθούν. Όλα αυτά δεν είναι το ίδιο πράγμα, ούτε αποτελούν μία ομάδα. Είναι πολλές ομάδες ακραίων που έχουν διεισδύσει στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα και τους χρησιμοποιούν οι μηχανισμοί. Οι ακροδεξιοί είναι αυτοί που μπήκαν την Τετάρτη στο Καπιτώλιο. Οι υπόλοιποι είναι αυτοί που υποστήριξαν τον Τραμπ και τον άφησαν να χρησιμοποιεί τη γλώσσα που κάνει να φαίνονται όλοι σαν ένα», λέει στην «Εποχή» η Νατάσα Ρωμανού, ερευνήτρια στη NASA, υποψήφια ευρωβουλεύτρια με τον ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του 2019, η οποία ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ από το 1991.
Επίσημα το Ρεπουμπλικανικό κόμμα δεν έχει αντιδράσει, ακόμα. Στελέχη του, όμως, είναι μεταξύ αυτών που ζητούν να γίνει χρήση ειδικού άρθρου του Συντάγματος και να απαλλαγεί των καθηκόντων του ο Τραμπ, έστω και για τις λίγες ημέρες που απομένουν έως ότου αναλάβει καθήκοντα ο Τζο Μπάιντεν.
Πρώτες εντυπώσεις
Ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις που άφησε στην αμερικανική κοινωνία το πρωτόγνωρο γι’ αυτούς επεισόδιο: «Την επομένη η Αμερική ξύπνησε μεν με αισιοδοξία, καθώς ήταν πλέον αδιαμφισβήτητη η νίκη του Μπάιντεν (σ.σ. είχε επικυρωθεί η νίκη του από τους εκλέκτορες), αλλά υπήρχε και πολύ μεγάλος θυμός. Ο κόσμος είναι θυμωμένος για δύο λόγους: ο πρώτος είναι διότι είδε σκηνές που δεν πίστευε κανένας ότι επρόκειτο να δει και ο δεύτερος ότι τον εξέπληξε η αδράνεια των φρουρών του Καπιτωλίου. Οι άνθρωποι που έχουν γεννηθεί σε άλλες χώρες ή έχουν ταξιδέψει πολύ στη ζωή τους αναφέρουν ότι είχαν διακρίνει όλο το προηγούμενο διάστημα σημάδια που έλεγαν ότι αυτό που έγινε δεν τους εξέπληξε, ήταν προϊδεασμένοι, ήταν κάτι που το περίμεναν. Κι αυτό διότι είχαν δει μπροστά τους, τα τελευταία χρόνια, την έξαρση του ακροδεξιού και ρατσιστικού λόγου του Τραμπ και τα επεισόδια που είχαν προηγηθεί σε πολλές περιοχές της χώρας, τις εκδηλώσεις παραστρατιωτικών οργανώσεων τα επεισόδια εις βάρος Αφροαμερικανών, ως επακόλουθα αυτού του ακροδεξιού λόγου. Όλα αυτά μπόρεσαν και τα εξέλαβαν ως απειλή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η απόλυτη έκφανση όλων αυτών είναι να μπουν μέσα στο κοινοβούλιο. Η άλλη μερίδα, οι καθαρά Αμερικάνοι, που ούτε έχουν ταξιδέψει, ούτε είναι πολιτικά προβληματισμένοι, πιάστηκαν στον ύπνο, ήταν γι’ αυτούς η μεγάλη έκπληξη. Επίσης θα πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχει θυμός, πολύς θυμός και στην αφροαμερικανική κοινότητα, η οποία βράζει διότι βλέπει ότι υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση από την εθνοφρουρά. Ειδικά αν καταλάβουμε ότι η αφροαμερικανική κοινότητα διαδήλωνε για κάποιο υπαρκτό κοινωνικό ζήτημα, ενώ τα επεισόδια της Τετάρτης έγιναν για τελείως διαφορετικό λόγο», προσθέτει η Νατάσα Ρωμανού.
Ανάγκη αλλαγών στους Ρεπουμπλικάνους
Πώς διαγράφονται τώρα οι κινήσεις στην αμερικανική πολιτική σκηνή; «Αυτή τη στιγμή το Ρεπουμπλικανικό κόμμα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και έχει ενδιαφέρον προς τα πού θα κινηθούν τα πράγματα, ποια λογική θα επικρατήσει μέσα στο κόμμα αυτό, τι ρόλο θα παίξει ο Τραμπ στην μετα-τραμπ εποχή, ποιο οργανωτικό σχήμα και ποια ιδεολογία θα προσπαθήσει να κατευθύνει τους οπαδούς του και απ’ αυτό, καθώς και εν πολλοίς και από την πολιτική που θα εφαρμόσει ο Μπάιντεν, θα κριθεί πώς θα κινηθούν στο εγγύς μέλλον οι ΗΠΑ. Πιστεύω ότι αν υπάρχει ένα οποιοδήποτε ένστικτο αυτοσυντήρησης του, αλλιώς θα διαλυθούν, θα πρέπει οι ρεπουμπλικάνοι να μετακινηθούν λίγο προς το κέντρο και να αποβάλουν τα ακροδεξιά στοιχεία. Το θέμα είναι πόσο μεγάλο είναι αυτό το ποσοστό των ακροδεξιών και πόσο μεγάλη απήχηση έχει στην κοινωνία. Διότι να υπάρχουν 5.000 – 10.000 τρελοί δεν είναι θέμα, παντού υπάρχουν. Το ζήτημα είναι πόσο απήχηση έχουν στην κοινωνία. Αν συνεχιστεί αυτή η διαφορά μεταξύ των Ακτών και του Κέντρου, η συνύπαρξη στην Αμερική δεν θα είναι ήρεμη. Θα υπάρξει αντίδραση, θα υπάρξουν κι άλλες τέτοιες εκδηλώσεις. Πάντα υπήρχαν διαφορές, πάντα υπήρχαν αντιθέσεις. Το θέμα, όμως, είναι ότι μέχρι τώρα όλοι αυτοί δεν ήταν οργανωμένοι σε εθνικό ή έστω σε διαπολιτειακό επίπεδο. Το σύστημα έχει βέβαια το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, αλλά δεν ξέρω πόσο αυτό θα είναι αρκετό για να δούμε ξανά την ηγεμονία της Αμερικής σε παγκόσμια κλίμακα».
Ο προβληματισμός της Νατάσας Ρωμανού πιθανότατα να αργήσει να απαντηθεί, καθώς σύμφωνα με στοιχεία δημοσκόπησης, που έγινε σε παναμερικανικό επίπεδο την Πέμπτη, ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, συμφωνεί με τα όσα έγιναν στο Καπιτώλιο.
Η «θρησκευτική Αριστερά» της Στέισι Άμπραμ
Τα επεισόδια στο Καπιτώλιο τράβηξαν τα φώτα της δημοσιότητας από ένα άλλο πολύ σημαντικό γεγονός, το οποίο αναμένεται να παίξει αποφασιστικό ρόλο στη δυνατότητα εφαρμογής της πολιτικής του νέου προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν. Οι υποψήφιοι του Δημοκρατικού Κόμματος, Τζον Όσοφ και Ραφαέλ Γουόρνοκ, κέρδισαν και τις δύο έδρες της Γερουσίας στην Πολιτεία Τζόρτζια. Τα δύο κόμματα διαθέτουν πλέον από 50 γερουσιαστές το καθένα και, όπως προβλέπει το αμερικανικό σύνταγμα, η ψήφος της αντιπροέδρου, Κάμαλα Χάρις, θα είναι η καθοριστική στις κρίσιμες ψηφοφορίες. Αν συνυπολογίσουμε ότι, εκτός από την Γερουσία, οι Δημοκρατικοί έχουν και τον έλεγχο της Βουλής των Αντιπροσώπων, το Κογκρέσο δεν αναμένεται να φέρνει εμπόδια στις προτάσεις της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Οι δύο νέοι γερουσιαστές είναι ο καθένας μία ιδιαίτερη περίπτωση. Ο Τζον Όσοφ είναι ο νεότερος γερουσιαστής, μόλις 40 ετών, όταν ο μέσος όρος ηλικίας στη Γερουσία είναι 57. Είναι γιος εκδότη βιβλίων και διευθύντριας Κέντρου πολιτιστικών δραστηριοτήτων, ασχολείται με την πολιτική από 16 ετών, όταν ήταν φοιτητής εργαζόταν ως λογογράφος στο γραφείο του γερουσιαστή Τζον Λούις, έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο LSE, έχει δίπλωμα πιλότου και τραγουδάει σε μουσικό γκρουπ.
Ο Ραφαέλ Γουόρνοκ είναι ιερέας και μεγάλωσε σε μια οικογένεια με 11 αδέλφια. Και οι δύο γονείς του ήταν επίσης ιερείς. Οι παππούδες των γονιών του σκλάβοι. Από μικρός είχε ως ίνδαλμα τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και φρόντισε να βαδίσει στα βήματα του. Σπούδασε στο σχολείο και με υποτροφία στο κολέγιο όπου σπούδασε ο Κινγκ, χρησιμοποιεί εκφράσεις και κινήσεις του. Μέσω της εκκλησίας προσπαθεί να διαδίδει κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα. Η εκκλησία, βέβαια, και μάλιστα οι Ευαγγελιστές, είναι ένας χώρος από τον οποίο άντλησε πολιτική ισχύ ο Ντόναλντ Τραμπ. Ο Γουόρνοκ, όμως, είναι μέλος της εκκλησίας των Βαπτιστών.
«Εδώ έχουμε μία διαφορά, η οποία εκτός ΗΠΑ δεν φαίνεται, αλλά στο εσωτερικό της χώρας είναι σημαντική. Η θρησκεία, κυρίως η χριστιανική και η εβραϊκή, έχουν πολύ μεγάλη επιρροή στην αμερικανική κοινωνία, όχι τόσο στις μεγάλες πόλεις αλλά, κυρίως, στην επαρχία και στις νότιες πολιτείες. Οι μεγάλες κοινότητες των Αφροαμερικανών είναι οργανωμένοι γύρω από τις θρησκευτικές κοινότητες. Οι Βαπτιστές είναι κυρίως Αφροαμερικάνοι του Νότου, ενώ οι Ευαγγελιστές λευκοί των ανατολικών πολιτειών και της μεσαίας τάξης», λέει στη «Ε» η Νατάσα Ρωμανού. Και στις δύο περιπτώσεις η ιδεολογία ντύνεται με θρησκευτικό περίβλημα, ο Γουόρνοκ παρουσιάζεται από τα αμερικανικά και μερίδα των διεθνών μέσων ενημέρωσης ως «χριστιανική αριστερά». Άλλο ένα σημείο διαχωρισμού της αμερικανικής κοινωνίας.
Η «ψυχή» της κατάκτησης της υπερσυντηρητικής πολιτείας της Τζόρτζια από τους Δημοκρατικούς ονομάζεται Στέισι Άμπραμ. «Πρόκειται για μία πολύ δυναμική γυναίκα, δικηγόρο και συγγραφέα, η οποία μετακόμισε στην Ατλάντα πριν από περίπου 15 χρόνια», είπε στην «Ε» ξένος δημοσιογράφος, ο οποίος κάλυψε τις εκλογές για τη Γερουσία, και συνέχισε λέγοντας: «η πολιτεία της Τζόρτζια είναι μία διαιρεμένη πολιτεία που άλλαξε στρατόπεδο και πέρασε από τους ρεπουμπλικάνους στους δημοκρατικούς, επειδή άλλαξε δημογραφικά τα τελευταία χρόνια. Λόγω ανεργίας, στις γειτονικές πολιτείες, μετακόμισαν εκεί πολλοί νέοι, καθώς η Τζόρτζια και ειδικά η πρωτεύουσα της, Ατλάντα, παρουσιάζουν ξέφρενους ρυθμούς ανάπτυξης. Ο συνδυασμός της δημογραφικής αλλαγής και της μεθοδευμένης δουλειάς του Δημοκρατικού κόμματος, με επιτελικό στέλεχος την Στέισι Άμπραμ, παρουσίασε αυτό το αποτέλεσμα. Η Άμπραμ έχει διατελέσει μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων και στις εκλογές του 2018 διεκδίκησε τη θέση του κυβερνήτη της Πολιτείας. Δεν τα κατάφερε, αλλά η δουλειά που έκανε είχε ως αποτέλεσμα να κερδίσει ο Τζο Μπάιντεν τους εκλέκτορες τον Νοέμβριο και να εκλέξει τώρα τους δύο Γερουσιαστές της».
«Αυτό που συνειδητοποίησε με την εγκατάσταση της στην Ατλάντα είναι ότι οι Αφροαμερικανοί δεν μετείχαν στις εκλογές. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν είχαν ψηφίσει ποτέ σε εκλογές, είτε διότι αδιαφορούσαν οι ίδιοι, είτε διότι τους απέτρεπαν. Δημιούργησε, λοιπόν, ένα κίνημα, το οποίο είχε στόχο τη συμμετοχή των Αφροαμερικάνων στις εκλογές ανεξάρτητα από ιδεολογικές αποχρώσεις, βάζοντάς τα με το κράτος των λευκών. Οι μαύροι βαπτιστές του νότου, λοιπόν, μέσα από τις θρησκευτικές κοινότητες οργανώθηκαν πολιτικά, ενεργοποίησαν την ψήφο τους. Ο Γουάρνοκ για τα δεδομένα του νότου είναι εξαιρετικά προοδευτικός, ήταν πολύ καλή η επιλογή του, έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να πάρουν οι δημοκρατικοί την έδρα και νομίζω ότι θα έχει καλή πολιτική πορεία», είπε κλείνοντας τη συζήτηση μας η Νατάσα Ρωμανού.
Μίσος για την αλήθεια
Η παραποίηση της πραγματικότητας και η διασπορά ψευδών ειδήσεων ήταν από τα πρώτα στοιχεία που χαρακτήρισαν τις δημόσιες εμφανίσεις του Ντόναλντ Τραμπ, πριν από περίπου έξι χρόνια. Η φράση fake news έγινε πλέον πολιτικός όρος. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, το πρωί της Τετάρτης στην Ουάσινγκτον, ο Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε μέσα ενημέρωσης σαν εχθρούς του κράτους. Σε δύο γεγονότα, που συνέβησαν μέσα σε λίγες ώρες, συμπυκνώνεται όλη η πολιτική Τραμπ στο θέμα αυτό:
Το πρώτο είναι η επίθεση που δέχθηκαν ξένα τηλεοπτικά συνεργεία, τα οποία κάλυπταν τα γεγονότα στο Καπιτώλιο. Σύμφωνα με ανταποκρίσεις δημοσιογράφων, οι επιθέσεις δεν ήταν μόνον φραστικές, με τη συνεχή επανάληψη των λέξεων «fuck fake news», που έβγαιναν από τα στόματα των υποστηρικτών του Τραμπ. Κατέστρεψαν τον υλικοτεχνικό εξοπλισμό που βρήκαν μπροστά τους και προπηλάκισαν τεχνικούς και δημοσιογράφους. Ο εξοπλισμός πολλών τηλεοπτικών δικτύων κατεστράφη ολοσχερώς, ενώ η διοίκηση του γερμανικού τηλεοπτικού σταθμού ZDF αναγκάστηκε να εκδώσει ανακοίνωση, για να καθησυχάσει τους θεατές του, στην οποία αναφέρεται ότι όλοι οι εργαζόμενοί της είναι καλά.
Το δεύτερο γεγονός επιβεβαιώνει την αντίληψη του Τραμπ για την αλήθεια, από την αντίθετη, όμως, πλευρά. Και τα τρία μεγάλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το Twitter, το Instagram και το Facebook έκλεισαν τους λογαριασμούς του Τραμπ αναφέροντας, το καθένα ξεχωριστά και με διαφορετικό τρόπο, ότι το κάνουν για να εμποδίσουν τη διασπορά ψευδών ειδήσεων. Ο ίδιος ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ιδιοκτήτης και διευθύνων σύμβουλος του Facebook, είπε ότι οι λογαριασμοί του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ θα μείνουν κλειστοί επ’ αόριστον.