Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Αποταθήκαμε στον Αλκιβιάδη Βατόπουλο, καθηγητή Μικροβιολογίας της Δημόσιας Υγείας, στο Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων που γνωμοδοτεί για τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης, για να επιχειρήσουμε μια πρώτη αποτίμηση της διαχείρισης της κρίσης.
Ειδικά ως προς την καθολικότητα των μέτρων, που έχει αποδειχθεί ότι φέρνει αποτελέσματα, ο καθηγητής λέει στην «Εποχή»: «Η δική μας θέση ήδη από τον Ιανουάριο ήταν ότι τα τεστ πρέπει να συνταγογραφούνται από τον ΕΟΠΥΥ και να είναι δωρεάν και προσβάσιμα σε όλους τους πολίτες».
Τι συμπεράσματα μπορούμε να εξάγουμε ψύχραιμα και αξιόπιστα από τη μέχρι τώρα διαχείριση της κρίσης της πανδημίας;
Έχουμε απέναντί μας ένα νόσημα που μεταδίδεται εξαιρετικά εύκολα με την αναπνοή. Συνεπώς εξ ορισμού κάθε προσπάθεια αντιμετώπισής του είναι εξαιρετικά δύσκολη. Με αυτά ως δεδομένα, η αντιμετώπιση αυτού του νοσήματος χρειάζεται να έχει δύο πυλώνες: την πρόληψη, δηλαδή τα μέτρα δημόσιας υγείας, και τη θεραπεία του νοσούντων. Εφόσον αποδεχόμαστε ότι δεν μπορούμε να το αναχαιτίσουμε, αλλά επιδιώκουμε να έχουμε όσο το δυνατόν λιγότερα κρούσματα, τότε χρειάζεται να διασφαλίσουμε ότι θα έχουμε σύστημα υγείας τέτοιο που να υποδεχθεί και να θεραπεύσει τους αρρώστους. Το ερώτημα είναι κατά πόσο αντιληφθήκαμε, τον Δεκέμβριο του 2019, σε παγκόσμιο, σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο ότι έρχεται μια κρίση δημόσιας υγείας, μια κρίση δηλαδή που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα υπάρχοντα δεδομένα αλλά απαιτεί επιπλέον κινητοποίηση.
Ως προς την πρόληψη, που θα την ξαναβρούμε μπροστά μας και στο μέλλον, τι μαθήματα πρέπει να πάρουμε από την αναμέτρηση με αυτήν την κρίση;
Θα πρέπει να θέσουμε το ερώτημα κατά πόσον πείσαμε τον κόσμο να αλλάξει τη συμπεριφορά του. Κι εδώ υπάρχουν δύο παράμετροι: κατά πόσον πείσαμε τον κάθε ένα να ενστερνιστεί τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης –αυτό που κατά τη γνώμη μου λάθος λέγεται ατομική ευθύνη– και κατά πόσον η οργανωμένη πολιτεία διευκόλυνε τον κάθε ένα από εμάς προς αυτήν την κατεύθυνση. Ως προς τη δεύτερη παράμετρο υπήρξαν σοβαρά ζητήματα διαχείρισης: στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στον τρόπο εργασίας και λειτουργίας των επιχειρήσεων.
Χρειάζεται να μείνουμε σε δύο παραδείγματα. Το ένα είναι η Εκκλησία, που δεν μπήκε προ των ευθυνών της. Δεν καταφέραμε να πείσουμε τους πιστούς ότι δεν διακυβεύεται η πίστη τους αν δεν κοινωνήσουν μερικές φορές, αν δεν γιορτάσουν τα Χριστούγεννα όπως συνήθως, αν δεν πιουν αγιασμό μια φορά. Το δεύτερο, που δεν είναι συγκρίσιμο, είναι τα κρυφά πάρτι και η ανάγκη κάποιων να διασκεδάσουν, που δεν τιθασεύτηκε.
Ας μην κάνουμε αυτή τη σύγκριση γιατί όπως λέτε είναι άνιση. Ας μείνουμε στην Εκκλησία και πιο συγκεκριμένα στη διαχείριση της γιορτής των Θεοφανίων, που συμπυκνώνει τη στάση πολιτείας και Εκκλησίας και στην οποία είναι χαρακτηριστικές οι παλινδρομήσεις και η ελαστικότητα που επιδείχτηκε. Όχι μόνο κρίνοντας απόλυτα αλλά και συγκρίνοντας με την αντίστοιχη στάση της πολιτείας στην επέτειο της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και στην αποτροπή με τη χρήση των ΜΑΤ της κατά μόνας κατάθεσης ενός λουλουδιού στο μνημείο.
Σωστό είναι αυτό που λέτε. Τίθεται το θέμα, που είναι πολύ σημαντικό για τη δημόσια υγεία, της αρχής της αναλογικότητας. Δεν μπορεί η πολιτεία να συμπεριφέρεται διαφορετικά σε κοινωνικές ομάδες. Χρειάζεται κάθε ομάδα, κάθε πιστεύω να αισθάνεται ότι βαρύνεται σε αυτήν την υπόθεση όσο και όλες οι άλλες. Εάν αυτό δεν γίνεται, υπάρχει κίνδυνος να καταρρεύσει όλο το οικοδόμημα της πειστικότητας και της τήρησης των μέτρων.
Ποιος αναμένεται να είναι ο υγειονομικός αντίκτυπος των επιλογών που έγιναν από πολιτεία, Εκκλησία και πολίτες την ημέρα των Θεοφανιών;
Είναι πολύ πιθανό να δούμε αύξηση των κρουσμάτων. Αλλά είναι δύσκολο να το αποδώσουμε σε μια μέρα. Με την έννοια ότι και την περίοδο των γιορτών υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν τηρήθηκαν τα μέτρα. Πάντως αναμένεται αύξηση προς τα μέσα με τέλη Ιανουαρίου, το λεγόμενο τρίτο κύμα.
Υπάρχουν συνεπώς οι προϋποθέσεις για ασφαλές άνοιγμα των δημοτικών και των νηπιαγωγείων; Έχουν παρθεί μέτρα που να συντελούν σε αυτό κατά το διάστημα που τα σχολεία έμειναν κλειστά;
Είναι ένα στοίχημα. Η κοινωνία χρειάζεται, όμως, να αρχίσει να κινείται. Ελπίζω ότι το άνοιγμα των σχολείων θα συμβάλει σε μια περισσότερο ελεγχόμενη κατάσταση. Είναι πιο επισφαλές να κυκλοφορούν τα παιδιά με παππούδες και γιαγιάδες σε πάρκα από ό,τι σε ελεγχόμενο σχολικό περιβάλλον. Ερωτηματικό δημιουργεί η κινητικότητα πριν και μετά το σχολείο, ο συγχρωτισμός των γονέων, ο οποίος θα επιχειρηθεί να περιοριστεί με παραπάνω της μίας εισόδου και με διαφορετικό ωράριο προσέλευσης - αποχώρησης.
Είναι επαρκές να επαφίεται στους εκπαιδευτικούς το αν και πότε θα κάνουν τεστ;
Η δική μας θέση ήδη από τον Ιανουάριο ήταν ότι τα τεστ πρέπει να συνταγογραφούνται από τον ΕΟΠΥΥ και να είναι δωρεάν και προσβάσιμα σε όλους τους πολίτες. Αυτό, εκτός όλων των άλλων, θα είχε συμβάλει σε μια αντιπροσωπευτικότερη καταγραφή της κατάστασης. Αυτό, όμως δεν έγινε και έτσι έχουμε μπει σε διαδικασία εθελοντικών τεστ.
Η εφημερίδα έχει γίνει δέκτης καταγγελιών ότι σε εργοστάσια της Δυτικής Αττικής δεν γίνεται καν θερμομέτρηση ή απλή αντισηψία των χεριών.
Δεν έχω εικόνα, αλλά εφόσον ισχύει, πρόκειται για πολύ κοντόφθαλμη πολιτική που είναι καταδικαστέα.
Παρουσιάζονται ορισμένες αρρυθμίες στον εμβολιασμό, για παράδειγμα του υγειονομικού προσωπικού. Ποιες προϋποθέσεις απαιτούνται για την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του εμβολιασμού;
Είναι πολύ νωρίς ακόμα, το βασικό είναι να υπάρχουν εμβόλια. Τελικά είναι λιγότερα από τα αναμενόμενα. Αποδεικνύεται υπερβολική η άποψη ότι θα εμβολιαστεί όλος ο κόσμος σύντομα.
Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις αναμένεται ο εμβολιασμός να δώσει αποτελέσματα σε επίπεδο κοινωνικού συνόλου;
Μετά από 6 μήνες, από το καλοκαίρι έως και το φθινόπωρο. Ώστε να έχει εμβολιαστεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού και να έχει περάσει ένα χρονικό διάστημα για να δούμε αν διαρκεί η ανοσία.
Πόσο πρέπει να μας ανησυχούν οι μεταλλάξεις του κορονοϊού που εμφανίζονται;
Προς το παρόν λίγο. Δεν έχει εμφανιστεί κάποια μετάλλαξη που να έχει αλλάξει σημαντικά τους κανόνες του παιχνιδιού. Και δεν πιστεύω ότι θα εμφανιστεί κάποια τέτοια, διότι συνήθως οι μεταλλάξεις που επικρατούν είναι αυτές που κάνουν το νόσημα πιο ήπιο και πιο μεταδοτικό.