«Δεν παρουσιάζομεν σούπερ φιλμ μεγάλου και φημισμένου εργοστασίου, δεν παρουσιάζομεν ταινίαν εκατομμυρίων αξίας. Παρουσιάζομεν όμως την πρώτην ελληνικήν ταινίαν ελληνικής καθαρά υποθέσεως, ταινίαν των προγόνων μας που χάριν αυτών καυχόμεθα ότι είμεθα κράτος».
Έτσι παρουσίασε το 1928, η εταιρεία παραγωγής Ηρώ Φιλμ Νέας Ελλάδος, την πρώτη ελληνική ταινία μεγάλου μήκους με θέμα το 1821. Και κάπως έτσι υποδεχόμαστε σε τούτη τη γωνιά της Εποχής, τη 200η επέτειο από την Επανάσταση του 1821. Χωρίς τυμπανοκρουσίες, προγονολατρείες, εθνοκαπηλείες και σύγχρονες μπουμπουλίνες μεγαλοαστικής προελεύσεως.
Η ταινία είχε τον τίτλο «Το χάνι της Γραβιάς και αι τελευταίαι ημέραι του Οδυσσέως Ανδρούτσου» και ως σκηνοθέτης αναφέρεται ο Δημήτρης Καμινάκης. Το ενδιαφέρον είναι πως όλοι οι συντελεστές της ταινίας καθώς και η εταιρεία παραγωγής είχαν ως βάση τη Θεσσαλονίκη. Μάλιστα, όταν η ταινία προβλήθηκε στον κινηματογράφο Πατέ της συμπρωτεύουσας, παρουσιάστηκε ως «το πρώτο μακεδονικό κινηματογραφικό έργο»!
Ενδιαφέρον είναι επίσης πως η πρώτη της προβολή έγινε στο Βόλο, στον κινηματογράφο Αργυλλά, τις παραμονές των Χριστουγέννων του 1928.
Ο Δημήτρης Καμινάκης ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος δραστηριοποιήθηκε τα χρόνια εκείνα στο χώρο του σινεμά, κυρίως ως οπερατέρ. Θεωρείται ως σκηνοθέτης δύο ακόμη ταινιών το προηγούμενο διάστημα: «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» και «Ο λήσταρχος Γιαγκούλας». Ταινίες όμως για τις οποίες δεν γνωρίζουμε εάν ξεκίνησαν να γυρίζονται και αν ολοκληρώθηκαν ποτέ.
Λέγεται πως η δεύτερη ολοκληρώθηκε, αλλά δεν προβλήθηκε ποτέ εξαιτίας ενός νόμου της εποχής ο οποίος απαγόρευε την προβολή ταινιών με θέμα τη ληστεία και τους διάσημους λήσταρχους. Λέγεται, επίσης, κι αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, πως το υλικό της ταινίας για το Γιαγκούλα, δεν πετάχτηκε αλλά ξεμονταρίστηκε και ξαναμονταρίστηκε και αυτή ήταν η πρώτη ύλη για το φιλμ «Αι τελεταίαι ημέραι του Οδυσσέως Αδρούτσου», τίτλος με τον οποίο προβλήθηκε το Σεπτέμβριο του 1929 στη Νέα Υόρκη! Γιατί, όντως προβλήθηκε εκεί, στον Θέατρο Μάνσφιλντ συγκεκριμένα, στις 22 Σεπτεμβρίου 1929.
Δεν υπάρχουν στοιχεία για το πότε προβλήθηκε στην Αθήνα, αλλά σε ένα φύλλο της εφημερίδας «Ακρόπολις» του Φεβρουαρίου 1931, αναφέρεται ανάμεσα στις 18 ελληνικές ταινίες οι οποίες είχαν προβληθεί την προηγούμενη τριετία 1928-1930. Σίγουρα όμως από τις 5 ως τις 12 Φεβρουαρίου 1929 προβλήθηκε στη Θεσσαλονίκη με μεγάλη επιτυχία όσον αφορά την προσέλευση θεατών αλλά παταγώδη αποτυχία όσον αφορά την υποδοχή της από τον Τύπο.
Στην εφημερίδα Μακεδονία διαβάσουμε: «Η ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως γελοιοποιείται. Η τέχνη κατακουρελιάζεται. Η ποίησις καραγκιοζοποιείται. Η φουστανέλλα γίνεται καρνάβαλος. Ο πατριωτισμός, ο έρως, τα αρχαία, τα μεγάλα ονόματα, η ιστορία, όλα μαζύ γίνονται ένα μίγμα οικτρόν, εις την θέαν του οποίου δεν ξέρει κανείς αν πρέπη να γελά, να κλαίη ή να τραβάη τα μαλλιά του. Αλλ’ είναι σας λέγουν, η πρώτη προσπάθεια. Ο Θεός να μας φυλάγη, εάν οι δράσται του πρώτου έργου, έχουν την θρασύτητα να μας παρουσιάσουν και δεύτερον».
Και άλλο δημοσίευμα στην ίδια εφημερίδα γράφει: «Είμαι βεβαιότατος ότι αν οι θρυλικοί ήρωες του ’21 ήξευραν πως μετά εκατό χρόνια θα γινόνταν καραγκιόζηδες από της οθόνης του κινηματογράφου προς κοινήν θυμηδίαν των απογόνων των, ασφαλώς δεν θα τολμούσαν να ελευθερώσουν την Ελλάδα και να δόσουν εις τον κ. Καμινάκην την ευκαιρίαν και το θέμα για να τους ρεζιλέψη. Διότι είναι πραγματικό κεπαζελήκι εκείνο που έπαθε εις την ταινίαν ο Οδυσσεύς Ανδρούτσος, του οποίου τα ηρωικά κατορθώματα και ο τραγικός θάνατος γίνονταν τώρα κάθε βράδυ αίτια ομηρικών γέλοιων των θεατών του κινηματογράφου Πατέ».
Πιο επιεικής ο γάλλος ανταποκριτής του περιοδικού «Σινεμαγκαζίν» έγραψε για ταινία «με πολλά ελαττώματα, επειδή έγινε με αυτοσχέδια μέσα και είναι το αποτέλεσμα υπομονετικών και αξιέπαινων προσπαθειών».
Το σενάριο της ταινίας είναι βασισμένο σε γραπτές διηγήσεις του άγγλου φιλέλληνα Έντουαρντ Τζον Τρελόνι (1792-1881). Σημειωτέον πως ο Τρελόνι, οπαδός των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης, άθεος και αντιμοναρχικός, δέθηκε με στενή φιλία με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, πολέμησε μαζί του και παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή του, Ταρσίτσα. Η γνωριμία του Τρελόνι με την Ταρσίτσα, υπάρχουν μέσα στο σενάριο, η διήγηση του οποίου αρχίζει από τη Στερεά Ελλάδα και την κάθοδο του τουρκικού στρατού το 1821. Στη συνέχεια αναφέρεται στη μάχη της Γραβιάς, την καταφυγή του Ανδρούτσου στο Κωρύκειον Άντρον, ένα δυσπρόσιτο σπήλαιο στον Παρνασσό, την ψευδοσυμμαχία του Ανδρούτσου με τον Ομέρ Βρυώνη και τέλος την προδοσία του Γκούρα, τη σύλληψη και το θάνατο του ήρωα στην Ακρόπολη.
Η ταινία θεωρείται ως χαμένη, αφού, σύμφωνα με μαρτυρίες, το αρνητικό φιλμ καταπλακώθηκε μαζί με τα μπάζα της οικίας Καμινάκη η οποία κατεδαφίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Η δε κόπια, η οποία προβλήθηκε στην Αμερική, λέγεται πως χάθηκε στο τελωνείο κατά την επιστροφή.
Έκτοτε γυρίστηκαν αρκετές ταινίες με θέμα το 1821, αλλά γι’ αυτές θα τα πούμε με άλλη ευκαιρία.