Το μακροσκελές χριστουγεννιάτικο μήνυμα του βασιλιά και αρχηγού του ισπανικού κράτους Φελίππε VI εξόργισε την Αριστερά για τη γενικολογία του και κυρίως για το ότι ο Φελίπε απέφυγε επιμελώς να κρατήσει τις απαιτούμενες αποστάσεις από τον πρώην βασιλιά και πατέρα του Χουάν Κάρλος που κατηγορείται για μίζες, φοροδιαφυγή και άλλα συναφή αδικήματα. Η ήδη αναζωπυρωμένη συζήτηση και η ιδεολογική - πολιτική στοίχιση των πολιτικών δυνάμεων σχετικά με το θεσμό της μοναρχίας εντάθηκε και επανήλθαν στο προσκήνιο - για μια ακόμα φορά- η στάση της μοναρχίας στη διάρκεια της 36χρονης αιματηρής δικτατορίας του Φ. Φράνκο, η σχεδόν ανύπαρκτη «αποφρανκοποίηση» στη μεταβατική περίοδο της δημοκρατίας (1975-1977), το δημοψήφισμα για ναι ή όχι στο θεσμό της μοναρχίας που ο πρωθυπουργός της μεταβατικής κυβέρνησης Α. Σουάρεθ αρνήθηκε να πραγματοποιήσει από φόβο μήπως το χάσουν, όπως ο ίδιος ομολόγησε αρκετά χρόνια αργότερα. Στη συζήτηση ..συμμετέχουν και τα όσα σκάνδαλα της βασιλικής οικογένειας είδαν το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια που την καθιστούν και ανυπόληπτη.
Για να γίνει καλύτερα κατανοητή η ιστορική σύνδεση της μοναρχίας με το φρανκισμό και την «ισπανική αντιπολίτευση» αλλά και η μακροζωία της μέχρι σήμερα, ας ανατρέξουμε σε εκείνες τις εποχές.
Το 1948, σε κλίμα θηριώδους καταστολής, ο Φράνκο επιτρέπει στο γιο της εξόριστης (;) βασιλικής οικογένειας στην Πορτογαλία Χουάν Κάρλος να εγκατασταθεί στην Ισπανία για σπουδές. Το 1961, αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του και τη στρατιωτική του θητεία εγκαταστάθηκε στα άδεια μέχρι τότε ανάκτορα και το 1969, έχοντας προφανώς αποκτήσει την εύνοια του δικτάτορα, ορίζεται ως αναπληρωτής του Φράνκο και ταυτόχρονα πρίγκιπας. Ο «σιωπηλός» Χουάν Κάρλος ορκίστηκε νομιμοφροσύνη στον δικτάτορα, στο φρανκικό κόμμα (Εθνικό κίνημα) και στους θεμελιώδεις νόμους του φασιστικού καθεστώτος. Δύο μέρες μετά το θάνατο του Φ. Φράνκο (22/11/1975) ανακηρύχτηκε βασιλιάς και αρχηγός του ισπανικού κράτους, με βάση το νόμο διαδοχής που είχε προνοήσει να συντάξει ο δικτάτορας.
Ισπανική μεταπολίτευση
Ο Χουάν Κάρλος, ως αρχηγός πλέον του ισπανικού κράτους ορίζει ως μεταβατικό πρωθυπουργό τον Αδόλφο Σουάρεθ, επικεφαλής της φρανκικής ραδιοτηλεόρασης και επιφανές στέλεχος του φρανκικού κόμματος. Στην απόφαση αυτή αντέδρασε το ΚΚ.Ι.
Οι πρώτες εκλογές διεξάγονται το 1977 όπου την πρωτιά πήρε ο συνασπισμός κομμάτων του Σουάρεθ με 34,6% (Δημοκρατικό Κέντρο), αλλά την έκπληξη έκανε το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE) με 29,3%, που ήλθε δεύτερο και τρίτο το ΚΚΙ με 9,4%.
Το νέο Σύνταγμα που ψηφίστηκε το 1978, με 77,7% συμμετοχή και 94% «ναι», απαιτούσε εξασφάλιση συναίνεσης των τριών τουλάχιστον κομμάτων, αλλά και του στρατού και της δικαστικής εξουσίας. Το φάντασμα του εμφυλίου και η ισχυρή παρουσία των φρανκιστών σε στρατό και Δικαιοσύνη επέτρεψαν στον Σουάρεθ να υπογραφεί συμφωνία-δέσμευση σχεδόν όλων των κομμάτων (και του ΚΚΙ) όχι μόνο να υπερψηφίσουν το Σύνταγμα αλλά και να μη το αμφισβητήσουν στη συνέχεια, κυρίως στο θέμα της μοναρχίας.
Μύθοι και πραγματικότητα
Σ ’αυτήν την περίοδο ξεκινά με ορμή αλλά συστηματικά η ύφανση του μύθου ότι η μοναρχία και ειδικότερα ο Χουάν Κάρλος έφερε τη δημοκρατία και συνάμα το αφήγημα της «εθνικής συμφιλίωσης» που ουσιαστικά ξέπλενε τους φαλαγγίτες του φρανκικού καθεστώτος και κυριάρχησε μέχρι πριν λίγα χρόνια. Η «ιστορική μνήμη» ως απαραίτητο στοιχείο της αυτογνωσίας των λαών προβαλλόταν, λιγότερο ή περισσότερο ανταγωνιστικά, στην «εθνική συμφιλίωση», από το Κ.Κ.Ι – Ενωμένη Αριστερά και μικρότερες αριστερές οργανώσεις.
Το κίνημα των πλατειών και η είσοδος του Ποδέμος στην πολιτική σκηνή και ειδικότερα σε δήμους/περιφέρειες (201 ) συνέβαλε αποφασιστικά στο να έχει πλέον καταστεί κεντρικό στοιχείο της πολιτικής ζωής: αγάλματα που παραπέμπουν στη δικτατορία αποσύρθηκαν, δρόμοι άλλαξαν ονόματα και κυρίως δεκάδες -ομαδικοί κατά κανόνα- τάφοι και της μετεμφυλιακής κρατικής τρομοκρατίας αποκαλύπτονται συνεχώς και μαζί τους ο βίος και η πολιτεία της μοναρχίας.
Κρίση της μοναρχίας
Τον Απρίλη του 2014, μέσα στη βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση, αποκαλύπτεται ότι ο βασιλιάς Χουάν Κάρλος δεν έλειπε σε υπηρεσιακό ταξίδι στο εξωτερικό, αλλά ήταν για σαφάρι στην Αφρική με την ερωτική του φίλη. Το γεγονός ότι η πλειονότητα των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανέδειξαν το θέμα ως αναλγησία και προσβολή του ισπανικού λαού είχε ως αποτέλεσμα να ζητήσει ο επίτιμος βασιλιάς συγγνώμη και δύο μήνες αργότερα να παραιτηθεί από το θρόνο υπέρ του γιου του Φελίπε, πράξη όμως που απαγορεύεται από το Σύνταγμα. Με ψήφους της Δεξιάς και των Σοσιαλιστών η παραίτηση γίνεται αποδεκτή από τη Βουλή, στο όνομα της σταθερότητας και ενότητας του έθνους που εγγυάται η μοναρχία.
Η βασιλική οικογένεια των Βουρβόνων προκαλεί εκ νέου την κοινωνία το 2017, όταν ο γαμπρός του βασιλιά καταδικάστηκε μετά από πολύκροτη και πολύχρονη δίκη σε φυλάκιση 6 ετών και 3 μηνών και πρόστιμο 500.000 ευρώ για φορολογική απάτη, φοροδιαφυγή και υπεξαίρεση. Η σύζυγός του πριγκίπισσα Χριστίνα απαλλάχθηκε μεν από της κατηγορίες για συνέργεια, αλλά της επέβαλλαν πρόστιμο 265.000 ευρώ. Μπροστά στον κίνδυνο να θεωρηθεί και η μοναρχία εστία διαφθοράς, ο Φελίπε αφαίρεσε από την αδελφή του το τίτλο της πριγκίπισσας.
Το μεγαλύτερο, μέχρι σήμερα, πλήγμα στο θεσμό προκαλεί η προκαταρκτική έρευνα που διεξάγει το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας για μίζα που φέρεται να εισέπραξε ο επίτιμος Χουάν Κάρλος για μεγάλο σιδηροδρομικό έργο στην Σαουδική Αραβία από ισπανικές εταιρίες. Ανάλογη έρευνα (για ξέπλυμα χρήματος) διεξάγεται και στην Ελβετία όπου διατηρεί λογαριασμούς.
Η ανακοίνωση του Χουάν Κάρλος για απόσυρσή του από τη δημόσια ζωή (Ιούνιος 2019) και η μυστική φυγή του από την Ισπανία τον περασμένο Αύγουστο και εγκατάστασή του στη Σαουδική Αραβία προφανώς συνδέεται με τις έρευνες που είχαν ξεκινήσει από το 2018. Με την πρόσφατή του ενέργεια να καταθέσει περίπου 700.000 ευρώ για τακτοποίηση φορολογικών εκκρεμοτήτων, πέρα από νομικές σκοπιμότητες, αποδέχεται ότι είναι φοροφυγάς!
Η μοναρχία είναι σε κρίση και το Σ.Κ έχει αποφασίσει να τη στηρίξει, παρόλο που γνωρίζει ότι η πλειονότητα των ψηφοφόρων του είναι αντιμοναρχικοί: στις 15/9 στη βουλή το Σ.Κ καταψηφίζει μαζί με τη Δεξιά και το φασιστικό VΟΧ να περιληφθεί στο ερωτηματολόγιο του Κέντρου κοινωνικών Ερευνών (CIS) και η αξιολόγηση των πολιτών για τη μοναρχία!
Ο λόγος του βασιλιά και ο απόηχος
Ο Φελίπε αφού μίλησε γενικά για την ανάγκη ανανέωσης του θεσμού της μοναρχίας ώστε να ανταποκρίνεται στην εποχή μας, στο φλέγον ζήτημα της στάσης του απέναντι στις πράξεις του πατέρα του αρκέστηκε σε μια υπαινιχτική τοποθέτηση: «..η διαφύλαξη των ηθικών αξιών χωρίς εξαιρέσεις, πάνω από προσωπικές ή οικογενειακές περιστάσεις».
Ο απόηχος ήταν δυνατός: η δεξιά (Λαϊκό Κόμμα, Πολίτες - Θιουδαδάνος) και το VOX βρήκαν το λόγο του βασιλιά άψογο και θριαμβολογούν. Από την άλλη μεριά, η εκπρόσωπος τύπου του Ποδέμος δηλώνει ότι «η μοναρχία είναι σε κρίση και δεν είναι πρόβλημα προσώπων αλλά πρόβλημα του θεσμού και πρόσθεσε: «η μόνη ηθική λύση είναι να προχωρήσουμε με ορίζοντα την αβασίλευτη δημοκρατία». Σκληρή κριτική άσκησαν τα εθνικιστικά κόμματα Καταλωνίας και Χώρας των Βάσκων
Ο πρωθυπουργός Π. Σάντσεθ εκφράζοντας και τη θέση του Σ.Κ, δήλωσε: «η μοναρχία δεν αποτελεί κίνδυνο» και «έχω εμπιστοσύνη ότι ο βασιλιάς θα προχωρήσει στη θεσμική ανανέωση του θεσμού, βήμα-βήμα θα προχωρούμε, ώστε η ισπανική μοναρχία να εκσυγχρονιστεί».
Οι πολιτικοί συσχετισμοί που διαμορφώθηκαν δεν ευνοούν την πλευρά του δημοψηφίσματος για τη μοναρχία. Εν τούτοις, από κάποια πρώτα δείγματα σχετικών ερευνών οι συσχετισμοί στην κοινωνία και ιδιαίτερα στη νεολαία γεννούν συγκρατημένη αισιοδοξία.