Ο σύντροφος Πάνος Τζαβέλλας, που έφυγε από τη ζωή στις 27 Ιανουαρίου 2009, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στην ιστορία του αγώνα μας για τη δημοκρατία. Από μαθητής με τη νεολαία της ΕΠΟΝ. Στη συνέχεια, στις τάξεις του ΕΛΑΣ και στον εμφύλιο κατατάχτηκε στον ΔΣΕ (Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας) όπου τραυματίστηκε στις μάχες χάνοντας το δεξί του πόδι. Συνελήφθη και καταδικάστηκε τρεις εις θάνατο, αρρώστησε βαριά στις φυλακές και το 1958 τον απέλυσαν για να μην πεθάνει στο χέρια τους. Το 1959 μεταφέρθηκε για θεραπεία στη Σοβιετική Ενωση, το 1965 επέστρεψε στην Ελλάδα και το 1968 συνελήφθη από τη δικτατορία. Καταδικάστηκε 20 χρόνια καταναγκαστικά και ξανά στις φυλακές Αβέρωφ και ύστερα στον Κορυδαλλό. Το 1971 αποφυλακίσθηκε προσωρινά με το νόμο περί ανήκεστου βλάβης για λόγους υγείας και τότε ανηφόρισε στην Πλάκα και έστησε το Λημέρι του.
Γι’ αυτόν τον αγνό ιδεολόγο το τραγούδι ήταν αγώνας. Ήθελε να ξυπνήσει συνειδήσεις, να τονώσει το ηθικό του κόσμου. Τα κατάφερε, δόνησε τις καρδιές μας από συγκίνηση.
Τραγουδούσε και δικά του τραγούδια το «Κυρ-Παντελής», «Ξυπνήστε» και κάπου κάπου πέταγε και κανένα αντάρτικο. Τον τραβούσαν στην ασφάλεια τον έδερναν αλλά δεν έκανε πίσω. Μετά το 1974, τα αντάρτικα τραγούδια ήρθαν στο προσκήνιο και ο Πάνος Τζαβέλλας γνώρισε για αρκετά χρόνια την αποθέωση στις κατάμεστες μπουάτ της Πλάκας. Αυτή η αποθέωση, αυτή η μεγάλη επιτυχία, ανέδειξε μόνο το αγωνιστικό προφίλ του δημιουργού καλλιτέχνη με τίμημα την περιθωριοποίηση του δικού του έργου. Πέρα από τ’ αντάρτικα, ο Τζαβέλλας υπήρξε συνθέτης και στιχουργός εξαιρετικά σημαντικών τραγουδιών που κινούνται άνετα και άρτια σε όλα τα είδη, από τη μπαλάντα μέχρι το λαϊκό. Δίσκοι όπως η «Πορεία μες στη νύχτα», «Θρήνοι κι Αναστάσιμα» και «Επαναστατικός ρομαντισμός» αξίζουν σοβαρής προσοχής και ακρόασης γιατί πιστεύω πως πολλοί δεν γνωρίζουν αυτήν την «άλλη» πλευρά του. Έχει επίσης γράψει μια λαϊκή όπερα βασισμένη στο έργο του Μποστ «Μαμά η ελληνίς» και έχει εκδώσει τα βιβλία «Ανταρτο-Rock», «Ζιγκ-ζαγκ στο δάσος του θανάτου» και «Σφαίρες από ποίηση, λόγια από μουσική». Έχει τέλος γράψει τραγούδια για ηγέτες της παγκόσμιας ιστορίας, όπως ο Τσε Γκεβάρα, Μαντέλα, Αλιέντε, Καρβάλιο, Ορτέγκα Κομαντάντε. Ο ίδιος έλεγε: «Κάθε ενσυνείδητη ενέργεια του ανθρώπου είναι πράξη πολιτική. Έτσι και το τραγούδι. Όμως επειδή το τραγούδι είναι έργο τέχνης κρίνεται με μέτρα καλλιτεχνικά και όχι πολιτικά. Και όσο πιο άρτιο είναι καλλιτεχνικά τόσο πιο προοδευτικό».
Αυτήν την «άλλη» πλευρά του συνθέτη Πάνου Τζαβέλλα, είχα τη χαρά να γνωρίσω και να εκτιμήσω μέσα από τη συνεργασία μας στη δισκογραφία του. Είχα αναλάβει την επιμέλεια και την παραγωγή του δίσκου του «Επαναστατικός ρομαντισμός». Είχα τότε, στα μέσα του ’80, τη διεύθυνση μιας μικρής δισκογραφικής εταιρείας, της Intersound και, καθώς με τον Πάνο ήδη είχαμε γνωριστεί στο ΚΚΕ εσωτερικού, μου εμπιστεύτηκε τα τραγούδια του. Τραγούδια μιας πιο σύγχρονης θεματολογίας, αστικές ιστορίες που συμβαίνουν στην «Αθήνα του νέφους, του άγχους και της αντιπαροχής» με τον «Γιώργο από του Αναπλιού τα μέρη», «δυο κοπελίτσες από τον Πειραιά» και την «Ιωάννα των αγγέλων από την Καλλιθέα». Με το τραγούδι «Ειρήνη» που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1984, αλλά και το τραγούδι για τον «Ορτέγκα Κομαντάντε», τον ηγέτη της επανάστασης των Σαντινίστας στη Νικαράγουα. Οι επαναστατικές μνήμες στον δίσκο επικυρώθηκαν με το «Κόκκινο τρένο», που πρωτακούστηκε το 1982 στην ομώνυμη ταινία γύρω από τον ελληνικό εμφύλιο. Ένα μουσικό υλικό στηριγμένο στο θεμελιώδες αίτημα του επαναστατικού ρομαντισμού που υπήρξε και εξακολουθεί, με δραματικό τρόπο, να είναι η αξίωση του ολοκληρωμένου ανθρώπου. Δηλαδή του ανθρώπου εκείνου ο οποίος συνεχώς αγωνίζεται για την ολοκλήρωσή του σε επίπεδο πνευματικό, συναισθηματικό, ψυχικό αλλά και κοινωνικό και πολιτικό.
Αυτός ήταν ο Πάνος Τζαβέλλας ασυμβίβαστος οπαδός του επαναστατικού πολιτικού ρομαντισμού που αγωνίζεται για την ελευθερία και την ανθρωπιά με ηρωισμό και αυταπάρνηση, μέχρις εσχάτων. Αναμφίβολα αυτός ο δίσκος είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός του, με τραγούδια σε ύφος μπαλάντας αστικής θεματολογίας με αναφορές στις μικρές παθογένειες της καθημερινότητας αλλά και πολιτικές αιχμές και διεθνιστικές ματιές σε μορφές του παγκόσμιου αγωνιστικού μετώπου μαζί με φευγαλέες αυτοβιογραφικές πινελιές. Ανάμεσα στα τραγούδια του δίσκου περιλαμβάνονται και κάποια παλιότερα σε καινούργια εκτέλεση («Κυρ Παντελής», «Ξυπνήστε»). Στις ατέλειωτες συζητήσεις αλλά και στις δημιουργικές ώρες στο στούντιο συμμετείχαν μερικοί φίλοι και πολύ αξιόλογοι μουσικοί, όπως ο Στάθης Ουλκέρογλου στο πιάνο, ο Στέλιος Λιανδράκης στο μπουζούκι, ο Νίκος Λώλης στην κλασική κιθάρα και ο Μάνος Αβαράκης στη φυσαρμόνικα. Με το δίσκο «Επαναστατικός ρομαντισμός», που κυκλοφόρησε το 1986, ο Πάνος Τζαβέλλας ολοκλήρωσε ουσιαστικά την προσωπική δισκογραφική του περιπέτεια, που ξεκίνησε με κάποια σκόρπια τραγούδια στις αρχές του ’70 και κυρίως με τον εμβληματικό δίσκο «Τραγούδια από το Αντάρτικο Λημέρι», το 1975.