Πάει κάποιος καιρός που στο «Δρόμο της Αριστεράς» δημοσιεύτηκαν δύο κείμενά μου, στις 16/10 του 2010 και στις 19/9 του 2011. Στα κείμενα αυτά έγραψα για το Αιγαίο, αυτό το αρχιπέλαγος, που κανένα άλλο δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί του, με την ιστορία και τους πολιτισμούς που έζησαν σ’ αυτό, γι’ αυτή την πλωτή πολιτεία που συνδέει την Ευρώπη με την Ασία και την Αφρική, αυτούς τους τόπους που όλοι θέλουν να τους ζήσουν, γι’ αυτό το καταφύγιο των ανθρώπων που αναζητούν (σ΄ αυτό) τη μοναδική σχέση των νησιών, των ανέμων, του ήλιου και της θάλασσας, αυτές τις εκπληκτικές συνθέσεις των χρωμάτων και των τρόπων ζωής, που έρχονται από πολύ μακριά.
Το Αιγαίο πέλαγος υπήρξε πάντοτε γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ ηπείρων, κοιτίδα πολιτισμών και πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Μέσω αυτού διακινήθηκαν αγαθά και ιδέες. Υπήρξε το σταυροδρόμι όπου συναντήθηκαν νοοτροπίες και πολιτισμοί τριών διαφορετικών ηπείρων. Η ιστορία και η γεωγραφία μάς όρισαν θεματοφύλακες της υλικής και της άυλης κληρονομιάς της ανθρωπότητας, που έχει συσσωρευτεί στις στεριές και τις θάλασσες αυτής της γωνιάς της Ευρώπης. Έχουμε υποχρέωση να το διαφυλάξουμε ως ένα από τα τελευταία αναχώματα στη βαρβαρότητα που μας περιβάλλει. Και να παλέψουμε για τη διεθνή αναγνώρισή του ως πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας.
Το Αιγαίο κινδυνεύει
Το Αιγαίο σήμερα κινδυνεύει από τα σχέδια για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων που βρίσκονται στο εσωτερικό του και τον «νέο οθωμανισμό», στον οποίο πατάει το στρατηγικό βάθος της Τουρκίας, όπως αυτός εφαρμόζεται από την επιθετική πολιτική της Τουρκίας. «Ο τουρκικός εθνικισμός και ο τουρκικός ισλαμισμός αναγκάζουν τους ανθρώπους στην Τουρκία, να υπερηφανεύονται για τη βαρβαρότητα και τον βανδαλισμό και να χτίζουν την ταυτότητά τους πάνω σε αυτό» σχολιάζει με ανάρτησή του στο twitter, o ανεξάρτητος τούρκος καθηγητής και πολιτικός επιστήμονας Mεχμέτ Εφέ Τσαμάν, που ζει αυτοεξόριστος στον Καναδά.
Οπωσδήποτε πριν από την οποιαδήποτε απόφαση για εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων που υπάρχουν στο Αιγαίο, θα πρέπει να διερευνήσουμε τις επιπτώσεις στο οικοσύστημα, παίρνοντας υπόψη το γεγονός ότι είμαστε η πλέον σεισμογενής χώρα στην Ευρώπη και έκτη στον κόσμο (βλέπε Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας).
Η πιθανότητα φυσικής καταστροφής ή κάποιού ατυχήματος, όπως αυτό της BP στον κόλπο του Μεξικού μπορεί να οδηγήσουν σε μη αναστρέψιμη καταστροφή του οικοσυστήματος του αρχιπελάγους. Πέρα από την όχληση και την μόλυνση που θα προκαλούν τα πετρελαιοφόρα που θα το διασχίζουν.
Το δικό μας «στρατηγικό βάθος» είναι διαφορετικό από αυτό της Τουρκίας. Μπορεί να καθόμαστε πάνω σε μια πλουτοπαραγωγική πηγή. Μπορεί το αρχιπέλαγος να κολυμπάει στο πετρέλαιο. Έχουμε, όμως, και έναν πλούτο υπαρκτό. Την πολιτιστική κληρονομιά για ολόκληρη την ανθρωπότητα που αντιπροσωπεύει το αρχιπέλαγος και η οποία μακροχρόνια μπορεί να αποφέρει περισσότερο χρήμα από ότι η άντληση και εκμετάλλευση του πετρελαίου. Χρήμα στην κυριολεξία καθαρό για τις επόμενες γενιές. Ας το διαφυλάξουμε ως ένα από τα τελευταία αναχώματα στη βαρβαρότητα, που μας περιβάλλει. Και ας παλέψουμε για την διεθνή αναγνώρισή του ως πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας.
Η διεκδίκηση μας. Το δικό μας στρατηγικό σχέδιο: Να αναγνωριστεί η Ελλάδα ως «Μικτό Αρχιπελαγικό Κράτος».
Μικτό Αρχιπελαγικό Κράτος
Σύμφωνα με τον Γιώργο Χρήστου, η Ελλάδα δεν αποτελεί «αρχιπελαγικό κράτος» με την έννοια του αρ. 46, γιατί θα έπρεπε να αποτελείται εξ ολοκλήρου από νησιά, αλλά παράκτιο αρχιπελαγικό κράτος με την έννοια του άρθρου 7 της Σύμβασης, το οποίο απαιτεί τη γειτνίαση ηπειρωτικού και αρχιπελαγικού χώρου. Η απόφαση και η διεθνής πρακτική στην εφαρμογή του κανόνα σε όσες χώρες έχουν παράκτια αρχιπελάγη είχαν σαν αποτέλεσμα την ενσωμάτωσή του στη διεθνή Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας του 1982 και συγκεκριμένα στο άρθρο 7 της Σύμβασης. Έτσι καθιερώθηκε ο όρος coastal archipelago στη συνείδηση των κρατών και στο διεθνές δίκαιο γενικότερα».
Με την αναγνώριση του Αιγαίου ως παρακτίου αρχιπελάγους (coastal archipelago), τα νερά μεταξύ των νησιών θεωρούνται εθνικά, χωρικά ύδατα και εδαφική επικράτεια. Αν η Ελλάδα αναγνωριστεί από το διεθνές δικαστήριο της Χάγης ως Μικτό Αρχιπελαγικό Κράτος, μπορούμε να εφαρμόσουμε μια διαφορετική πολιτική ως προς την αιγαιοπελαγίτικη περιοχή του μικτού αρχαιοπελαγίτικου ελληνικού κράτους, που θα στηρίζεται στην ιστορία, τον πολιτισμό και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού του χώρου.
Προτείνουμε την αναγνώριση από τη διεθνή κοινότητα του αρχιπελάγους ως πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας και την προστασία του από τους κινδύνους που το απειλούν, δηλαδή την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο αρχιπέλαγος και τα σχέδια εξόρυξης των υδρογονανθράκων.
Ξεχνάμε τους υδρογονάνθρακες
Ξεχνάμε, επομένως, τους υδρογονάνθρακες που το αρχιπέλαγος περικλείει. Εγκαταλείπουμε την προοπτική της ανάπτυξης, που θα στηρίζεται στους υδρογονάνθρακες του αρχιπελάγους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην υποβάθμιση του από τις εξέδρες εξόρυξής του, τα γκαζάδικα που θα ανεβοκατεβαίνουν το Αιγαίο, τους κινδύνους από κάποιο ατύχημα σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη περιοχή και τις γκρίζες ζώνες που προσπαθεί να επιβάλει η Τουρκία. Και όταν κάποτε οι δύο λαοί βρεθούν σε καλύτερη μοίρα και μπορέσουν να δημιουργήσουν συνθήκες αρμονικής συμβίωσης ας συναποφασίσουν τι θα κάνουν με τον πλούτο του.
Και βέβαια πλούτος του είναι και η σκέψη και ο πολιτισμός που αναπτύχθηκαν στην ανατολική ακτή του, την Ιωνία. Αν υλοποιήσουμε το αίτημα της μεγάλης αλλαγής, στον ρόλο της στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας, όπως την σκιαγράφησα στο μικρό αυτό κείμενο, θα μπορέσομε να πραγματώσομε το όραμα του Καποδίστρια για την Ελλάδα, διατυπωμένο επίσημα: «Πρέπει η Ελλάς να κηρυχθεί ομοφώνως δια των Μεγάλων Δυνάμεων χώρα αφιερωμένη αποκλειστικά και μόνο εις τας Επιστήμας και την διαφώτιση του ανθρώπινου γένους, το έδαφος της να κηρυχθεί εκ των έξω απρόσβλητο, εσωτερικά δε να κρατηθεί μακράν πάσης ξένης αναμίξεως… τέλος οφείλει η Ελλάς να κηρυχθεί δια όλη την ανθρωπότητα κράτος Ιερόν, κέντρο εκπαιδεύσεως όλων των Εθνών!».