Την πρώτη μέρα της ανάληψης των καθηκόντων του, ο Τζο Μπάιντεν την αφιέρωσε στην έκδοση 17 εκτελεστικών διαταγμάτων που αφορούν στην πανδημία, στο μεταναστευτικό, στο ρατσισμό και στα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ, όπως επίσης και στην κλιματική αλλαγή. Θα αναφερθούμε στην τελευταία, καθώς αποτελεί ένα ζήτημα που αφορά ολόκληρο τον πλανήτη και, παράλληλα, είναι άκρως επείγουσα η αντιμετώπισή της.
Κινήσεις συμβολικής και ουσιαστικής σημασίας
Το εκτελεστικό διάταγμα για την κλιματική αλλαγή αναφέρεται στην απόφαση της νέας διοίκησης για την επιστροφή των ΗΠΑ στη συμφωνία του Παρισιού από την οποία είχε αποχωρήσει κατόπιν απόφασης του Τραμπ. Η εν λόγω κίνηση έχει μεγάλη συμβολική και ουσιαστική σημασία διότι αφενός εντάσσει και πάλι τις ΗΠΑ στη λογική των πολυμερών συμφωνιών ως τη βάση για την αντιμετώπιση των πλανητικών προβλημάτων. Γι’αυτόν ακριβώς το λόγο, άλλωστε, επανεντάχθηκαν οι ΗΠΑ στην ΠΟΥ. Αφετέρου, με την επανεισδοχή των ΗΠΑ στη συμφωνία του Παρισιού δίνεται μια μεγάλη ώθηση στην υλοποίηση των στόχων της για σταθεροποίηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική περίδο.
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η δεύτερη κίνηση, συναφής με την προηγούμενη, στην οποία προέβη ο Τζο Μπάιντεν ήταν η ακύρωση της κατασκευής και λειτουργίας του αγωγού μεταφοράς πετρελαίου από τον Καναδά στον κόλπο του Μεξικού, τον περίφημο αγωγό Keystone XL. Η συγκεκριμένη ενέργεια υποδηλώνει ότι η αλλαγή πολιτικής στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένες δράσεις, γιατί μόνο έτσι θα αποκτήσει αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα. Άλλωστε, η λυδία λίθος της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης είναι η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Γι’αυτό θα υπάρξει συνέχεια στο εν λόγω ζήτημα με την αναμενόμενη ακύρωση του αγωγού που οδεύει από τη Νεμπράσκα στο Ιλινόι και για τον οποίο έγιναν μεγάλοι αγώνες από τους Ινδιάνους της περιοχής.
Πρόγραμμα περιβαλλοντικής δράσης
Εκείνο που έχει σημασία να τονιστεί είναι ότι οι παραπάνω ενέργειες δεν είναι αποσπασματικές, αλλά εντάσσονται σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα περιβαλλοντικής δράσης που εκπονήθηκε από κοινή ομάδα υποστηρικτών του Μπάιντεν (με επικεφαλής τον Τζον Κέρρυ) και υποστηρικτών του Σάντερς (με επικεφαλής την Αλεξάντρια Οκάζιο-Κορτέζ) και υιοθετήθηκε από τον Μπάιντεν. Βασικοί άξονες του προγράμματος είναι η επανένταξη των ΗΠΑ στις πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες και οι ειδικότερες στοχεύσεις στους βασικότερους τομείς περιβαλλοντικής πολιτικής.
Συγκεκριμένα αναφέρονται, μεταξύ άλλων, ο στόχος μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που προέρχονται από σταθμούς καύσης, αυτοκίνητα και φορτηγά, κατά 45% μέχρι το 2030 με απώτερο σκοπό την κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050. Η προβλεπόμενη μετάβαση προς ένα νέο ενεργειακό μοντέλο έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τις προβλέψεις της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας. Επίσης, προβλέπεται η ενίσχυση των μέτρων για την προστασία της βιοποικιλότητας και των υγροτόπων, όπως επίσης και ο περιορισμός των εκπομπών στην ατμόσφαιρα επικίνδυνων ρύπων (μικροσωματίδια, υδράργυρος, οξείδια του αζώτου κλπ). Η δημιουργία ενός νέου συνεκτικού θεσμικού πλαισίου για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων αποτελεί κεντρική επιδίωξη του προγράμματος.
Στον αντίποδα της πολιτικής Τραμπ
Η σύνδεση της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή με την πολιτική για την προστασία της βιοποικιλότητας είναι απόλυτη, δεδομένου ότι οι εξορύξεις υδρογονανθάκων και η κατασκευή αγωγών γίνονται πάντοτε σε περιοχές με πλούσια βιοιποικιλότητα. Επομένως, απαιτούνται κοινές δράσεις, οι οποίες αναφέρονται σχεδόν εξαντλητικά στο προεκλογικό πρόγραμμα, το οποίο βρίσκεται στον αντίποδα της πολιτικής Τραμπ σε όλους αυτούς τους τομείς. Πράγματι, τα προηγούμενα χρόνια η διοίκηση Τραμπ ψήφισε νόμους ή εξέδωσε διατάγματα που αριθμούνται πάνω από εκατό και αφορούν σε απομείωση του θεσμικού πλαισίου προστασίας του περιβάλλοντος που υπήρχε στις ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες.
Ειδικότερα, οι παραπάνω παρεμβάσεις του Τραμπ αφορούν, κυρίως, τη μείωση της προστασίας από την ατμοσφαιρική ρύπανση, την απελευθέρωση των εξορύξεων σε ολόκληρη την επικράτεια των ΗΠΑ, την έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων στον αρκτικό πόλο, την υποβάθμιση της νομοθεσίας για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, την άρση των εμποδίων για τη διάθεση στην αγορά χημικών ουσιών, φυτοφαρμάκων και βιοκτόνων, την οικονομική ενίσχυση των εταιριών ορυκτών καυσίμων και τη μείωση της φορολογίας τους κλπ. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, ο Τραμπ ξεκίνησε ένα πογκρόμ εναντίον όλων των επιστημόνων που εργάζονταν στα ερευνητικά κέντρα και τις ομοσπονδιακές αρχές προστασίας του περιβάλλοντος.
Απέναντι σ’ αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα, το δημοκρατικό κόμμα απάντησε με μια συνολική πρόταση που είναι στον αντίποδα της πολιτικής Τραμπ. Έτσι κατάφερε να συσπειρώσει τη νεολαία, τους ιθαγενείς πληθυσμούς αλλά και τους ανθρώπους που ζουν στις φτωχές συνοικίες, καθώς είναι αυτοί που υφίστανται τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές πιέσεις και εκτίθενται περισσότερο στη ρύπανση. Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι όλες οι προτάσεις του προγράμματος στηρίζονται στην εγκαθίδρυση θεσμών και λειτουργιών που εντάσονται σε αυτό που ονομάζεται περιβαλλοντική δημοκρατία.
Δυσκολίες στην υλοποίηση
Η υλοποίηση, ωστόσο, των παραπάνω στόχων της προεδρίας Μπάιντεν κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Αυτό έχει να κάνει με το ότι πολλές από τις προτάσεις του προγράμματος απαιτούν νέες νομοθετικές ρυθμίσεις και κανονιστικές πράξεις. Είναι βέβαιο ότι οι ρεπουμπλικάνοι θα προσπαθήσουν να τις ανατρέψουν, έχοντας ως έχατο μέσο το Ανώτατο Δικαστήριο του οποίου η σύνθεση είναι ρεπουμπλικανική. Τα πρώτα δείγματα γραφής δόθηκαν ήδη την ίδια ημέρα της έκδοσης των διαταγμάτων καθώς πολλοί ρεπουμπλικανοί πήραν θέση κατά της νέας πολιτικής συνεπικουρούμενοι από τα ισχυρά λόμπυ των εταιριών ορυκτών καυσίμων.
Η εξασφάλιση της νέας προοπτικής για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή περνάει κατά κύριο λόγο μέσα από την επαγρύπνηση και τη συμμετοχή των οικολογικών κινημάτων. Είναι βέβαιο ότι χωρίς την ενεργή εμπλοκή τους οι νέοι στόχοι κινδυνεύουν να ανατραπούν ή να χάσουν τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα τους και να ενσωματωθούν στην κατεστημένη λογική. Η δράση της προοδευτικής πτέρυγας του δημοκρατικού κόμματος θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για το δρόμο που θα πάρουν αυτές οι μεταρρυθμίσεις. Και κάτι τελευταίο: Η εκπόνηση του προγράμματος Μπάιντεν τόσο σε σχέση με τη διαδικασία όσο και σε σχέση με το περιεχόμενο, όπως επίσης και η υλοποίησή του (π.χ. η κατάλληλη στελέχωση των κρίσιμων πόστων στους θεσμούς) μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και για την ελληνική αριστερά και ιδίως τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών.