Έφη Αγραφιώτη
«Ήχοι από το συρτάρι»
Irida Classical
Η μουσική υπάρχει όταν την παίζουμε. Αλλιώς κάθεται στο συρτάρι και περιμένει την τύχη της. Αυτά τα λόγια έλεγε στην Έφη Αγραφιώτη η σπουδαία σολίστ του πιάνου Ρένα Κυριακού και εκείνη τα κράτησε σαν μια παραίνεση – πρόκληση, με αποτέλεσμα να έχουμε τώρα στα χέρια μας ένα cd με 70 λεπτά μουσική βγαλμένη από το συρτάρι των χιλιάδων μη αναγνωρίσιμων μουσικών έργων. Ένας συλλεκτικός θησαυρός . Είκοσι δύο συνθέτες και συνθέτριες, με έργα ευχάριστα, γοητευτικά, άγνωστα σχεδόν τα πιο πολλά, έρχονται να μας συστήσουν την αισθητική της μουσικής τους που ξεκινάει από το 1760 και καταλήγει το 2020. Η σειρά των έργων στο πρόγραμμα ακολουθεί τη χρονολογία σύνθεσης του κάθε έργου, όχι τη χρονολογία γέννησης του συνθέτη. Και σε αυτό το πόνημα η Έφη Αγραφιώτη, όπως και στο προηγούμενο, το διπλό cd «Μούσα Ελληνική - με τραγούδια Ελληνίδων και ελληνικής καταγωγής συνθετριών από το 1850 μέχρι τις μέρες μας», όπου μαζί με τη σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη μας έδωσαν την ευκαιρία να ακούσουμε και να γνωρίσουμε για πρώτη φορά το γοητευτικό «άγνωστο» μέχρι τώρα κόσμο της γυναικείας δημιουργίας, επανέρχεται με στόχο να μας κάνει κοινωνούς σε ήχους που μετά από πολυετή και ενδελεχή έρευνα είχε στοιβάξει στο συρτάρι της. Και εδώ η γυναικεία δημιουργία έχει σημαντικό λόγο. Οι εννέα συνθέτριες μας εκπλήσσουν με τη δεξιοτεχνία της γραφής τους. Η παλαιότερη είναι η Φάνυ Χενζελ-Μέντελσον και η νεότερη η Καλλιόπη Τσουπάκη.
Η αξεπέραστη Ρένα Κυριακού, από τα παγκόσμια σεβαστά μεγαθήρια του πιάνου, υπήρξε μια σπουδαία, σπάνιων αρετών συνθέτρια. Τρία έργα παίζει στο cd η Έφη Αγραφιώτη. Είναι εμπνευσμένες συνθέσεις μιας ώριμης και βαθυστόχαστης έφηβης, υποβλητικά παιγμένες! Τα έγραψε 17 ετών. Η Σοφία Δούδου ήταν η σύζυγος του γερμανού επιφανούς αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ, στον οποίο η Αθήνα χρωστά πολλά καλαίσθητα κτίρια. Το δίπλωμά της συζύγου του έχει την υπογραφή του Λιστ. Ήταν η πρώτη καθηγήτρια κλασικού πιάνου στην Αθήνα. Την Βιβιέν Λαμπελέτ την ανακαλύψαμε μέσα από το διπλό cd με το οποίο η σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη με την Έφη Αγραφιώτη μας γνώρισαν τραγούδια-διαμάντια γυναικών, όπως είπαμε παραπάνω. Εδώ, ακούμε ένα ακόμη εντυπωσιακό κομμάτι για πιάνο της Λαμπελέτ. Από τον ίδιο δίσκο την «Ελληνίδα Μούσα» γνωρίσαμε και τη μουσική της Μαριώς Φοσκαρίνα Δαμασκηνού, που κι αυτή –με σόλο κομμάτι– είναι πάλι παρούσα,. Ανάμεσα στις γυναίκες του cd, διακρίνουμε τη αναγνωρισμένη στην Ευρώπη συνθέτρια Καλλιόπη Τσουπάκη, μοιραζόμαστε μαζί της την ψυχική της κατάθεση, μια σύνθεση που αποτελεί μια εσωτερική συνομιλία, μια προσπάθεια στα πλήκτρα, για να ξεπεράσει το σοκ του εγκλεισμού, στο περυσινό πρώτο ψυχολογικό σοκ του κορονοϊού. Γλαφυρός ο τίτλος: Meeting Point. Η Εσμεράλδα Γκαρντέεφ-Αθανασίου, μια δυναμική γυναίκα ελληνικής καταγωγής, από την Ρουμανία, που γεννήθηκε το 1834, είναι κι αυτή μια ακόμα ωραία στιγμή του cd. Πηγαίνοντας πολύ πίσω στο χρόνο, συναντάμε την αδελφή του Φέλιξ Μέντελσον, την Φάννυ, που όταν ήταν μικρούλα εθεωρείτο πιο προικισμένη μουσικός από τον αδελφό της. Το έργο της Φάννυ πάντως αν και με καθυστέρηση, έχει εδώ και 50-60 χρόνια μια σχετική αποδοχή και αναγνώριση. Χάρη σε μια παγκοσμίως αναγνωρισμένη γυναικεία προσωπικότητα της σύνθεσης, ακούμε στο cd ένα δεξιοτεχνικό κομμάτι που κόβει την ανάσα. Είναι γραμμένο από την περίφημη Σοφία Γκουμπαϊνούλινα. Η Αμερικανίδα Vivian Fine αν και πολυγραφότατη, μόλις τα τελευταία είκοσι χρόνια αναγνωρίστηκε από ένα μικρό και ειδικό κοινό και παίζονται τα έργα της. Την ακούμε στο cd να ζωγραφίζει μνήμες από το γαλάζιο Αιγαίο Πέλαγος μεταπλάθοντας αρμονίες στο πιάνο, με όχημα τα δάχτυλα της Έφης Αγραφιώτη, που μπορεί να κάνει μεγάλες δυσκολίες να φαίνονται σαν κάτι απλό.
Στους άνδρες συνθέτες, ο παλαιότερος είναι ο Αντόνιο Σολέρ με μια σονάτα του, έργο του 1760.
Ανάμεσα στους συνθέτες θα ανακαλύψουμε δυο Έλληνες σύγχρονους, που τους συνδέει η πολύχρονη σχέση με την ελαφρά μουσική, αλλά όπως φαίνεται μελέτησαν σοβαρά τη μουσική. Είναι ο Βασίλης Μπακόπουλος των Φόρμιγξ και ο Άλκης Παπαδόπουλος των Πυξ Λαξ (την πληροφορία μου έδωσε η κυρία Αγραφιώτη). Επίσης μια ακόμα ωραία –ή μάλλον πάρα πολύ ωραία– στιγμή για να σταθούμε στην ακρόαση, ο Βάλτερ Γκίζεκινγκ, κορυφαίος κλασικός πιανίστας του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, μας εκπλήσσει αναπάντεχα, με ένα χαμογελαστό φοξ τροτ. Ο Φρίντριχ Νίτσε, που είπε το περίφημο «χωρίς τη μουσική η ζωή είναι ένα λάθος», μας χαρίζει ένα εσωστρεφές σύντομο μελωδικό του κομμάτι, μια κραυγή μοναξιάς, αγωνίας και τόσο μα τόσο όμορφο. Ο Ρίχαρντ Στράους δεν είναι γνωστός για τη μουσική για σόλο πιάνο, αλλά εδώ ακούμε μια υπέροχη ονειροπόληση που διεγείρει τη φαντασία μας από την πρώτη στιγμή. Στο cd ακούμε μουσική και πολύ γνωστότερων συνθετών, του Αλμπένιθ, του Πόνθε, του Μπριτζ, του Βίλα Λομπος, του Φινλανδού Εινογιουχανι Ράουταβααρα του Νίκου Σκαλκώτα και (από τους πολύ παλαιότερους συνθέτες), του Τζον Φιλντ και του Αντόνιο Σολέρ.
Η ποικιλία του υλικού, η έκταση του στην ιστορία της μουσικής, οι εναλλαγές του ύφους και του είδους, το ανάλαφρο με το απαιτητικό, το πέρασμα από το κλασικό στο μοντέρνο, η διάχυτη ρομαντική ατμόσφαιρα, είναι αναμφισβήτητα οι πολλές αρετές του δίσκου, όμως αυτό που τον κάνει πολύτιμο είναι η ποιότητα της ερμηνείας, η δεξιοτεχνία, τα χέρια που στέλνουν κατευθείαν στην καρδιά μας τον ήχο, που μας κάνουν να χαιρόμαστε, να μελαγχολούμε, να ονειρευόμαστε. Είναι η αισθητική των επιλογών. Είναι η Έφη Αγραφιώτη που παίζει άγνωστα έργα για μας, όχι για τη γνώση αλλά για τη συγκίνηση που δίνει η αληθινή τέχνη.
Το εξώφυλλο του δίσκου είναι έργο του ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη. Για τον πολύ καλό ήχο του δίσκου φρόντισε ο ηχολήπτης Νικόλας Δημοσθένους και το πιάνο Fazioli στο studio της παραγωγού εταιρείας Irida Classical φρόντισε ο τεχνικός και χορδιστής, Βασίλης Παπανικολάου. Δώρο πολύτιμο αυτό δίσκος σε δύσκολους καιρούς για την τέχνη και τον κόσμο.
Καλή σας ακρόαση.