«Γιώργος Βελτσος», πίνακας του Χρήστου Μποκώρου, λάδι σε ξύλο
Από τη θεωρία της επικοινωνίας, τη μη κοινωνιολογία και τη νεωτερικότητα έως την ποίηση, το θέατρο και τους αρχαίους μύθους, ο Γιώργος Βέλτσος αποτελεί σημαντικό διανοούμενο της εποχής μας. Είχα την τύχη να παρακολουθήσω τις διαλέξεις του στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου. Ωστόσο η ακαδημαϊκή του ιδιότητα είναι μία πτυχή της πολύπλευρης προσωπικότητάς του. Ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, κοινωνιολόγος, επικοινωνιολόγος, συγγραφέας, ποιητής. Γεννημένος τον Οκτώβριο του 1944, ο Γιώργος Βέλτσος σπούδασε νομικά στη Θεσσαλονίκη και κοινωνιολογία στο Παρίσι όπου και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή υπό τη επίβλεψη του Νίκου Πουλαντζά στο Πανεπιστήμιο Paris VIII-Vincennes. Δίδαξε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο από το 1975 έως το 2011. Έχει γράψει 53 βιβλία (δοκίμιο, θέατρο, ποίηση). Έργα του έχουν σκηνοθετήσει οι: Μιχαήλ Μαρμαρινός, Κωστής Καπελώνης, Ρούλα Πατεράκη, Άντζελα Μπρούσκου, Γιάννης Λεοντάρης, Λουίζ Βάιολετ, Χρύσα Καψούλη κ.ά.
Τον Ιούλιο 2020, η Λυρική Σκηνή ενέταξε στο πρόγραμμά της το τελευταίο του έργο «Ημερολόγιο ενός αθέατου εγκλεισμού» (εκδόσεις Περισπωμένη) στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» με τη Ρένη Πιττακή, μόνη στα ερείπια της Ρωμαϊκής αγοράς.
Το έργο του Γιώργου Βέλτσου έχει μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά. Ο Ζακ Ντεριντά έχει προλογίσει τα θεατρικά του έργα «Camera degli Sposi» και «Τα χώματα» (εκδόσεις Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών). Τιμήθηκε για την προσφορά του στα γράμματα και τη μεταφορά της γαλλικής σκέψης στην Ελλάδα, με τις διακρίσεις του «Τάγματος των Ακαδημαϊκών Φοινίκων» και του «Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών».
Όπως αναφέρει και ο ίδιος στην «Εποχή»: «Όλα τα έργα μου, η ποίηση, το θέατρο, η αρθρογραφία, το δοκίμιο, είναι σε διαφορετικό βαθμό το καθένα αποσπάσματα μίας εν προόδω αυτοβιογραφίας. Αυτό που επιτυγχάνω ή δεν επιτυγχάνω είναι αυτό το μεικτό είδος να κάθεται άλλοτε ως θεατρικό έργο, άλλοτε ως ποίηση και άλλοτε ως ένα σύντομο σχόλιο στην εφημερίδα. Η γραφή είναι ένα υλικό σαν το αργό πετρέλαιο που από ένα διυλιστήριο του μυαλού παράγει προϊόντα. Ξεκίνησα να γράφω θεατρικά το 1994. Το "Camera degli Sposi" είναι το πρώτο μου θεατρικό και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πλέθρον. Όταν ξεκίνησα να γράφω αυτό το έργο με ατόφια αποσπάσματα μέσα από τον Έλιοτ κ.λπ., ο Γεωργουσόπουλος το θεώρησε ως μη θέατρο κι έγραψε μια "μη κριτική". Έγραψα κι εγώ μετά στα Νέα (30/3/1994) μια κριτική της μη κριτικής δείχνοντας την υπό-κρισία του».
Παράδειγμα μεταγραφής - μεταμοντέρνας γραφής του Γιώργου Βέλτσου αποτελεί η τριλογία «Σχέδιο για Ηλέκτρα - Σχέδιο για Ιφιγένεια» και τελευταία το «Σχέδιο για Φαίδρα», που παρουσιάστηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο σε σκηνοθεσία Μάνιας Παπαδημητρίου με την Ηλέκτρα Νικολούζου και τον Κώστα Βασαρδάνη.
Το θεατρικό έργο «Μεταγωγή» (εκδόσεις Σοκόλη) παρουσιάστηκε τον Ιανουάριο του 2020 στο θέατρο Αργώ, σε σκηνοθεσία Χρύσας Καψούλη. Στη «Μεταγωγή», ο Γιώργος Βέλτσος αναφέρεται στο «θέατρο του θανάτου», δηλαδή στο θέατρο μιας ψυχαγωγημένης ζωής. «Ο μόνος φόρος ζωής που μπορεί κανείς να αποδώσει σήμερα σε αυτό το "θέατρο του θανάτου" είναι παραδόξως ένα εγκώμιο της μαρτυρικής ζωής. Θα έπρεπε να πω: της μαρτυρικής θεατρικής γραφής, μάρτυρα αδιάψευστο του θανάτου. Και θα το έλεγα, εάν δεν ήξερα πως αυτός ο καταναγκασμός –η γραφή– είναι ήδη πάντα μια μεταγωγή του μετά θάνατον καθ’ οδόν προς την αρχή της ζωής. Γιατί τι μπορεί να είναι σήμερα το θεατρικό έργο; Πώς μπορεί να ξαναγραφτεί στη διάρκεια των προβών για να αιχμαλωτίσει το παρόν των σωμάτων που το ζωντανεύουν στη σκηνή; Πώς οι ηθοποιοί, εκτός από "ντοκουμέντα του τώρα", θα μετάγονται σαν κρατούμενοι του συγγραφέα και του σκηνοθέτη, στη δική τους ζωή; Είναι φυλακή η ζωή ενός ηθοποιού;…», υπογραμμίζει στο σημείωμά του ο συγγραφέας.
«Υπάρχει μία δίψα για θέατρο και από τους θεατές αλλά κυρίως και από τους δημιουργούς του θεάτρου», σχολιάζει ο Γ. Βέλτσος για την εξέλιξη της θεατρικής παραγωγής. «Το να παίζεις στο θέατρο για μένα είναι αντικατάσταση της ψυχανάλυσης, τόσο για τον ηθοποιό στη σκηνή όσο και για το θεατή. Άσχετα από τις ταλαιπωρίες και ταπεινώσεις, με αποκορύφωμα τώρα τον Covid-19, έχω την αίσθηση ότι το θέατρο είναι θεραπεία. Είσαι μαζί με τον άλλον και όχι όπως στην ποίηση που είσαι μόνος σου, εσύ και το χαρτί. Η ποίηση είναι κάτι που μπορείς να το κάνεις μόνος σου. Το άλλο θέλει να βρεις, να απορριφθείς, να γίνει αποδεκτός κ.ά. Το θέατρο θα επανέλθει μετά την πανδημία. Είναι ήδη εδώ αλλά ως φάντασμα του διαδικτύου».
Όσον αφορά την ακαδημαϊκή διαδρομή του Γιώργου Βέλτσου, ολοκληρώθηκε το 2011. «Έχω να μπω σε αμφιθέατρο από το 2011. Δεν μπαίνω εσκεμμένα, γιατί έχει κλείσει για εμένα αυτή η σελίδα. Μου έχουν προτείνει να κάνω κάποιες ελεύθερες διαλέξεις ως ομότιμος καθηγητής. Δεν θέλω να πηγαίνω. Δεύτερον, από το λίγο που συναναστρέφομαι νεότερα παιδιά διαπιστώνω ότι θα απογοητευθώ. Ήταν άλλες οι γενιές εκείνες, κυρίως μετά τη μεταπολίτευση, που ανέλαβα εγώ. Από το 1975 δηλαδή μέχρι το 2000 ήταν άλλα τα παιδιά. Μετά, άρχισε το πράγμα να αλλάζει. Αλλά, είναι εύλογο, γιατί μπήκε το ίντερνετ στη ζωή μας και γενικά η ευκολία του google. Το πράγμα άλλαξε με έναν τρόπο που εγώ έχω κολλήσει στη δεκαετία της Γαλλίας, του 1968 και των καθηγητών που έμαθα πράγματα, του Ντεριντά κ.ά. Βέβαια, υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά είναι όλο και πιο δύσκολο».
Γράφει στη «Μεταγωγή» ο Γιώργος Βέλτσος: «Το θέμα δεν είναι πως χρειάστηκε να πεθάνουμε, αλλά πως αγωνιστήκαμε για να βρεθούμε σ’ αυτόν τον τόπο…». Με ένα λοκντάουν, που παρατείνεται και τα προβλήματα στην καλλιτεχνική και την πανεπιστημιακή κοινότητα να αναδεικνύονται ολοένα και περισσότερο, ας αποδομήσουμε το χώρο και το χρόνο μας και ας ονειρευτούμε τον «τόπο», για τον οποίο θέλουμε να αγωνιστούμε.