Ο νομός Ιωαννίνων, εκτός από τη φυσική του ομορφιά, τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους, τις λίμνες και τα ποτάμια του, το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης και το Κάστρο των Ιωαννίνων, τα όμορφα χωριά, το Νησί και τους φιλόξενους κατοίκους του, ήταν πάντα τόπος της αγροτιάς, της παραγωγής και του μόχθου.
Γίνεται συχνά λόγος για την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα στον νομό Ιωαννίνων με σκοπό την απασχόληση νέων ανθρώπων στην κτηνο-πτηνοτροφία, τη μελισσοκομία, τις βιολογικές καλλιέργειες, την αμπελοοινολογική απασχόληση, τα αρωματικά φυτά κ.ά., ώστε να σχεδιασθούν και να υλοποιηθούν αποκεντρωμένες πολιτικές, με σκοπό όχι μόνο την καταπολέμηση της ανεργίας και την εξασφάλιση ισχυρού ετήσιου εισοδήματος, μέσα από την αξιοποίηση των φυσικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής, αλλά και την παραμονή των κατοίκων σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές.
Η κατάσταση, ωστόσο, που επικρατεί στη γεωργία και κτηνοτροφία του νομού Ιωαννίνων είναι πλέον τραγική. Ιδιαίτερα στην αιγοπροβατοτροφία οι αντοχές των κτηνοτρόφων έχουν προ πολλού εξαντληθεί, αφού αδυνατούν να συντηρήσουν τις εκμεταλλεύσεις τους και εγκαταλείπουν τον κλάδο. Οι πολύ χαμηλές τιμές του γάλακτος και του κρέατος, συχνά διαμορφωμένες κάτω από το κόστος παραγωγής, λειτουργούν αποτρεπτικά για κάθε νεοεισερχόμενο στον κλάδο. Μάστιγα για τον κλάδο αποτελούν οι ανεξέλεγκτες ελληνοποιήσεις κτηνοτροφικών προϊόντων από άλλες χώρες και το ισχύον φορολογικό καθεστώς.
Καλύτερη εμφανίζεται η κατάσταση στην πτηνοτροφία, παρότι μειώθηκε η παραγωγή λόγω της πανδημίας. Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ιωαννίνων «Ένωση αγροτών» βιώνει κι αυτός την απογοητευτική κατάσταση στους κλάδους του πρωτογενούς τομέα. Μια κατάσταση που καθιστά επιτακτική ανάγκη τη λήψη δραστικών μέτρων για τη διάσωση της ντόπιας κτηνοτροφίας, η οποία κρατά ζωντανή την ύπαιθρο και αποτελεί βασικό πυλώνα της τοπικής οικονομίας μέσω των ποιοτικών της προϊόντων.
Η ενίσχυση, στήριξη και ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα με σκοπό την επαγγελματική δραστηριοποίηση νέων ανθρώπων στην παραγωγική ανασυγκρότηση του νομού μας, είναι αδήριτη ανάγκη. Ωστόσο, πρόκειται για εγχείρημα που συνδέεται άρρηκτα με τον γενικότερο εθνικό σχεδιασμό, πολύ δε περισσότερο με τον ευρωπαϊκό, της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ).
Η διετία 2021-2022 αποτελεί μεταβατική περίοδο για την ΚΑΠ. Οι κανόνες που θα ισχύσουν βασίζονται στην αρχή της συνέχειας των κανόνων της προηγούμενης περιόδου, ενώ περιλαμβάνουν και νέα στοιχεία για τη διασφάλιση της ομαλής μετάβασης προς τη νέα ΚΑΠ. Τα κράτη-μέλη, και η χώρα μας πρωτίστως, θα πρέπει να διατηρήσουν τουλάχιστον το ισχύον καθεστώς όσον αφορά τους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους, ενώ, κατά τη μεταβατική αυτή περίοδο, θα διατεθούν και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης που προορίζονται για την αγροτική ανάπτυξη και αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας αλλά και στην ανάταξη και ανάκαμψη των αγροτικών οικονομιών.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το οποίο είναι δεσμευτικό για τη χώρα μας, όποια στρατηγική ανάπτυξης του αγροτικού μας τομέα κι αν χαραχθεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στο νομό μας, πρέπει να διαπερνάται οριζόντια από μέτρα και δράσεις που προωθούν ταυτόχρονα την έρευνα, την καινοτομία, την ηλικιακή ανανέωση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των απασχολούμενων στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και ιδιαίτερες δυνατότητες κάθε περιοχής.
Η συγκυρία φαίνεται ευνοϊκή για έναν τέτοιο σχεδιασμό δεδομένου πως συμπίπτει με την ξεκάθαρα διατυπωμένη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θέτει στο επίκεντρο την καινοτομία.
Η νέα στρατηγική με προσανατολισμό την προώθηση της καινοτομίας οφείλει να θέτει στο νομό Ιωαννίνων τουλάχιστον τρεις στόχους:
1. Τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας στον αγροτοδιατροφικό τομέα μέσω της ενθάρρυνσης επενδύσεων που συμβάλλουν στην υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών και διεργασιών, νέων προϊόντων, αλλά και νέων τεχνολογιών, όπως της ψηφιακής γεωργίας, με σκοπό τη μείωση του κόστους παραγωγής, τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της παραγωγικότητας.
2. Την οργάνωση του αγροτικού χώρου μέσω καινοτόμων, ευέλικτων και αποτελεσματικών μορφών συνεργατισμού (π.χ. ΚOIΝΣΕΠ, οικοτεχνεία).
3. Τη διασφάλιση της συνοχής του κοινωνικού ιστού των αγροτικών μας περιοχών. Συμπράξεις καινοτομίας και επιχειρησιακές ομάδες με ερευνητικά ιδρύματα και φορείς της αγοράς, αλλά και πανεπιστήμια, αποτελούν δράσεις που συμβάλλουν στη βελτίωση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας του τομέα, καθώς διευκολύνεται η μεταφορά γνώσης και η αναζήτηση - υιοθέτηση νέων πρακτικών, προϊόντων και τεχνολογιών. Επιπλέον, η σύνδεση της γεωργικής παραγωγής με την αγροτική, πολιτισμική, και τουριστική παράδοση των αγροτικών μας περιοχών φαίνεται εξαιρετικά χρήσιμη.
4. Αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων και διαφάνεια στην αξιοποίησή τους.
Αν στην παρούσα συγκυρία η πανδημία είναι «ευκαιρία» για νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που θα αποτελειώσουν τους αγρότες (π.χ. πέταγμα των παραγωγών από τις λαϊκές αγορές), η ίδια συγκυρία είναι για μας αγώνας και διεκδίκηση για στήριξη και ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα. Ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα μπορεί να υπάρξει μόνο με την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων σε πολλούς με κριτήρια και όχι σε μια κάστα κυβερνητικών φίλων.