Εδώ και ένα χρόνο ο πλανήτης ζει σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Η πανδημία του covid-19 δεν επηρεάζει απλώς αλλά καθορίζει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τις κοινωνικές σχέσεις αλλά και την παγκόσμια οικονομία. Ο φόβος και η ανασφάλεια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα. Φόβος για την υγεία, για την ίδια τη ζωή, ανασφάλεια για το αύριο, για το αν θα έχεις δουλειά, αν η μικρή σου επιχείρηση θα αντέξει στο παρατεταμένο λοκντάουν, αν η οικονομική κρίση που έρχεται θα υποβαθμίσει και άλλο το βιοτικό σου επίπεδο.
Δεν είναι όμως για όλους τα πράγματα τόσο δυσοίωνα. Η κρίση της πανδημίας του κορονοϊού, όπως και κάθε κρίση, για κάποιους γεννά ευκαιρίες. Οι φαρμακευτικές εταιρείες βρίσκουν την ευκαιρία να κερδοσκοπήσουν με το πολύτιμο για τη δημόσια υγεία και την έξοδο από την πανδημία εμβόλιο. Οι ιδιωτικές δομές υγείας εκμεταλλεύονται την ανεπάρκεια του δημοσίου συστήματος και απομυζούν δημόσιο χρήμα αλλά και το υστέρημα των πολιτών που «πέφτουν στην ανάγκη τους».
Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη εκμεταλλεύτηκε την πανδημία για να εφαρμόσει την ακραία νεοφιλελεύθερη ατζέντα της. Σε καμιά περίπτωση δεν ισχυρίζομαι ότι δεν υφίσταται η πανδημία και θεωρώ απαραίτητα τα μέτρα περιορισμού για την ανάσχεσή της. Όμως είναι ενάντια σε κάθε έννοια δημοκρατικής διακυβέρνησης, με τους πολίτες περιορισμένους στα σπίτια τους και το κοινοβούλιο να υπολειτουργεί, η νομοθέτηση διατάξεων που καταργούν εργασιακά δικαιώματα, που περιορίζουν τα δημοκρατικά δικαιώματα, διατάξεων που εξυπηρετούν ιδιωτικά συμφέροντα και πλήττουν το δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας.
Η περίπτωση των Σκουριών
Από αυτή την εκμετάλλευση της πανδημίας για να εξυπηρετηθούν ιδιωτικά συμφέροντα δεν μπορούσαν να λείπουν και αυτά που αφορούν σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Τι και αν διεθνείς οργανισμοί και αναγνωρισμένοι επιστήμονες συνδέουν την έξαρση των πανδημιών με την υποβάθμιση της βιοποικιλότητας, με την κλιματική κρίση και γενικότερα με τα οξυμένα περιβαλλοντικά προβλήματα. Ο νεοφιλελευθερισμός βάζει τα κέρδη των εταιρειών και την επιβίωση των αγορών πάνω από την επιβίωση του πλανήτη.
Ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που απασχόλησε έντονα την τελευταία δεκαετία τη χώρα μας και «γέννησε» ένα εμβληματικό περιβαλλοντικό κίνημα, είναι αυτό που κωδικοποιημένα ονομάστηκε «Σκουριές», η υπόθεση δηλαδή των «Μεταλλείων Κασσάνδρας» στη Χαλκιδική. Η κυβέρνηση της ΝΔ για να βγάλει από το αδιέξοδο την πολυεθνική Eldorado Gold, στο οποίο βρέθηκε μετά από την απόρριψη της ανεφάρμοστης και επικίνδυνης μεθόδου μεταλλουργίας, που είχε προτείνει, από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, υπέγραψε μία αποικιοκρατική τροποποίηση της Σύμβασης Μεταβίβασης των Μεταλλείων Κασσάνδρας. Η νέα σύμβαση παραπέμπει στις καλένδες την υποχρέωση της εταιρείας για καθετοποίηση της παραγωγής και κατά συνέπεια το δημόσιο όφελος. Παρά τους επί του αντίθετου πανηγυρισμούς από τα ΜΜΕ, οι περιβαλλοντικοί όροι επιδεινώνονται (επέκταση της χωρητικότητας του ΧΥΤΕΑ Κοκκινόλακκα κατά 3 εκατ. κ.μ., επέκταση κατά 8 χρόνια του μεταλλείου των Μαύρων Πετρών κάτω από το δομημένο οικισμό της Στρατονίκης, που γκρεμίζεται). Το «τυράκι στη φάκα» για όλα αυτά: οι θέσεις εργασίας. Πρόφαση η ανεργία λόγω πανδημίας.
Το ενημερωτικό σημείωμα που έστειλε το υπουργείο στους δημοσιογράφους για την Τροποποίηση της Σύμβασης Μεταβίβασης των Μεταλλείων Κασσάνδρας αναφέρει κατά λέξη:
«Στόχος είναι η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της σύνθετης αυτής επένδυσης και η δημιουργία νέων και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας σε μια περιοχή όπου η ανεργία ξεπερνά το 20% και το τουριστικό της προϊόν επλήγη από την πανδημία.»
Το μοντέλο τουρισμού
Ποια είναι η πραγματικότητα για το τουριστικό προϊόν της περιοχής και με ευθύνη ποιού επλήγη από την πανδημία; Την τελευταία δεκαετία η περιοχή του Δήμου Αριστοτέλη παρουσιάζει μια έντονη αυξητική τάση στον τομέα του τουρισμού, αξιοποιώντας κυρίως την γειτνίασή της με την Αθωνική Πολιτεία. Οι κάτοικοι επενδύουν στη δημιουργία μικρών οικογενειακών τουριστικών καταλυμάτων, υψηλής όμως ποιότητας και αισθητικής, σε καταστήματα εστίασης και ψυχαγωγίας, σε τουριστικά σκάφη, σε καταστήματα εμπορίας τοπικών προϊόντων κλπ. Έτσι αναπτύσσεται μια οικονομία που βασίζεται στον τουρισμό που όμως δεν έχει καμία σχέση με το αντιαναπτυξιακό μοντέλο των «all inclusive» ξενοδοχειακών μεγαθηρίων. Μια τουριστική οικονομία που συνεισφέρει στην τοπική ανάπτυξη ενισχύοντας την απασχόληση και το εισόδημα της τοπικής κοινωνίας. Έτσι η περιοχή αλλάζει το αναπτυξιακό μοντέλο που της επέβαλλαν επί δεκαετίες οι κυβερνώντες και από «μεταλλευτική περιοχή», όπως την χαρακτηρίζουν τα χωροταξικά σχέδια, μετατρέπεται σε τουριστική και μάλιστα με ένα υγιές μοντέλο τουρισμού.
Πώς όμως «επλήγη» το τουριστικό αυτό προϊόν από την πανδημία. Την ευθύνη την έχει αποκλειστικά και μόνο η κυβέρνηση με τις παλινωδίες της στο θέμα του τουρισμού το περασμένο καλοκαίρι του 2020, κυρίως όσο αφορά στη Χαλκιδική. Ιούνιο και Ιούλιο τα σύνορα για τους βαλκάνιους τουρίστες ανοιγόκλειναν χωρίς κανένα σχεδιασμό ή έστω προειδοποίηση. Τον Αύγουστο, που η Χαλκιδική κατακλύζεται από εσωτερικό τουρισμό, ο νομός, χωρίς να καταγράφει κρούσματα κορονοϊού, μπαίνει σε αυστηρά υγειονομικά μέτρα (κλείσιμο καταστημάτων τα μεσάνυχτα, χρήση μάσκας σε εξωτερικούς χώρους). Όλοι τότε αναρωτιόντουσαν γιατί αυτή η στοχοποίηση της Χαλκιδικής και τι εξυπηρετούσε. Η απάντηση έρχεται έξι μήνες μετά, με την επίκληση της πανδημίας για την επιβολή μιας καταστροφικής, για το περιβάλλον και την οικονομία της περιοχής, «επένδυσης» .
Πανδημία. Ω! Τι ωραία ευκαιρία, για να αναστείλουμε την αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου και να καταδικάσουμε για πάντα την περιοχή στην μονοκαλλιέργεια των μεταλλείων. Λογαριάζουν όμως στην κυριολεξία χωρίς τον ξενοδόχο. Το τουριστικό προϊόν γρήγορα θα ανακάμψει γιατί η περιοχή διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα, απαράμιλλο φυσικό περιβάλλον, ιστορία και πολιτισμό και προσφέρει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας . Οι κάτοικοι δεν πρόκειται να επιτρέψουν, με πρόφαση κάποιες θέσεις εργασίας, να ανακοπεί η αναπτυξιακή πορεία του τόπου τους για τα συμφέροντα μιας πολυεθνικής .
Ο «χρυσός» της Χαλκιδικής δεν βρίσκεται στο υπέδαφός της, αλλά στην επιφάνειά της και έχει αρχίσει ήδη να αξιοποείται.