Οι καταλανικές περιφερειακές εκλογές της προηγούμενης Κυριακής ήταν ένα σημαντικό τεστ για διάφορους λόγους. Πρώτα απ’ όλα, επειδή δεν είναι εύκολο να οργανωθούν εκλογές σε καιρό πανδημίας. Κατά δεύτερο λόγο, επειδή ήταν η πρώτη εκλογική δοκιμασία ενός ορισμένου επιπέδου που αντιμετώπιζε η κυβέρνηση συνασπισμού του Σοσιαλιστικού Κόμματος και του Unidas Podemos. Κατά τρίτο λόγο, επειδή το αυτονομιστικό κίνημα έμπαινε πάλι στο παιχνίδι στο τέλος μιας τριετίας, κατά την οποία δεν κατόρθωσε να καθορίσει μια νέα ρεαλιστική πολιτική στρατηγική, μετά την ήττα του φθινοπώρου του 2017. Κατά τέταρτο λόγο, επειδή έπρεπε να γίνει κατανοητή η επίπτωση της προσπάθειας του ακροδεξιού Vox να προσπεράσει το Λαϊκό Κόμμα (PP) και τους Ciudadanos.
Τα αποτελέσματα
Παρόλο που η ημέρα των εκλογών πήγε καλά και δεν διαπιστώθηκαν προβλήματα, η αποχή ήταν πολύ υψηλή (46%, +25% σε σχέση με το 2017), που οπωσδήποτε έπαιξε ρόλο στα αποτελέσματα. Για πρώτη φορά, το Partit dels Socialistes de Catalunya (PSC), το καταλανικό τμήμα του Σοσιαλιστικού Κόμματος, κέρδισε τόσο σε ψήφους (23%) όσο και σε έδρες (33), ξεπερνώντας, έστω και λίγο, τους δύο κύριους αυτονομιστικούς σχηματισμούς: Ρεπουμπλικανική Αριστερά για την Καταλονία (ERC, 21,3%, 33 βουλευτές) και Ενωμένοι για την Καταλονία (JxCAT, 20%, 32 βουλευτές). Σε μια εξαιρετικά κατακερματισμένη Βουλή, το Vox μετατράπηκε στην τέταρτη δύναμη (7,7%, 11 έδρες), κατατροπώνοντας τόσο το Λαϊκό Κόμμα (3,8%, 3 έδρες) όσο και τους Ciudadanos (5,5%, 6 έδρες), η ήττα των οποίων είναι εντυπωσιακή, αν λάβουμε υπόψη ότι το 2017 είχαν κερδίσει τις εκλογές με το 25% των ψήφων και 36 έδρες. Συμπληρώνουν το κάδρο οι αυτονομιστές της άκρας αριστεράς της Υποψηφιότητας Λαϊκής Ενότητας (CUP, 6,7% και 9 έδρες) και το καταλανικό τμήμα του Podemos, En Comú Podem (ECP, 6,9% και 8 έδρες).
Ανάσα για την κυβέρνηση συνασπισμού
Αναλύοντας τα αποτελέσματα από τη Μαδρίτη, το Σοσιαλιστικό Κόμμα ανεβαίνει και άρα ενισχύεται: ο υποψήφιος για την καταλανική προεδρία των σοσιαλιστών, Σαλβαδόρ Ίγια, υπουργός Υγείας μέχρι πριν λίγες εβδομάδες, υπήρξε ένα προσωπικό στοίχημα του Πέδρο Σάντσεθ. Το Unidas Podemos άντεξε εκλογικά στην Καταλονία – επιβεβαιώνοντας το ίδιο αποτέλεσμα του 2017 – και το ERC, εκπρόσωπος ενός πραγματιστικού αυτονομισμού υπέρ του διαλόγου με τη Μαδρίτη, κέρδισε, έστω και μόνο για 35 χιλιάδες ψήφους, τη μάχη με το JxCAT, το κόμμα του πρώην προέδρου Κάρλες Πουτζντεμόντ, που δεν εγκατέλειψε το ανέφικτο όνειρο μιας νέας μονομερούς διακήρυξης ανεξαρτησίας. Τον τελευταίο χρόνο, το ERC στήριξε κάποια μέτρα της κυβέρνησης Σάντσεθ, συμπεριλαμβανομένου του προϋπολογισμού: η στήριξή του, ή μάλλον η αποχή του, είναι απαραίτητη στη Βουλή της Μαδρίτης για την επιβίωση μιας κυβέρνησης μειοψηφίας σαν αυτή του Σοσιαλιστικού Κόμματος και του Unidas Podemos. Τα καταλανικά αποτελέσματα, συνεπώς, μάλλον δεν θα αλλάξουν τη στρατηγική του ERC και σβήνουν έτσι οι πάντα ζωντανές ελπίδες κάποιων ισχυρών εξουσιών να δουν να πέφτει η κυβέρνηση Σάντσεθ, μεθυσμένες καθώς είναι από το ιταλικό παράδειγμα της τεχνοκρατικής κυβέρνησης του Μάριο Ντράγκι. Δεν θα είναι όλα ρόδινα, όπως είναι λογικό, με δεδομένη τη δύσκολη κοινωνικοοικονομική και υγειονομική συγκυρία, αλλά ο Σάντσεθ μπορεί να πάρει μια ανάσα και η κυβέρνηση συνασπισμού μπορεί, τουλάχιστον προς το παρόν, να κοιμάται ήσυχη. Τα προβλήματα, αν υπάρξουν, θα εξαρτηθούν όχι τόσο από την Καταλονία, αλλά από τις συνέπειες της υγειονομικής και της κοινωνικοοικονομικής κρίσης που οφείλεται στον Covid.
Σημαντικές συνέπειες στη δεξιά
Στο στρατόπεδο της δεξιάς, αντίθετα, η καταλανική ψήφος είναι πιθανό να έχει σημαντικές συνέπειες. Από τη μια πλευρά, είναι προφανές το ξεφούσκωμα του κόμματος των Ciudadanos το οποίο, μετά το χείριστο αποτέλεσμα των ισπανικών εκλογών στα τέλη του 2019, όχι μόνο είναι πιθανό να εγκαταλείψει τα όνειρά του να μεταβληθεί σε ηγεμονικό κόμμα της ιβηρικής δεξιάς, αλλά, με δεδομένη τη μικρή του σημασία, ακόμη και στην περιφέρεια στην οποία γεννήθηκε, είναι πιθανό να απορροφηθεί σύντομα από το Λαϊκό Κόμμα. Από την άλλη, είναι αλήθεια ότι στην Καταλονία το Λαϊκό Κόμμα του Πάμπλο Κασάδο ήταν μειοψηφικό εδώ και καιρό, όμως, η προσπέραση από το Vox πονάει πολύ και το φέρνει σε δύσκολη θέση. Τι πρέπει να κάνει για να αποφύγει να έχει την ίδια τύχη και στην υπόλοιπη Ισπανία; Να ασπαστεί τη ρητορική του Vox ή να έρθει σε αντιπαράθεση μαζί του; Να γίνει Μπόρις Τζόνσον ή Άνγκελα Μέρκελ; Αυτό είναι το ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσει το Λαϊκό Κόμμα. Δεν αποκλείονται οι εκλογές στις περιφέρειες όπου κυβερνούν οι Λαϊκοί μαζί με τους Ciudadanos και με την εξωτερική στήριξη του Vox, όπως η Μαδρίτη και η Ανδαλουσία. Η ισπανική δεξιά, με λίγα λόγια, είναι σε μια φάση μετάβασης σε νέες ισορροπίες.
Τα αποτελέσματα, πάντως, δεν αλλοιώνουν το καταλανικό εκλογικό πανόραμα: η περιφέρεια είναι χωρισμένη ακριβώς στη μέση μεταξύ των υπέρ και των κατά της ανεξαρτησίας, ακόμη και γεωγραφικά: ενώ η Βαρκελώνη, η μητροπολιτική της περιοχή και η ακτή μέχρι την Ταραγκόνα είναι περισσότερο κατά της αυτονομίας, στο εσωτερικό της περιφέρειας, που είναι πιο αγροτικό και με λιγότερο πληθυσμό, κερδίζουν τα κόμματα υπέρ της απόσχισης. Το αυτονομιστικό κίνημα υπερβαίνει το ψυχολογικό όριο του 50% της συναίνεσης, αλλά στην πραγματικότητα χάνει 600 χιλιάδες ψήφους. Επιπλέον, οι ψηφοφόροι, τόσο του ενός στρατοπέδου όσο και του άλλου, επιβραβεύουν τα κόμματα που επιλέγουν το διάλογο: τους σοσιαλιστές από τη μια πλευρά, το ERC από την άλλη. Τα όνειρα ρήξης του 2017 είναι ανέφικτα. Πέρα από τη ρητορική, έχουν πεισθεί όλοι.
Δύο σενάρια κυβέρνησης
Θα πρέπει τώρα να κατανοήσουμε τι είδους κυβέρνηση θα σχηματιστεί. Τα πιθανά σενάρια είναι ουσιαστικά δυο: ή μια νέα αυτονομιστική κυβέρνηση με την προεδρία για πρώτη φορά στο ERC ή μια αριστερή τρικομματική κυβέρνηση – αποτελούμενη από το PSC (Κόμμα Σοσιαλιστών της Καταλονίας), το ERC (Ρεπουμπλικανική Αριστερά για την Καταλονία) και το ECP (το Καταλανικό Podemos) – που θα σπάσει τους ταυτοτικούς αποκλεισμούς και θα ανοίξει μια νέα φάση μετά από μια δεκαετία αυτονομιστικής διαδικασίας. Οι αριθμοί στο κοινοβούλιο υπάρχουν, το πρόβλημα είναι η πολιτική βούληση. Η πιθανότερη επιλογή φαίνεται να είναι η πρώτη, αλλά και εκεί οι δυσκολίες δεν είναι λίγες: Το ERC (Ρεπουμπλικανική Αριστερά για την Καταλονία) και το JxCAT (Ενωμένοι για την Καταλονία) είναι από καιρό σε σύγκρουση και χρειάζεται τουλάχιστον η αποχή του CUP (Υποψηφιότητα Λαϊκής Ενότητας). Όμως, με ποιο πρόγραμμα θα εμφανιστεί μια κυβέρνηση τέτοιου είδους; Υπερασπίζοντας τον διάλογο με τη Μαδρίτη, όπως θα ήθελε το ERC, ή διεκδικώντας μια νέα ρήξη, όπως επαναλαμβάνουν το JxCAT και το CUP; Ο κίνδυνος διασταυρούμενων βέτο και ανέφικτων όρων που τίθενται ως κόκκινες γραμμές είναι πραγματικός. Η συνέπεια θα είναι η επανάληψη των εκλογών. Απίθανο σενάριο, αλλά όχι απορριπτέο. Θα δούμε.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς