Τα μαύρα πρωτοσέλιδα των πολωνικών εφημερίδων στις 10 Φεβρουαρίου
Συνεχίζεται ακάθεκτος ο αντιδημοκρατικός κατήφορος της υπερσυντηρητικής πολωνικής κυβέρνησης του PiS (Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης), που μετά από τα σώματα των γυναικών, τώρα προσπαθεί να ελέγξει, και ουσιαστικά να τελειώσει, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. Έτσι, για να το πετύχει αυτό, αποφάσισε την επιβολή από την 1η Ιουλίου, ενός νέου φόρου στα έσοδα από διαφήμιση, που θα κυμαίνεται από 2% έως 15% ανάλογα με τον τύπο της διαφήμισης και του μέσου.
Καμπάνια αντίδρασης
Ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι ανάφερε ότι τα δημόσια έσοδα από αυτόν το φόρο θα φτάσουν έως και 800 εκατομμύρια ζλότι (178 εκατ. ευρώ) μέχρι το τέλος του 2022, και ότι θα δοθούν για τη στήριξη του εθνικού συστήματος υγείας, τον πολιτισμό, την κοινωνική πρόνοια, κλπ. Ωστόσο, οι εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης αντιδρούν και αναφέρουν ότι ο φόρος είναι στην πραγματικότητα μια προσπάθεια της κυβέρνησης να καταπνίξει τις επικριτικές προς αυτήν φωνές και την ελευθερία του Τύπου. Αυτός ήταν και ο λόγος για την πολύ πετυχημένη διαμαρτυρία που έγινε στις 10 Φεβρουαρίου, με τα μαύρα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και τις μαύρες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, που είχε ως στόχο να ενημερωθεί η πολωνική κοινωνία ότι η κυβερνητική απόφαση θα πλήξει τους θεατές, τους ακροατές, τους αναγνώστες και τους χρήστες του διαδικτύου, καθώς και τις παραγωγές, τον πολιτισμό, την ενημέρωση και την ψυχαγωγία. Παράλληλα, την ίδια μέρα ξεκίνησε και η διαδικτυακή εκστρατεία Media Bez Wyboru (Μέσα χωρίς επιλογή), που μέχρι σήμερα έχει πολύ μεγάλη υποστήριξη.
Είναι προφανές, ότι πίσω από αυτή την πολιτική της εξόντωσης της ελεύθερης ενημέρωσης υπάρχει μια συντονισμένη εκστρατεία πίεσης με στόχο την αποσταθεροποίηση κρίσιμων επιχειρήσεων του κλάδου των ΜΜΕ, έτσι ώστε να ενισχυθούν ακόμα περισσότερο τα φιλικά προσκείμενα προς την κυβέρνηση μέσα και να παταχθούν οι επικίνδυνες φωνές. Μέσα σε αυτό το ζοφερό τοπίο της δημοκρατικής παρακμής και της επίθεσης στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, αναδύεται μια πολύ ανησυχητική εικόνα που ξεκίνησε το 2015, όταν το PiS ήρθε στην εξουσία και ανέλαβε τον πλήρη έλεγχο των κρατικών ΜΜΕ, μετατρέποντας τον κρατικό ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό σε μια ντροπιαστική μηχανή προπαγάνδας. Το επόμενο βήμα ήταν η ελαχιστοποίηση της κρατικής διαφήμισης στα ανεξάρτητα και στα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ, και η γενναιόδωρη ενίσχυση όλων των δεξιών και ακροδεξιών μέσων, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται προκλητική, αφού πολλά από αυτά έχουν πολύ χαμηλούς αριθμούς κυκλοφορίας. Ενδεικτικό αυτής της πολιτικής, είναι ότι σε μεγάλες φιλελεύθερες εφημερίδες όπως η Polityka και το Newsweek Polska, με την πρώτη να έχει και ένα ελαφρώς αριστερό προφίλ, από το 2015 τα έσοδα από κρατικές διαφημίσεις μειώθηκαν κατά 98%. Παράλληλα, το PiS και οι σύμμαχοί του έχουν εμπλακεί σε μια σειρά «νόμιμων παρενοχλήσεων» εναντίον δημοσιογράφων και διαφόρων μέσων που ασκούν κριτική, και η Gazeta Wyborcza, η πρώτη ημερήσια ανεξάρτητη πολωνική εφημερίδα, αντιμετωπίζει πάνω από 50 αγωγές από ανθρώπους φιλικά προσκείμενους στην κυβέρνηση. Να σημειωθεί επίσης, ότι αυτή η συντονισμένη εκστρατεία των πιέσεων απέναντι στον ανεξάρτητο Τύπο περιλαμβάνει μια σειρά ενεργειών: αλλαγές αδειών, χρήση αναδρομικών φορολογικών προστίμων, αποκλεισμό των δυσμενών για την κυβέρνηση συγχωνεύσεων, ενίσχυση φιλικών μονοπωλίων, πιέσεις για απολύσεις δημοσιογράφων, έλεγχο σε τυπογραφεία και περίπτερα, κλπ.
Πλήρης έλεγχος
Μια από τις πιο ανησυχητικές εξελίξεις, ωστόσο, συνέβη τον Δεκέμβριο, όταν η κρατική εταιρεία ενέργειας PKN Orlen απέκτησε τον έλεγχο του εκδοτικού ομίλου Polska Press από την γερμανική εταιρεία Verlagsgruppe Passau, πράγμα που σημαίνει ότι η κυβέρνηση ελέγχει πλέον τις 20 από τις 24 περιφερειακές εφημερίδες της χώρας. Η αγορά αυτή, που επικρίθηκε έντονα από όλη την δημοκρατική αντιπολίτευση η οποία αναφέρθηκε σε μια σκοτεινή μεθόδευση, δείχνει ότι το PiS δεν μπόρεσε να αναπαράγει, αν και το προσπάθησε, το ουγγρικό μοντέλο που βασίζεται στους φιλικά προς την κυβέρνηση ολιγάρχες για την αγορά σημαντικών μέσων, οπότε έπρεπε να δημιουργήσει τα δικά του. Έτσι, προχώρησε σε μια μορφή ελέγχου της πληροφόρησης που είναι μοναδική στην Ευρωπαϊκή Ένωση: εθνικοποίηση των ιδιωτικών εταιρειών του Τύπου μέσω κρατικών και ελεγχόμενων εταιρειών. Αποτέλεσμα όλων αυτών των μέτρων, είναι ότι τα ανεξάρτητα μέσα αποδυναμώνονται σε τέτοιο βαθμό που οι ιδιοκτήτες τους καταλήγουν να μην μπορούν να αντισταθούν σε προσφορές αγοράς από κρατικές εταιρείες όπως η PKN Orlen, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την ικανότητα της κοινωνίας να επιλέξει την πληροφορία που την ενδιαφέρει.
Σήμερα το PiS ελέγχει όλα τα κρατικά κανάλια και πολλά από τα τοπικά και περιφερειακά μέσα ενημέρωσης, ενώ οι εφημερίδες και τα περιοδικά κινδυνεύουν να ακολουθήσουν. Είναι προφανές, ότι σε αυτόν τον τύπο δημοκρατίας που επιδιώκει ο Κατσίνσκι δεν υπάρχει κανένας χώρος για τα ανεξάρτητα ΜΜΕ. Όπως ο ίδιος έχει πει, «τα ΜΜΕ ανήκουν πάντα σε κάποιον, είτε μεταφέρουν το μήνυμά μας είτε το μήνυμα του αντιπάλου μας». Επομένως, για να διατηρηθεί η δύναμη της πολωνικής κυβέρνησης, είναι απαραίτητο να σταματήσουν όλες οι φωνές που ο ηγέτης του PiS αντιλαμβάνεται ως εχθρικές.