Την περασμένη Δευτέρα (22 Φεβρουαρίου), το πρωτόγνωρο, μαζικό και μαχητικό κίνημα που διαχέεται σε όλη τη χώρα (χιράκ-hirak) «γιόρτασε» -παρά την πανδημία- τα δύο χρόνια ύπαρξής του, κατακλύζοντας τους δρόμους και τις πλατείες πολλών περιοχών της χώρας. Ένα κίνημα που εκφράζει τη συσσωρευμένη για πολλά χρόνια οργή των λαϊκών κυρίως κοινωνικών στρωμάτων, της νεολαίας και των γυναικών κατά «του διεφθαρμένου συστήματος» και «της ανελευθερίας».
Το Αλγέρι ειδικότερα ήταν από τα χαράματα αστυνομοκρατούμενο, κόπηκαν όλοι οι οδικοί άξονες που οδηγούν στην πόλη, ενώ ελικόπτερα πετούσαν συνεχώς σε όλη τη διάρκεια της πορείας. Την επόμενη μέρα, Τρίτη, καθιερωμένη ημέρα διαδηλώσεων της φοιτητικής -κατά κύριο λόγο- νεολαίας,1 η συγκέντρωση-πορεία πραγματοποιήθηκε αλλά οι ιδιαίτερες συνθήκες κορονοϊού – λειτουργίας πανεπιστημίων δεν επέτρεψαν να έχει την παλιά μαζικότητα. Διαλύθηκε βίαια από τις δυνάμεις καταστολής, έγιναν πολλές συλλήψεις αλλά όλες-όλοι αφέθηκαν ελεύθεροι-ες.
Το χιράκ απέδειξε, για μια ακόμα φορά, ότι δεν είναι μια παρένθεση του ιστορικού γίγνεσθαι της χώρας, όπως αρχικά είχε πιστέψει το καθεστώς που προσπάθησε να την κλείσει με ακραία και ποικιλόμορφη καταστολή: πολυάριθμες συλλήψεις (και δημοσιογράφων) ακόμα και στα σπίτια ηγετικών στελεχών/μελών κομμάτων της αντιπολίτευσης και του κινήματος, δυσανάλογα μεγάλες ποινές φυλάκισης και τελικά ποινικοποίηση της συμμετοχής στις διαδηλώσεις με ταυτόχρονη λογοκρισία σε όλα τα μέσα ενημέρωσης. Η πανδημία δημιούργησε ελπίδες στο καθεστώς ότι η πολύμηνη απόσυρση του χιράκ από τους δρόμους θα οδηγούσε στην αποδυνάμωσή του και την αποκλιμάκωση των αντιδράσεων. Ευτυχώς, διαψεύστηκαν.
Μια χρήσιμη παρένθεση
Μόλις δύο μήνες από το λαϊκό ξεσηκωμό το Φεβρουάριο του 2019, το κίνημα (χιράκ) πέτυχε την πρώτη του νίκη: παραίτηση του επί είκοσι χρόνια προέδρου Α. Μπουτεφλίκα που ήταν ο μοναδικός υποψήφιος για 5η συνεχόμενη θητεία στις επερχόμενες τότε προεδρικές εκλογές (Απρίλης 2019) και αναβολή των εκλογών καταρχάς για τον Ιούλιο και στη συνέχεια το Δεκέμβρη του 2019. Η νίκη αυτή συνέτεινε στο ξεπέρασμα του φόβου που γεννούσε η αυξανόμενη καταστολή και στην απόκτηση αυτοπεποίθησης.
Στις προεδρικές εκλογές όπου και οι πέντε υποψήφιοι ανήκαν -περισσότερο ή λιγότερο- στο «σύστημα Μπουτεφλίκα», το χιράκ απείχε με σύνθημα «Θέλουμε ελευθερία – ψηφίζουμε στους δρόμους». Τελικά, με συμμετοχή μόνο 39,9%, εξελέγη ο σημερινός πρόεδρος Α. Τεμπούν, του οποίου τη νομιμότητα αμφισβητεί το κίνημα.2
Παρά την άγρια καταστολή που ασκήθηκε από το καθεστώς, κάθε Παρασκευή (ημέρα γενικής διαδήλωσης) και κάθε Τρίτη (διαδήλωση κατά κύριο λόγο της φοιτητικής νεολαίας) το χιράκ όλο και δυνάμωνε και διευρυνόταν γεωγραφικά και κοινωνικά. Η έλευση, όμως, του κορονοϊού και των γνωστών μας μέτρων πρόληψης, οδήγησε σε 11μηνη αναστολή των διαδηλώσεων. Πιο αναλυτικά για αυτήν την περίοδο στην «Εποχή» 10/11/2019 και 10/3/2020.
Αλλαγή τακτικής του καθεστώτος;
Επανερχόμενοι-ες στο παρόν, ο Α. Τεμπούν έχει σοβαρούς λόγους να επιχειρεί τον κατευνασμό της κοινωνικής αντιπαράθεσης σε επίπεδο δημοκρατίας και πολιτικών ελευθεριών και συνάμα αποδυνάμωσης του χιράκ. Η βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση (υποτίμηση νομίσματος, άνοδος της επίσημης ανεργίας, καλπασμός του πληθωρισμού, κατάρρευση του μικρομεσαίου εμπορίου) προμηνύει νέες μαζικές αντιδράσεις.
Στην κατεύθυνση κατευνασμού, λοιπόν, λίγες μέρες μετά την εκλογή του ο Τεμπούν δίνει χάρη και απελευθερώνει εξήντα κρατούμενους σχετικούς με το κίνημα. Οι «χειρονομίες» προς αποκλιμάκωση πληθαίνουν όσο πλησιάζουμε στην περασμένη Δευτέρα με αρχή την απελευθέρωση άλλων 40-50 κρατούμενων μεταξύ των οποίων και τον δημοσιογράφο, ανταποκριτή του γαλλικού καναλιού ΤV5 και των Δημοσιογράφων χωρίς σύνορα Κχαλέντ Ντραρενί, σύμβολο των αγώνων για την ελευθερία του Τύπου. Την απόφαση αυτή χαιρέτησε και ο Ε. Μακρόν. Την Κυριακή (21-2), ο πρόεδρος προχωρά σε περιορισμένο και ανούσιο ανασχηματισμό της κυβέρνησης και διάλυση της βουλής που σημαίνει πρόωρες βουλευτικές εκλογές μέσα σε 6 μήνες.
Ωστόσο, η Διεθνής Αμνηστία καλεί τον πρόεδρο και την κυβέρνηση να απελευθερώσει άμεσα και χωρίς όρους όλους-ες τους ειρηνικούς-ές διαδηλωτές-ριες και αυτούς που εξέφρασαν δημόσια κριτική άποψη.
Η οικονομική κρίση που καθημερινά βαθαίνει λόγω και των πολιτικών αντιμετώπισης της πανδημίας προσδίδει νέες όψεις στην κοινωνική πραγματικότητα που απαιτούν και αντίστοιχους αναπροσδιορισμούς –ενσωματώσεις, τουλάχιστον, στις πολιτικές που διεκδικούνται. Απαιτούνται πολλά και δύσκολα, όμως, είναι πλέον επιτακτική ανάγκη η επιλογή μορφών οργάνωσής του συμβατές τόσο με την αυτονομία του όσο και την πολυσυλλεκτικότητά του.
Σημειώσεις
1. Η Αλγερία είναι η μεγαλύτερη χώρα της Αφρικής και του αραβικού κόσμου. Έχει σχεδόν 44 εκατ. κατοίκους (2020) με το 45% να είναι έως 25 ετών και το 75% έως 50 ετών. Το προσδόκιμο ζωής (2019) είναι 76,2 χρόνια για τους άντρες και 78,1 για τις γυναίκες.
2. Ο ακριβής αριθμός των κρατούμενων για πολιτικούς λόγους σε φυλακές είναι άγνωστος. Ο αριθμός των απελευθερωθέντων δεν σημαίνει αυτόματη μείωση αυτών που είναι έγκλειστοι, αφού ταυτόχρονα οι συλλήψεις συνεχίζονται.